فقط تصور کنید دنیایی را که در آن انسان‌ها دیگر وجود ندارند؛ چه کسی جای آنها را می‌گیرد؟ شاید باورش سخت باشد، اما ممکن است اختاپوس‌ها به گونه‌ای تبدیل شوند که پس از انسان‌ها بر زمین سلطه پیدا کنند.
دانشمندان اخیراً ادعای جالبی مطرح کرده‌اند که این موجودات هشت‌پا و بی‌مهره‌های دریایی می‌توانند گونه غالب بر زمین شوند اگر انسان‌ها (هومو ساپینس) از بین بروند. این ایده‌ای جذاب است، اما چگونه امکان‌پذیر است؟
دنیای فرضی بدون انسان‌ها
اگر انسانیت به‌طور کامل بر اثر جنگ‌ها یا تغییرات آب‌وهوایی از بین برود، چه اتفاقی می‌افتد؟ این مفهوم تلخی است، اما تصور جانشینان احتمالی تمدن ما جالب است.
به گفته متخصصان برجسته، اختاپوس‌ها «ویژگی‌های فیزیکی و ذهنی لازم» را دارند که بتوانند به گونه‌ای تبدیل شوند که تمدنی جدید ایجاد کنند.
اختاپوس‌ها در نقش جانشین انسان‌ها
تیم کولسون، استاد دانشگاه آکسفورد، پرونده جالبی برای این موجودات هشت‌پا ارائه می‌دهد. استدلال او بر توانایی‌های اختاپوس‌ها از جمله «مهارت، کنجکاوی، توانایی برقراری ارتباط با یکدیگر و هوش برتر» استوار است.
به گفته پروفسور کولسون، این ویژگی‌ها اختاپوس‌ها را به گونه‌ای تبدیل می‌کند که می‌توانند ابزارها و روش‌های پیچیده‌ای را توسعه دهند و تمدنی بزرگ شبیه به آتلانتیس در زیر آب پدید آورند.
چرا نه پستانداران؟
ممکن است فکر کنید که پستانداران، نزدیک‌ترین خویشاوندان ما، شانس بیشتری برای گرفتن جای ما دارند. آنها شست‌های مخالف، استفاده از ابزار و توانایی راه رفتن روی دو پا را دارند، درست است؟ اما به گفته پروفسور کولسون، موضوع به این سادگی نیست.
او استدلال می‌کند که پستانداران نیز با تهدیدات مشابهی که ممکن است انسان‌ها را نابود کند، مواجه خواهند شد و در نتیجه در معرض خطر انقراض هستند.
اختاپوس‌ها رقیب انسان‌ها
در مصاحبه‌ای با مجله «یوروپین»، پروفسور کولسون که در مؤسساتی مانند کالج امپریال لندن و دانشگاه کمبریج سمت‌هایی داشته است، توضیح می‌دهد که چرا اختاپوس‌ها یک گزینه قوی هستند.
او از آنها به عنوان «باهوش‌ترین، سازگارترین و خلاق‌ترین موجودات زمین» یاد می‌کند و توانایی آنها در حل مسائل پیچیده، دستکاری اشیا و حتی استتار با دقت تقریباً کامل را ستایش می‌کند.
سیستم عصبی غیرمتمرکز و ساختار عصبی پیشرفته، همراه با توانایی‌های استثنایی حل مسئله، اختاپوس‌ها را به گونه‌ای منحصر به فرد برای جهانی غیرقابل پیش‌بینی تبدیل می‌کند.
پروفسور کولسون این سفالوپودهای هوشمند را به عنوان یک رقیب دست کم گرفته شده می‌بیند که می‌توانند به عنوان گونه هوشمند بعدی روی زمین پس از انسان‌ها ظهور کنند.
بازماندگان سازگار
اگر انسان‌ها منقرض شوند، بیشتر دانشمندان معتقدند که موجودی که بتواند جایگزین ما شود باید دارای مهارت باشد. مهارت، در این زمینه، به توانایی تغییر محیط و استعمار زمین با استفاده از ابزارهای پیچیده، شبیه به انسان‌ها اشاره دارد.
توانایی‌های اختاپوس‌ها در تشخیص اشیای واقعی و مجازی، حل معماها، دستکاری محیط خود و تطبیق با طیف گسترده‌ای از محیط‌ها، آنها را به یک گزینه مناسب برای حاکمان آینده زمین تبدیل می‌کند.
آنها همچنین در زنده ماندن در شرایط سخت ماهر هستند و شکارچیان قدرتمندی هستند که طیف وسیعی از طعمه‌ها از صدف‌ها، میگوها، خرچنگ‌ها و ماهی‌ها گرفته تا کوسه‌ها و حتی پرندگان را شکار می‌کنند.
اختاپوس‌ها و سکونتگاه‌های شبیه به انسان
با عمر نسبتاً کوتاه، از ۱.۵ تا پنج سال، ممکن است گفته شود که اختاپوس‌ها برای یک رقابت طولانی تکاملی عقب هستند. اما این ایده متناقض است.
چه می‌شود اگر تولید مثل سریع و بلوغ فکری سریع آنها در محیط‌های متغیر به آنها مزیت بدهد و پیشرفت تکاملی‌شان را تسریع کند؟
به گفته پروفسور کولسون، اگرچه احتمال کمی دارد که اختاپوس‌ها به حیوانات خشکی تبدیل شوند به دلیل نبود اسکلت و مشکلات مرتبط با حرکت در خارج از آب، اما می‌توانند شهرها و شهرک‌های زیرآبی مشابه سکونتگاه‌های انسانی روی خشکی را توسعه دهند.
آیا ممکن است؟ بله. آیا محتمل است؟ شاید.
در نهایت، همانطور که پروفسور کولسون یادآوری می‌کند، اینها همه صرفاً گمانه‌زنی هستند. «مهم است که به یاد داشته باشیم اینها فقط احتمالات هستند و نمی‌توان با درجه‌ای از قطعیت پیش‌بینی کرد که تکامل در دوره‌های طولانی چگونه خواهد بود.»
با این حال، با توجه به هوش شگفت‌انگیز، سازگاری و طیف متنوعی از استراتژی‌های بقا، اختاپوس‌ها می‌توانند واقعاً به عنوان جانشینان بالقوه انسان‌ها ظاهر شوند.
اکنون، اینکه آیا اختاپوس‌ها شهرهای وسیع زیرآبی خواهند ساخت یا برای شکار پستانداران زمینی به خشکی خواهند رفت، هنوز مشخص نیست و شاید هیچ‌گاه ندانیم.
فعلاً، به تحسین این موجودات شگفت‌انگیز و توانایی‌های بالقوه آنها برای تبدیل شدن به پیشگامان حیات هوشمند روی زمین ادامه خواهیم داد، هرچند در آینده‌ای دور.
