ناباروری پدیده‌ای جهانی است که طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، حدود یک ششم افراد را در سراسر دنیا درگیر می‌کند. در نیمی از این موارد، علت ناباروری به مردان بازمی‌گردد، زیرا اسپرم‌ها توانایی حرکت مؤثر خود را از دست می‌دهند.
کشف «کلید روشن‌کننده» حرکت اسپرم
دانشمندان ژاپنی به تازگی موفق شده‌اند کلید مولکولی مهمی را کشف کنند که حرکت اسپرم را کنترل می‌کند. شگفت‌انگیزتر اینکه، آن‌ها توانسته‌اند در محیط آزمایشگاهی این کلید را دوباره فعال کرده و باروری را در موش‌ها بازیابی کنند.
چگونه اسپرم حرکت می‌کند؟
برای رسیدن اسپرم به تخمک و انجام لقاح، لازم است اسپرم‌ها با قدرت و در مسیر مستقیم شنا کنند. این حرکت به سیگنال‌های شیمیایی در دم اسپرم بستگی دارد که همانند موتور داخلی، نیروی حرکتی تولید می‌کنند.
پژوهشگران دانشگاه اوساکا به سرپرستی دکتر ماساهیتو ایکاوا، پروتئینی را شناسایی کردند که نقش کلیدی در پایداری این سیگنال‌های درونی دارد. در غیاب آن، اسپرم‌ها انرژی خود را از دست داده و کاملاً بی‌حرکت می‌شوند.
درون هر سلول اسپرم، یک موتور طبیعی وجود دارد که انرژی و سیگنال‌های لازم برای حرکت را تولید می‌کند. این موتور با ارسال پیام‌هایی از طریق مولکول‌های خاص، دم اسپرم را به حرکت درمی‌آورد. اگر این سیستم سیگنال‌دهی از کار بیفتد، دم اسپرم فلج می‌شود و لقاح ممکن نخواهد بود.
پیوند گمشده در حرکت اسپرم
تیم اوساکا کشف کرد که موتور اسپرم برای عملکرد صحیح خود به پروتئینی کمکی نیاز دارد که همانند یک پایه‌ی نگهدارنده عمل می‌کند. در نبود این پروتئین، اجزای کلیدی دیگر از هم فرو می‌پاشند و اسپرم‌ها ناتوان از حرکت می‌مانند.
در آزمایش‌ها، موش‌های نری که فاقد این پروتئین بودند، کاملاً نابارور شدند و اسپرم‌هایشان تقریباً حرکتی نداشت. اما زمانی که پژوهشگران سیگنال از دست رفته را در محیط آزمایشگاه بازیابی کردند، اسپرم‌ها دوباره شنا کردند و موش‌های سالمی متولد شدند.
دانشمندان موفق شدند فرآیند شیمیایی مختل‌شده را شناسایی کرده و نسخه‌ای آزمایشگاهی از آن را جایگزین کنند؛ همین اقدام موقت، برای بازگرداندن حرکت و باروری کافی بود.
احیای حرکت اسپرم در آزمایشگاه
برای بررسی اثر این روش، تیم تحقیقاتی از مولکولی تقلیدی استفاده کرد که همانند سیگنال انرژی طبیعی اسپرم عمل می‌کند. با این کار، سیستم حرکتی دوباره فعال شد و اسپرم‌های بی‌حرکت شروع به شنا کردند.
نتیجه شگفت‌انگیز بود: اسپرم‌های درمان‌شده توانستند تخمک‌ها را در محیط خارج از بدن بارور کنند و جنین‌های حاصل پس از کاشت در موش‌های ماده، به تولد نوزادان سالم منجر شدند.
امیدی فراتر از دنیای موش‌ها
این یافته تنها محدود به موش‌ها نیست. همان نوع سیگنال حرکتی در اسپرم انسان نیز وجود دارد، بنابراین این روش می‌تواند روزی راه‌حلی برای ناباروری مردان با دلایل ناشناخته باشد.
چرا حرکت اسپرم اهمیت دارد؟
بسیاری از مردان تعداد اسپرم کافی دارند، اما اسپرم‌هایشان به درستی شنا نمی‌کنند. آزمایش‌های فعلی معمولاً نمی‌توانند دلیل این مشکل را مشخص کنند و همین مسئله، درمان را دشوار و ناامیدکننده می‌سازد.
اکنون با این کشف، پژوهشگران سرنخی تازه یافته‌اند: ممکن است برخی اسپرم‌ها سیگنال پایداری داخلی خود را از دست داده باشند و به همین دلیل حرکتشان ضعیف باشد.
- شناسایی نقص در پروتئین تثبیت‌کننده، می‌تواند به پزشکان در تشخیص دقیق علت ناباروری کمک کند.
- درمان‌های آزمایشگاهی آینده شاید بتوانند با تقلید از همین روش، حرکت اسپرم را بازسازی کنند.
- این رویکرد می‌تواند در لقاح آزمایشگاهی (IVF) کاربرد مستقیم داشته باشد.
فراتر از موفقیت در آزمایشگاه
پژوهش دانشگاه اوساکا نشان داد که تزریق دستورالعمل‌های ژنتیکی سالم به بیضه‌های موش‌های نابارور، باعث بازگشت تولید اسپرم شد و این موش‌ها نیز توانستند فرزندان سالمی به دنیا آورند.
ترکیب این دو یافته نشان می‌دهد که ناباروری همیشه غیرقابل بازگشت نیست. با استفاده از سیگنال‌های مناسب و ابزارهای ژنتیکی، حتی اسپرم‌های معیوب نیز می‌توانند دوباره فعال یا بازسازی شوند.
البته، برای استفاده از این روش در انسان باید دقت فراوانی به کار رود. مولکول‌های مصنوعی که وظیفه تقویت یا جایگزینی سیگنال‌های حرکتی را دارند، باید از نظر ایمنی و تأثیرات ژنتیکی به‌طور کامل بررسی شوند.
افقی تازه در درمان ناباروری مردان
ناباروری مردان دلایل گوناگونی دارد؛ از آسیب‌های DNA گرفته تا انسداد مجاری یا اختلالات در ارتباط درونی سلول اسپرم. با شناسایی «کلید حرکتی اسپرم»، پژوهشگران یکی از ساده‌ترین اما حیاتی‌ترین مسیرهای ناباروری را کشف کرده‌اند.
گام بعدی، بررسی نحوه عملکرد همین سیستم در بدن انسان است. اگر عملکرد مشابهی تأیید شود، درمان‌های کوتاه‌مدت آزمایشگاهی می‌توانند به میلیون‌ها مرد با اسپرم‌های بی‌حرکت، امکان پدر شدن طبیعی یا از طریق روش‌های کمک‌باروری را بدهند.
این کشف شاید کوچک به نظر برسد، اما برای میلیون‌ها زوج در سراسر جهان، می‌تواند نقطه عطفی در درمان ناباروری مردان باشد.
نتایج این پژوهش در مجله علمی Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده است.
جمع‌بندی
کشف «کلید حرکتی اسپرم» توسط دانشمندان ژاپنی، افق تازه‌ای برای درمان ناباروری مردان گشوده است. با بازگرداندن توان حرکتی اسپرم‌ها، امید به پدر شدن دوباره زنده می‌شود.
اگر این موضوع برایتان جذاب بود، مقاله «ریزپلاستیک‌ها مرتبط با مشکلات سلامتی از جمله سرطان و ناباروری» را نیز مطالعه کنید و دیدگاهتان را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
