دانشمندان در آمریکا می‌گویند، توانسته‌اند داده‌های دقیق ژنتیکی از دی‌ان‌ای انسان را از مکان‌های مختلف، از هوای محیط گرفته تا ردپای به‌جا مانده روی شن، جمع‌آوری کرده و تجزیه و تحلیل کنند. امری که نگرانی‌ها درباره مساله حفظ حریم خصوصی و امنیت افراد در آینده را برانگیخته است.
محققان در دانشگاه فلوریدا که سرگرم تحقیق روی دی‌ان‌ای محیطی یافت‌شده در شن و ماسه‌های ساحلی به منظور مطالعه لاک‌پشت‌های دریایی در معرض خطر انقراض بودند، گفته‌اند دی‌ان‌ای‌های جمع‌آوری شده از چنان کیفیت بالایی برخوردار است که دانشمندان می‌توانند از روی آنها حتی جهش‌های مرتبط با بیماری را شناسایی کرده و اجداد ژنتیکی جمعیت‌های حاضر در محل را تعیین کنند.
دانشمندان برای اثبات کارآیی روش خود توانستند دی‌ان‌ای انسانی را در ساحل رودخانه‌ای در حومه شهر ویکلو در ایرلند به دست بیاورند. آنها همچنین موفق شدند دی‌ان‌ای چهار فرد داوطلب را تنها از روی رد پاهایشان در شن و ماسه به دست آورند و (با کسب اجازه از آنها) بخشی از ژنوم‌شان را توالی‌یابی کنند.
محققان همچنین با گرفتن نمونه‌هایی از هوای یک اتاق به مساحت ۸۵ متر مربع در کلینیک حیوانات، توانستند دی‌ان‌ای ۶ تن از کارکنان داوطلب، حیوانات بیمار و ویروس‌های رایج حیوانی را بازیابی کنند.
دانشمندان همچنین با استفاده از از اطلاعات ژنتیکی جمع‌آوری شده توانستند انواع ژنتیکی مرتبط با جمعیت اروپایی و لاتین و تغییرات مرتبط با طیف وسیعی از اختلالات و بیماری‌ها مانند اوتیسم، دیابت و امراض چشمی را شناسایی کنند.
دیوید دافی، پروفسور ژنومیک بیماری‌های حیات وحش در دانشگاه فلوریدا، می‌گوید: «همه این داده‌های خصوصی، آبا و اجدادی و همین طور مرتبط با سلامتی به طور رایگان در محیط در دسترس هستند و در حال حاضر به سادگی در هوا شناور هستند.»
دی‌ان‌ای‌های محیطی از هوا، خاک، رسوبات، آب، منجمد دائمی، برف و هسته‌های یخ به دست می‌آید و از تکنیک یافتن این دی‌ان‌ای‌ها در درجه اول برای کمک به ردیابی و محافظت از حیوانات در معرض خطر انقراض استفاده می‌شود. با این حال دانشمندان گمان می‌کنند کاربرد این روش محدود به حیوانات باقی نخواهد ماند، زیرا دی‌ان‌ای انسانی که از طریق بزاق، پوست، عرق و خون ما به محیط زیست منتقل می‌شود نیز با همین روش قابل جستجو و ردیابی است.
دانشمندان می‌گویند استخراج دی‌ان‌ای محیطی می‌تواند برای کمک به یافتن افراد مفقودشده، یاری‌رسانی به تحقیقات پزشکی قانونی برای حل پرونده‌های جنایی، مکان‌یابی سایت‌های مهم باستان‌شناسی و همینطور برای نظارت بر سلامت عمومی از طریق دی‌ان‌ای یافت‌شده در فاضلاب‌های شهری استفاده شود. اما این همه داستان نیست.
محققان گفته‌اند توانایی گرفتن دی‌ان‌ای انسان از محیط می‌تواند طیف وسیعی از پیامدهای ناخواسته (هم سهوی و هم عمدی و مخرب) داشته باشد. این موارد می‌تواند شامل نقض حریم خصوصی، ردیابی موقعیت مکانی افراد، جمع‌آوری داده‌های شخصی و زیر نظر گرفتن ژنتیکی افراد یا گروه‌ها شود.
دی‌ان‌ای انسانی-کانوا
ماتیاس وینروث، محقق ارشد اخلاق ژنتیک در پزشکی قانونی در دانشگاه نورث آمبریا بریتانیا می‌گوید دانشمندان درگیر در این مطالعه «جنبه‌های اخلاقی کار خود را شناسایی کرده‌اند و آن را جدی گرفته‌اند.»
وی اضافه کرد: «حفظ استقلال، کرامت و حق تعیین سرنوشت انسان در مورد داده‌های شخصی مهم است به خصوص اگر نتوانید از کسانی که ممکن است دی‌ان‌ای آنها در محیط جمع آوری شود، کسب اجازه کنید. این فرض نیز بسیار محتمل است چرا که هیچ راهی برای جلوگیری از انتقال دی‌ان‌ای به محیط از طریق پوست، مو و نفس وجود ندارد.»
وی هشدار داد که یافته‌های تصادفی دی‌ان‌ای ممکن است سر از پایگاه‌های داده ژنتیکی درآورد و افراد به این طریق بدون آن که خودشان خواسته باشند تحت شناسایی قرار گیرند.
ایو مورو، استاد دانشگاه لوون در بلژیک که مشغول مطالعه ارتباط هوش مصنوعی و ژنتیک است، می‌گوید هرچند ممکن است دور از ذهن به نظر برسد اما در یک سناریوی فرضی یک حکومت دیکتاتوری می‌تواند یک مخالف سیاسی را با استفاده از دی‌ان‌ای جمع‌آوری‌شده او در فاضلاب ردیابی کند.
او با بیان این که ما نمی‌توانیم از ریختن دی‌ان‌ای‌مان در فضای عمومی جلوگیری کنیم، گفت: «ما به یک بحث سیاسی در مورد انتظارات از حریم خصوصی در فضای عمومی، به ویژه برای دی‌ان‌ای نیاز داریم. با این حال نباید وحشت کنیم به نحوی که اقدامات احتیاطی باعث توقف تحقیقات علمی شود، بلکه می‌توان به تعادلی ظریف در این خصوص دست یافت.»
نتایج مطالعات جدید در نشریه علمی تکامل و اکولوژی «نیچر» منتشر شده است.
