آیا می‌دانستید که خطرناک‌ترین حیوان دنیا یک شیر، کوسه یا خرس نیست؟ این پشه کوچک، آزاردهنده و بالقوه بیماری‌زا است. این خون‌آشام‌های وزوز‌کننده فقط مزاحم تابستان نیستند – آنها بیماری‌های مرگباری را حمل می‌کنند و حالا طبق تحقیقات جدید و نگران‌کننده، به نظر می‌رسد مشکل پشه‌ها به دلیل تغییرات آب‌وهوایی بسیار بدتر شود.
دانشمندان آزمایشگاه ملی Los Alamos تأثیر تغییرات آب‌وهوایی بر شیوع پشه‌ها را بررسی کرده‌اند. نتایج، تصویری ناامیدکننده را نشان می‌دهد و بر پیامدهای بالقوه جدی بهداشت عمومی تأکید می‌کند.
مورگان گوریس، نویسنده اصلی این مطالعه، خاطرنشان کرد: «ما دریافتیم که هر نه گونه در مدل ما به طور انعطاف‌پذیری به تغییرات آب‌وهوایی پاسخ دادند که به ما می‌گوید بیماری‌های منتقله از پشه با گرم‌شدن هوا همچنان یک تهدید مداوم خواهند بود.»
تغییرات آب‌وهوایی باعث گسترش پشه می‌شود
به عبارت ساده، با افزایش دمای جهانی، پشه‌ها ممکن است سرزمین‌های جدیدی برای رشد پیدا کنند و این به معنای مواجهه بیشتر افراد با خطر ابتلا به بیماری‌های جدی ناشی از پشه است.
تغییرات آب‌وهوایی در حال بازسازی اکوسیستم‌های جهان است و پشه‌ها به سرعت در حال سازگاری هستند. در مطالعه آزمایشگاه ملی Los Alamos، دانشمندان از مدل‌های رایانه‌ای برای پیش‌بینی اینکه چگونه نه گونه پشه به افزایش دما پاسخ می‌دهند، استفاده کردند.
این یافته‌ها نشان داد که دامنه جغرافیایی شش گونه گسترش می‌یابد، دامنه دو گونه تغییر می‌کند و دامنه یک گونه تقریباً بدون تغییر باقی می‌ماند.
برای مثال، Aedes aegypti و Aedes albopictus که حامل‌های بدنام بیماری‌هایی مانند تب دنگی و زیکا هستند، به‌احتمال زیاد به سمت شمال به مناطق جدید آمریکای شمالی گسترش می‌یابند. پشه‌های دیگر، مانند کولکس کینکوئفاشیاتوس، حضور خود را در جنوب ایالات متحده گسترش می‌دهند و خطر ابتلا به ویروس غرب نیل را افزایش می‌دهند.
این تغییرات می‌تواند به معنای در معرض قراردادن جمعیت‌های جدید با بیماری‌هایی باشد که قبلاً با آنها مواجه نشده‌اند. کارشناسان بهداشت عمومی هشدار می‌دهند که جوامع برای مقابله با این تهدید نوظهور به استراتژی‌های پیشگیرانه نیاز دارند. برای مدیریت ریسک‌ها، افزایش نظارت، برنامه‌های واکسیناسیون و آموزش عمومی بسیار مهم خواهد بود.
پیش‌بینی‌های جهانی پشه به دلیل تغییرات آب‌وهوایی
پیش‌بینی می‌شود قلمرو شش گونه از نه گونه پشه موردمطالعه به طور چشمگیری گسترش یابد. به‌عنوان‌مثال، انتظار می‌رود Aedes aegypti که به دلیل گسترش بیماری‌هایی مانند تب دنگی، تب چیکونگونیا و ویروس زیکا شناخته شده است، دامنه خود را به سمت شمال گسترش دهد. به طور مشابه، Aedes albopictus، حامل همین بیماری‌ها، به‌احتمال زیاد به سمت شمال به مناطقی که در حال حاضر برای سکونت پشه نامناسب هستند، گسترش می‌یابد.
دو گونه ممکن است دامنه خود را به طور کامل تغییر دهند و به دلیل تغییر شرایط آب‌وهوایی به مناطق جدیدی نقل‌مکان کنند. این پشه‌ها به دنبال مناطق جدیدی خواهند بود که مطابق با نیازهای دمایی و رطوبتی ایده‌آل آنها باشد و به طور بالقوه بیماری‌ها را به جمعیت‌هایی که قبلاً تحت‌تأثیر قرار نگرفته‌اند، منتقل کنند.
علاوه بر این، به نظر می‌رسد تنها یکی از گونه‌ها دامنه جغرافیایی نسبتاً بدون تغییری را حفظ کند. بااین‌حال، حتی برای این‌گونه، مناطقی که در حال حاضر برای بقای آن مناسب هستند، پیش‌بینی می‌شود در آینده مطلوب‌تر شوند.
بیماری‌های منتقل شده توسط پشه
پشه‌ها فراتر از موجوداتی آزاردهنده با نیش‌های خارش‌دار هستند؛ آنها طیف وسیعی از بیماری‌ها را منتقل می‌کنند:
- تب چیکونگونیا: این بیماری با درد مفاصل، تب و بثورات پوستی مشخص می‌شود. درد مفاصل می‌تواند شدید باشد و تا چند هفته به طول انجامد و به طور قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد.
- تب دنگی: تب دنگی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. علائم آن شامل تب بالا، سردردهای شدید، درد مفاصل و عضلات و بثورات پوستی است. در موارد شدید، این بیماری می‌تواند منجر به تب خونریزی دهنده دنگی شود که بدون مراقبت‌های پزشکی مناسب می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد.
- ویروس غرب نیل: ویروس غرب نیل که اغلب خفیف است و علائمی مانند تب و خستگی ایجاد می‌کند، می‌تواند عوارض عصبی جدی ایجاد کند. در این موارد، ممکن است منجر به التهاب مغز (انسفالیت) یا التهاب مننژ (مننژیت) شود که می‌تواند کشنده باشد.
- تب زرد: این بیماری باعث تب، تهوع و درد عضلانی می‌شود. در موارد شدید، می‌تواند منجر به آسیب کبد و کلیه شود که منجر به یرقان (زردی پوست، دلیل نام‌گذاری تب زرد) و عوارض بالقوه کشنده می‌شود.
- ویروس زیکا: ویروس زیکا به طور معمول علائم خفیفی مانند بثورات پوستی، تب، درد مفاصل و التهاب ملتحمه ایجاد می‌کند. بااین‌حال، این ویروس به دلیل ارتباطش با نقص‌های هنگام تولد، مانند میکروسفالی (کوچکی سر) در صورت ابتلا در دوران بارداری، بدنام است.
تأثیر تغییرات آب‌وهوایی بر زیستگاه‌های پشه
- گرمای بیشتر:
- چرخه زندگی پشه را تسریع می‌کند و منجر به تولیدمثل سریع‌تر و جمعیت‌های بزرگ‌تر می‌شود.
- زمان لازم برای تبدیل پشه‌ها از تخم به لارو و سپس به حشرات بالغ را کاهش می‌دهد و منجر به نسل‌های بیشتر پشه در یک فصل می‌شود.
- زمستان‌های ملایم‌تر:
- فصل فعال پشه‌ها را طولانی‌تر می‌کند.
- با کاهش دوره‌های سرد که فعالیت آنها را محدود می‌کند، پشه‌ها برای مدت طولانی‌تری فعال می‌مانند و احتمال گزش و انتقال بیماری‌هایی مانند دنگی، تب چیکونگونیا و زیکا را افزایش می‌دهند.
- انتقال سریع‌تر بیماری:
- در آب‌وهوای گرم‌تر، پشه‌ها وعده‌های خونی خود را سریع‌تر هضم می‌کنند و زمان لازم برای تکثیر عوامل بیماری‌زا در بدن آنها را کاهش می‌دهد.
- به این معنی است که پشه‌ها می‌توانند زودتر آلوده شوند و بیماری‌هایی مانند دنگی، تب چیکونگونیا و ویروس زیکا را با سرعت بیشتری گسترش دهند.
ترکیبی از تولیدمثل سریع‌تر، جمعیت‌های بزرگ‌تر و فصل‌های فعال طولانی‌تر، خطر ابتلا به بیماری‌های منتقله از پشه را افزایش می‌دهد.
گوریس می‌گوید: «دانستن اینکه پشه‌ها در آینده کجا زندگی خواهند کرد برای درک اینکه چه کسی در معرض خطر ابتلا به این بیماری‌ها است و اقدامات مناسب برای محافظت از سلامت عمومی انجام می‌شود، مهم است.»
چه کاری می‌توانیم انجام دهیم؟
درحالی‌که علم تصویری نگران‌کننده را نشان می‌دهد، به یاد داشته باشید که آگاهی قدرت است. تغییرات آب‌وهوایی در حال وقوع است و به نظر می‌رسد به‌جای اینکه مانع پشه‌ها شود، به آنها کمک می‌کند.
با افزایش دما و زمستان‌های ملایم‌تر، پشه‌ها قلمرو خود را گسترش می‌دهند و برای مدت طولانی‌تری فعال می‌شوند. موارد زیر را در نظر بگیرید:
محافظت فردی:
- از دافع حشرات استفاده کنید.
- لباس‌های آستین‌بلند و شلوار بلند بپوشید.
- برای جلوگیری از ورود پشه به خانه، از توری‌های پنجره استفاده کنید.
تلاش‌های جامعه:
- ازبین‌بردن آب‌های راکد که محل تولیدمثل پشه هستند، ضروری است:
- گلدان‌های بدون استفاده حاوی آب را خالی کنید.
- استخرهای شنا را نگهداری کنید.
- حمام پرندگان و ناودان‌های راکد را تمیز کنید.
ابتکارات بهداشت عمومی:
- رصد بیشتر پشه‌ها و اقدامات کنترلی هدفمند ضروری است:
- جمعیت پشه‌ها را برای شناسایی گونه‌های حامل بیماری رصد کنید.
- برنامه‌های کنترل پشه مانند سم‌پاشی را اجرا کنید.
- جوامع را در مورد استراتژی‌های پیشگیری و محافظت آموزش دهید.
باتوجه‌به اینکه تغییرات آب‌وهوایی باعث گسترش پشه‌ها می‌شود، جدی‌گرفتن محافظت از خود بسیار مهم است. آگاهی و اقدامات پیشگیرانه هوشمندانه به شما و عزیزانتان کمک می‌کند تا از خطر روبه‌رشد بیماری‌های منتقله از پشه در امان بمانید.
مطالعه در مجله The Journal of Climate Change and Health منتشر شده است.
