سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و نهادهای زیست‌محیطی هشدار می‌دهند که برخی از ترکیبات شیمیایی موجود در ضدآفتاب‌ها ممکن است در بدن تجمع پیدا کنند و خطرات بالقوه‌ای برای سلامت ایجاد کنند. این ترکیبات، طبق برخی مطالعات، می‌توانند موجب اختلالات هورمونی یا حتی افزایش خطر ابتلا به سرطان شوند.
ضدآفتاب از چه موادی تشکیل شده است؟
طبق گزارش آکادمی درماتولوژی آمریکا (AAD)، ضدآفتاب‌های موجود در بازار به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
۱. ضدآفتاب فیزیکی (معدنی)
این نوع از ضدآفتاب‌ها شامل موادی مانند زینک اکسید (zinc oxide) و تیتانیوم دی‌اکسید (titanium dioxide) هستند. این مواد به‌صورت فیزیکی یک سد بین پوست و اشعه‌های مضر خورشید ایجاد می‌کنند.
۲. ضدآفتاب شیمیایی
ضدآفتاب‌های شیمیایی حاوی ترکیبات فعالی چون آووبنزون (avobenzone)، اکسی‌بنزون (oxybenzone)، اکتوکریلن (octocrylene)، هوموسالات (homosalate)، اکتینوکسات (octinoxate) و اکتینوسالات (octisalate) هستند. این ترکیبات از طریق پوست جذب می‌شوند و در برابر اشعه‌های UVA و UVB نقش محافظتی ایفا می‌کنند.
چه نگرانی‌هایی درباره ضدآفتاب‌های شیمیایی وجود دارد؟
مطالعه بالینی FDA و جذب ترکیبات شیمیایی
در سال ۲۰۲۰، FDA مطالعه‌ای بالینی انجام داد و مشخص شد که برخی ترکیبات فعال در ضدآفتاب‌های شیمیایی – به‌ویژه آووبنزون و اکسی‌بنزون – پس از استفاده، از طریق پوست وارد جریان خون می‌شوند. این یافته باعث شد که دانشمندان بپرسند: «این مواد در بدن چه تأثیری دارند؟ آیا در بلندمدت باعث سرطان یا مشکلات تولیدمثل می‌شوند؟»
دیدگاه گروه کاری محیط‌زیست (EWG)
امیلی اسپیلمن، پژوهشگر ارشد ایمنی در EWG، به اثرات احتمالی هورمونی ترکیباتی مانند اکسی‌بنزون و اکتینوکسات اشاره می‌کند. به گفته او، این مواد ممکن است سیستم درون‌ریز (هورمونی) بدن را مختل کنند. چنین اختلالاتی می‌توانند باعث بروز برخی سرطان‌ها و مشکلات باروری شوند.
همچنین EWG هشدار می‌دهد:
- اکتوکریلن گاهی با ماده‌ای آلاینده به نام بنزوفنون (benzophenone) آلوده می‌شود که دارای خواص سرطان‌زا است.
- در ضدآفتاب‌های اسپری‌شکل، ممکن است ماده بنزن یافت شود که توسط سازمان‌های بین‌المللی به‌عنوان سرطان‌زا شناخته شده است.
موضع رسمی FDA: در انتظار اطلاعات بیشتر
سازمان FDA از شرکت‌های تولیدکننده ضدآفتاب درخواست کرده تا داده‌هایی دقیق درباره ایمنی ترکیبات شیمیایی ارائه دهند. اما تاکنون، اطلاعات کافی در این زمینه منتشر نشده است.
با این حال، FDA اعلام کرده است:
«در حال حاضر هیچ مدرک مشخصی از وجود خطر ایمنی در ترکیبات ضدآفتاب‌های موجود وجود ندارد. اما برای ارزیابی اثرات بلندمدت، به داده‌های بیشتری نیاز داریم.»
چگونه ضدآفتاب ایمن انتخاب کنیم؟
توصیه‌های کارشناسان
- اگر نگران اختلالات هورمونی هستید، از ضدآفتاب‌های فیزیکی استفاده کنید که فقط حاوی زینک اکسید یا تیتانیوم دی‌اکسید هستند.
- از مصرف ضدآفتاب‌های اسپری‌شکل پرهیز کنید، زیرا استنشاق آن‌ها ممکن است خطرات تنفسی و سرطان‌زا ایجاد کند.
- از ضدآفتاب‌های دارای رایحه (پرفیوم‌دار) خودداری کنید. مواد شیمیایی همچون فتالات‌ها که ممکن است هورمون‌ها را مختل کنند، اغلب زیر برچسب «عطر» پنهان می‌شوند.
ضدآفتاب برای کودکان
حتی در محصولات ویژه کودکان – که به‌طور کلی استانداردهای ایمنی بالاتری دارند – احتمال وجود فتالات‌های پنهان وجود دارد. بنابراین:
- از محصولات بدون بو
- در بسته‌بندی‌های غیرپلاستیکی
استفاده شود تا از سلامت کودکان به بهترین شکل محافظت گردد.
چرا ضدآفتاب همچنان اهمیت دارد؟
آکادمی درماتولوژی آمریکا (AAD) بر اهمیت استفاده از ضدآفتاب برای محافظت از پوست در برابر اشعه ماوراءبنفش خورشید (UV) تأکید می‌کند.
به گفته این سازمان:
«در آمریکا، شایع‌ترین نوع سرطان، سرطان پوست است که عمدتاً به‌دلیل قرار گرفتن بدون محافظ در برابر نور خورشید ایجاد می‌شود.»
AAD همچنین تأکید می‌کند که:
«اگرچه برخی ترکیبات ضدآفتاب شیمیایی از طریق پوست جذب می‌شوند، ولی در حال حاضر هیچ مدرکی مبنی بر تأثیر منفی آن‌ها بر سلامت انسان در دست نیست. با این حال، افرادی که نگران این موضوع هستند می‌توانند ضدآفتاب‌های فیزیکی را انتخاب کنند.»
جمع‌بندی: ضدآفتاب؛ هم ضروری، هم نیازمند انتخاب آگاهانه
در دنیای امروز که پوست انسان بیش از پیش در معرض اشعه‌های مضر خورشید قرار دارد، استفاده از ضدآفتاب یک ضرورت است. اما توجه به ترکیبات آن و انتخاب محصولات ایمن و مؤثر، به‌ویژه برای کودکان و افراد حساس، اهمیتی دوچندان دارد. هرچند ادعای قطعی درباره سرطان‌زا بودن برخی ترکیبات هنوز به‌صورت علمی اثبات نشده است، اما شواهد هشداردهنده‌ای وجود دارد که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد.
