میکروپلاستیک‌ها در همه‌جا هستند: از آب آشامیدنی گرفته تا ظروف و وسایل آشپزخانه، از گوشت و سبزیجات تا حتی زرده تخم‌مرغ. این ذرات ریز پلاستیکی می‌توانند وارد بدن ما شوند و اثرات بلندمدت بر سلامتی داشته باشند. اما خوشبختانه، با رعایت چند نکته ساده می‌توان میزان مصرف آن‌ها را کاهش داد.
میکروپلاستیک چیست؟
میکروپلاستیک‌ها ذراتی کوچک‌تر از 5 میلی‌متر هستند، در حالی که نانوپلاستیک‌ها اندازه‌ای بین 1 تا 1000 نانومتر دارند. این ذرات می‌توانند از ظروف و بسته‌بندی‌ها جدا شوند، وارد مواد غذایی شوند و در بدن ما تجمع پیدا کنند.
میکروپلاستیک‌ها در مواد غذایی
طبق تحقیقات BBC، میکروپلاستیک در انواع مواد غذایی یافت می‌شود:
- میوه و سبزیجات
- عسل و نان
- ماهی و گوشت
- محصولات لبنی
یک مطالعه در سال 2018 نشان داد که مصرف میکروپلاستیک توسط انسان‌ها از سال 1990 تاکنون شش برابر شده است. این ذرات از طریق خاک آلوده یا غذای حیوانات وارد زنجیره غذایی می‌شوند.
«هرچه یک ماده غذایی بیشتر فرآوری شده باشد، احتمال تماس آن با پلاستیک و جذب آلودگی بیشتر می‌شود.» – پروفسور شیلار ساتیانارایانا
راهکارهای کاهش میکروپلاستیک در مواد غذایی
- شست‌وشوی برنج باعث کاهش 20 تا 40 درصدی میکروپلاستیک می‌شود.
- شست‌وشوی ماهی و گوشت پیش از پخت می‌تواند مقدار آن را کاهش دهد.
- انتخاب مواد غذایی تازه و کمتر فرآوری‌شده توصیه می‌شود.
نمک؛ منبع اجتناب‌ناپذیر
تحقیقات نشان داده‌اند که 36 مورد از 39 برند نمک در جهان حاوی میکروپلاستیک هستند، به‌ویژه نمک دریا که به دلیل آلودگی اقیانوس‌ها بیشترین میزان را دارد.
آب؛ یکی از منابع اصلی میکروپلاستیک
چه آب لوله‌کشی باشد، چه آب بطری، هر دو می‌توانند حاوی مقادیر زیادی میکروپلاستیک باشند. حتی باز و بسته کردن درب بطری می‌تواند صدها ذره پلاستیک آزاد کند.
با این حال، استفاده از فیلترهای کربنی ساده می‌تواند تا 90 درصد این ذرات را کاهش دهد. همچنین توصیه می‌شود به جای بطری‌های پلاستیکی، از منابع مطمئن آب شهری استفاده شود.
چای کیسه‌ای؛ یک منبع غیرمنتظره
برخی چای‌های کیسه‌ای حاوی پلاستیک هستند. یک فنجان چای می‌تواند میلیاردها ذره میکرو و نانوپلاستیک آزاد کند. خوشبختانه، برخی برندها اکنون کیسه‌های بدون پلاستیک تولید می‌کنند.
بسته‌بندی و ظروف پلاستیکی
غذاهای بسته‌بندی‌شده تقریباً همیشه حاوی میکروپلاستیک هستند. حتی باز کردن بسته‌بندی می‌تواند ذرات پلاستیکی آزاد کند. استفاده مکرر از ظروف پلاستیکی (مانند کاسه‌های ملامین) نیز با گذر زمان میزان بیشتری پلاستیک آزاد می‌کند.
مهم‌ترین منابع در آشپزخانه
- تخته‌های پلاستیکی آشپزخانه
- ماهیتابه‌ها و ظروف نچسب خراشیده
- میکسرها و ظروف پلاستیکی
- سفنج‌های ظرف‌شویی
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که حتی یک تخته پلاستیکی می‌تواند سالانه چند ده گرم میکروپلاستیک آزاد کند. همچنین ظروف نچسب خراشیده و کهنه، هنگام پخت غذا هزاران ذره ریز پلاستیک وارد مواد غذایی می‌کنند.
گرما و تأثیر آن بر پلاستیک
پلاستیک در اثر حرارت، ذرات بیشتری آزاد می‌کند. گرم کردن ظرف پلاستیکی در مایکروویو یا ریختن نوشیدنی داغ در لیوان پلاستیکی یک منبع بزرگ آلودگی است. همچنین ترکیب پلاستیک با نمک، اسید و چربی فرآیند تجزیه را سریع‌تر می‌کند.
تمیزی در آشپزخانه و نقش ابزارها
سفنج‌های آشپزخانه می‌توانند میلیون‌ها ذره میکروپلاستیک آزاد کنند. توصیه می‌شود از جایگزین‌های طبیعی یا پارچه‌های سازگار با محیط زیست استفاده شود. همچنین تعویض منظم وسایل پلاستیکی فرسوده بسیار مهم است.
آیا باید همه پلاستیک‌ها را کنار بگذاریم؟
کارشناسان تأکید می‌کنند که نباید با عجله تمام وسایل پلاستیکی را دور ریخت. بهترین روش، جایگزینی تدریجی آن‌ها با گزینه‌های ایمن‌تر مانند:
- ظروف شیشه‌ای
- استیل ضدزنگ
- چوب طبیعی
- سرامیک
تأثیر میکروپلاستیک بر سلامت انسان
تحقیقات نشان داده‌اند که میکروپلاستیک‌ها در بخش‌های مختلف بدن انسان از جمله خون، مغز، شریان‌ها و حتی جفت یافت شده‌اند. برخی دانشمندان معتقدند این ذرات می‌توانند باعث اختلال در فلور روده یا حتی ورود به جریان خون شوند.
«فسیل‌های پلاستیکی تقریباً در تمام اندام‌های انسانی شناسایی شده‌اند.» – پل آنستاس، دانشگاه ییل
البته، برخی شواهد نشان می‌دهند که بخشی از این ذرات از بدن دفع می‌شوند. با این حال، خطرات بلندمدت همچنان ناشناخته است و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.
جمع‌بندی: چگونه از خود محافظت کنیم؟
با اینکه نمی‌توان میکروپلاستیک‌ها را به طور کامل حذف کرد، اما می‌توان با اقدام‌های ساده میزان ورود آن‌ها به بدن را کاهش داد:
- استفاده از ظروف شیشه‌ای و فلزی
- شست‌وشوی برنج، ماهی و گوشت
- جایگزینی چای کیسه‌ای پلاستیکی با نمونه‌های طبیعی
- استفاده از فیلتر آب
- تعویض منظم وسایل آشپزخانه خراشیده و کهنه
نتیجه‌گیری: با انتخاب‌های آگاهانه می‌توان مصرف میکروپلاستیک‌ها را تا حد زیادی کاهش داد و به سلامت خود و محیط‌زیست کمک کرد.
