احساس سوزش در پاها می‌تواند آزاردهنده و ناراحت‌کننده باشد و دلایل مختلفی برای آن وجود دارد. از بیماری‌های جدی تا شرایط ساده‌تر، در این مقاله مروری بر شایع‌ترین علت‌های سوزش پا خواهیم داشت و راه‌های درمان یا کنترل هر کدام را بررسی می‌کنیم.
۱. دیابت: دیابت زمانی اتفاق می‌افتد که سطح قند خون شما بالاتر از حد نرمال باشد. این قند خون بالا با گذشت زمان می‌تواند به اعصاب دست‌ها و پاهای شما آسیب رسانده و باعث احساس سوزش دائمی یا گاه‌به‌گاه شود. اگر احساس می‌کنید انگشتان دست و پای شما گزگز می‌کند یا بی‌حس می‌شود، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید. مدیریت مناسب دیابت به کنترل قند خون و جلوگیری از آسیب بیشتر به اعصاب کمک می‌کند.
۲. نوروپاتی محیطی: نوروپاتی محیطی به معنای آسیب به اعصاب متصل کننده نخاع به دست‌ها، پاها، بازوها و پاها است. دیابت شایع‌ترین علت این عارضه است، اما دلایل دیگری مانند داروهای شیمی‌درمانی، نارسایی کلیه، بیماری‌های خودایمنی (مانند آرتریت روماتوئید)، مواد شیمیایی سمی، عفونت و مشکلات تغذیه‌ای نیز می‌توانند باعث آن شوند. سوزش، مورمور و بی‌حسی در پاها از علائم شایع نوروپاتی محیطی است. درمان این عارضه به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد.
۳. مصرف زیاد الکل: نوشیدن بیش‌ازحد الکل می‌تواند مشکلات سلامتی زیادی ایجاد کند. سال‌ها مصرف زیاد الکل می‌تواند به اعصاب مرتبط با پاهای شما آسیب رسانده و همچنین باعث کمبود مواد مغذی مورد نیاز برای حفظ سلامت اعصاب شود. هر یک از این مشکلات یا هر دو آنها می‌توانند باعث ایجاد سوزش یا گزگز در پاها برای ماه‌ها یا سال‌ها شوند. ترک الکل می‌تواند به بهبود علائم و جلوگیری از آسیب بیشتر کمک کند.
۴. پای ورزشکار (قارچ کف پا): این بیماری که پزشکان ممکن است آن را “tinea pedis” بنامند، نوعی قارچ است که در مناطق گرم و مرطوب بین انگشتان پا و کف پا رشد می‌کند و می‌تواند باعث سوزش، خارش و سوزن‌سوزن شدن شود. این قارچ در کفش و جوراب‌های مرطوب و کف رختکن‌های باشگاه‌های ورزشی و استخرهای عمومی رشد می‌کند. برای پیشگیری، کفش و جوراب خود را به‌طور مرتب عوض کنید تا فرصت خشک شدن داشته باشند و هنگام حضور در رختکن یا استخرهای عمومی از دمپایی استفاده کنید. کرم‌های ضدقارچ، اسپری‌ها یا پودرها می‌توانند به کنترل عفونت کمک کنند.
۵. کمبود ویتامین B12: اعصاب بدن برای سالم ماندن به ویتامین B12 نیاز دارند. ممکن است شما به‌خصوص اگر وگان هستید (یعنی هیچ محصول حیوانی مصرف نمی‌کنید) به اندازه کافی B12 از غذا دریافت نکنید. جذب این ویتامین برای افراد مسن‌تر یا افرادی که جراحی کاهش وزن مانند بای‌پس معده انجام داده‌اند، سخت‌تر است. سوء مصرف الکل نیز ممکن است از دریافت کافی B12، فولات، تیامین و سایر ویتامین‌های B جلوگیری کند.
۶. نارسایی مزمن کلیه: پزشک شما ممکن است آن را “نارسایی کلیوی” بنامد. این بیماری اغلب توسط دیابت یا فشار خون بالا ایجاد می‌شود. کلیه‌های شما به آرامی از کارکرد درست خود بازمی‌مانند. این باعث تجمع مایعات زائد در بدن شما می‌شود که می‌تواند به اعصاب (نوروپاتی اورمیک)، از جمله اعصاب پاهای شما، آسیب رسانده و باعث احساس سوزش شود.
۷. سندروم تونل تارسال: کانال تارسال، تونلی است که بین استخوان مچ پا و گروهی از رباط‌ها در قسمت فوقانی پا قرار دارد. عصب تیبیال داخل این کانال به کف پا حس می‌دهد. تورم ناشی از آسیب، آرتریت، خارهای استخوانی، افت قوس‌های پا یا سایر شرایط می‌تواند به عصب فشار وارد کند و منجر به درد تیز، بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن یا احساس سوزش در پای شما شود.
۸. نوروپاتی فیبر کوچک: این عارضه اغلب از پاها شروع می‌شود و با دردهای سوزان، تیرکشنده یا خارش‌دار همراه است. این درد ممکن است در شب یا هنگام استراحت شدیدتر شود. گرما یا سرما گاهی اوقات می‌تواند حمله را تحریک کند، حتی اگر تشخیص تفاوت بین این دو برای فرد مبتلا دشوار باشد. مشکلات قند خون، مانند دیابت، ممکن است باعث آن شوند، اما گاهی اوقات علت مشخصی ندارد. داشتن ژن‌های خاص نیز احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهد.
۹. کم‌کاری تیروئید: زمانی که غده تیروئید شما، غده پروانه‌ای شکلی در گردن، هورمون کافی تولید نمی‌کند، بدن شما انرژی را به سرعت نمی‌سوزاند. ممکن است احساس خستگی، یبوست، حساسیت به سرما، فراموشی و کاهش علاقه به رابطه جنسی داشته باشید. همچنین ممکن است پاهای شما بسوزد. پزشکان مطمئن نیستند که چرا، اما ممکن است به این دلیل باشد که این عارضه در درازمدت باعث می‌شود مایعات زیادی در بدن شما جمع شود که به اعصاب شما فشار وارد می‌کند.
۱۰. آمیلوئیدوز: یک پروتئین غیرطبیعی ساخته شده در مغز استخوان شما در قسمت‌های مختلف بدن تجمع می‌یابد. ممکن است متوجه آن نشوید تا زمانی که پیشرفته شود. سپس ممکن است بسیار خسته و ضعیف باشید، پوست شما ضخیم و به راحتی کبود شود و ممکن است لکه‌های بنفش روی چشمان داشته باشید. مایع اضافی می‌تواند جمع شود. تورم مچ پا و ساق پا می‌تواند به اعصاب فشار وارد کند و باعث سوزن‌سوزن شدن و سوزش در پاهای شما شود. هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد، اما درمان می‌تواند علائم شما را بهبود بخشد.
۱۱. اریتروملاژیا: پزشکان دقیقاً نمی‌دانند چه چیزی باعث آن می‌شود، اما ممکن است به این دلیل باشد که رگ‌های خونی شما به درستی گشاد یا منقبض نمی‌شوند. پوست شما ممکن است قرمز، داغ و متورم شود، با احساس سوزش، بیشتر در پاهای شما، اما در دست‌های شما نیز ممکن است رخ دهد. یک حمله می‌تواند چند دقیقه یا چند روز طول بکشد. فرو بردن پاها در آب یخ می‌تواند تسکین دهد، اما همچنین ممکن است باعث ایجاد علائم شود. پزشک شما می‌تواند در مورد قرص‌ها و لوسیون‌های پوستی حاوی داروهایی که علائم شما را تسکین می‌دهند به شما توضیح دهد.
۱۲. HIV و ایدز: حدود یک سوم از افراد مبتلا به HIV یا ایدز دچار آسیب عصبی می‌شوند. خود ویروس می‌تواند به اعصاب شما آسیب برساند و داروهای مورد استفاده برای کنترل آن نیز ممکن است این کار را انجام دهند. بیماری‌هایی که به دلیل ضعیف شدن سیستم ایمنی به آنها مبتلا می‌شوید، مانند تبخال، سل و برفک دهان نیز ممکن است باعث آن شوند. ممکن است سفتی، سوزن‌سوزن شدن، بی‌حسی و سوزش در انگشتان پا و کف پاهای خود داشته باشید. پزشک شما می‌تواند به تشخیص علت و بهترین درمان کمک کند.
۱۳. درماتیت تماسی: یک شوینده، صابون، پاک‌کننده، واکس یا هر ماده شیمیایی دیگری می‌تواند پوست شما را تحریک کند. کارکنان مراقبت‌های بهداشتی، گل‌فروشان، آرایشگران، کارگران کارخانه و نظافتچی‌ها بیشتر به آن مبتلا می‌شوند. ممکن است واکنش آلرژیک را ظرف چند ساعت تجربه کنید، یا ممکن است در طی یک دوره زمانی طولانی‌تر اتفاق بیفتد، زیرا یک ماده شیمیایی لایه روغنی و محافظ پوست شما را از بین می‌برد. به پزشک خود در مورد علائم خود بگویید. درمان به علت بستگی دارد.
نتیجه‌گیری: سوزش پا می‌تواند ناشی از دلایل مختلفی باشد، از جمله شرایط جدی مانند دیابت و نارسایی کلیه گرفته تا شرایط کمتر جدی مانند عفونت قارچی. اگر احساس سوزش در پاهای خود دارید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا علت آن را تشخیص دهد و درمان مناسب را دریافت کنید.
نتیجه‌گیری: دلایل زیادی برای سوزش پاها وجود دارد و تشخیص علت دقیق آن به معاینه و آزمایش‌های پزشک متخصص نیاز دارد. درمان مناسب بر اساس علت زمینه‌ای این سوزش انجام می‌شود. در برخی موارد، مانند دیابت یا کمبود ویتامین B12، درمان زودهنگام می‌تواند آسیب عصبی را متوقف کند. توجه به سبک زندگی و پیشگیری از عواملی مانند مصرف زیاد الکل و پوشیدن کفش و جوراب مرطوب نیز می‌تواند به جلوگیری از سوزش پاها کمک کند. در صورت تجربه هرگونه سوزش یا ناراحتی در پاها، هرگز به داروهای مسکن و درمان‌های خانگی بدون توصیه پزشک اکتفا نکنید و حتماً برای تشخیص و درمان صحیح با پزشک خود مشورت کنید.
