استویا که به عنوان یک جایگزین طبیعی برای شکر شناخته می‌شود، اکنون ممکن است در خط مقدم درمان سرطان قرار گیرد. پژوهشگران دریافته‌اند که زمانی که برگ‌های استویا با یک باکتری استخراج‌شده از برگ‌های موز تخمیر می‌شود، می‌تواند سلول‌های سرطان پانکراس را هدف قرار دهد، بدون آنکه آسیبی به سلول‌های سالم کلیه وارد کند.
«در سراسر جهان، نرخ بروز و مرگ‌ومیر ناشی از سرطان پانکراس رو به افزایش است و نرخ بقای پنج‌ساله آن کمتر از ۱۰ درصد است.»
— دکتر ناراندالای دانشیتسودول، دانشگاه هیروشیما
چرا درمان جدید ضروری است؟
مقاومت بالا در برابر درمان‌های موجود
سرطان پانکراس یکی از مهاجم‌ترین انواع سرطان است که به سرعت گسترش می‌یابد و در برابر درمان‌هایی مانند جراحی، رادیوتراپی و شیمی‌درمانی مقاومت قابل‌توجهی دارد. همین موضوع، نیاز به کشف ترکیبات ضدسرطانی جدید و مؤثر، به‌ویژه از منابع گیاهی دارویی را حیاتی کرده است.
تخمیر استویا برای مقابله با سرطان
فرآیند تخمیر چگونه انجام شد؟
محققان برای تخمیر از باکتری Lactobacillus plantarum SN13T، استخراج‌شده از برگ‌های موز، استفاده کردند. آن‌ها برگ‌های استویا را با این باکتری تخمیر کرده و نتیجه را با عصاره‌ی معمولی (غیرتخمیری) مقایسه کردند. نتایج نشان داد عصاره تخمیری عملکرد بهتری در تمام زمینه‌ها دارد.
شرایط بهینه تخمیر
محققان تنها به ترکیب مواد اکتفا نکردند. آن‌ها زمان، دما و میزان اکسیژن را بهینه‌سازی کردند. بهترین نتیجه زمانی حاصل شد که تخمیر به مدت ۷۲ ساعت، در دمای ۳۷ درجه سلسیوس و بدون حضور اکسیژن انجام شد.
اثربخشی استویا تخمیری روی سلول‌های سرطانی
نابودی انتخابی سلول‌های سرطانی
عصاره تخمیری استویا توانست سلول‌های سرطان پانکراس (PANC-1) را با کارایی بیشتر از عصاره‌ی معمولی نابود کند. نکته مهم این بود که سلول‌های سالم کلیه (HEK-293) حتی در دوزهای بالا تقریباً بدون آسیب باقی ماندند. این ویژگی انتخابی بودن، برای ایمنی درمان‌های ضدسرطان بسیار ارزشمند است.
اثر مهار رشد و تغییر شکل سلولی
در برخی غلظت‌ها، عصاره تخمیری به جای کشتن فوری سلول‌های سرطانی، رشد آن‌ها را کند کرد. این سلول‌ها ضعیف شدند، شکل خود را از دست دادند و چسبندگی‌شان کاهش یافت. در زیر میکروسکوپ، سلول‌ها پراکنده و ناسالم به نظر می‌رسیدند.
استویا تخمیری به عنوان آنتی‌اکسیدان قوی
نقش استرس اکسیداتیو در سرطان
سرطان فقط به سلول‌های بدخیم محدود نمی‌شود. استرس اکسیداتیو نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. عصاره تخمیری استویا در آزمایش‌ها نشان داد که می‌تواند رادیکال‌های آزاد را بسیار مؤثرتر از عصاره معمولی خنثی کند.
نتایج تست‌های آنتی‌اکسیدانی
- قدرت خنثی‌سازی DPPH: حدود ۹۴٪
- قدرت خنثی‌سازی ABTS: حدود ۷۵٪
- حتی در مواجهه با پراکسید هیدروژن، این عصاره توانست سلول‌های سالم را حفظ کند.
ترکیب مؤثر جدید: متیل‌استر اسید کلروژنیک (CAME)
کشف ترکیب جدید در استویا تخمیری
احتمالاً طی فرآیند تخمیر، ترکیب اسید کلروژنیک به شکل فعال‌تری به نام متیل‌استر اسید کلروژنیک (CAME) تبدیل شده است. این ترکیب در استویا تخمیری به وفور یافت شد، در حالی که در عصاره خام وجود نداشت.
اثر ضدسرطانی قوی‌تر CAME
- IC50 (دوز کاهنده ۵۰٪ سلول‌های سرطانی):
- CAME: ۱۱۹.۱ میکروگرم در میلی‌لیتر
- اسید کلروژنیک معمولی: ۱۸۹.۶ میکروگرم در میلی‌لیتر
- CAME با توقف چرخه سلولی و فعال‌سازی مسیرهای آپوپتوز، باعث مرگ هدفمند سلول‌های سرطانی شد.
تأثیر بر فعالیت‌های ژنی
تحریک ژن‌های مرگ سلولی
CAME باعث فعال‌سازی ژن‌های مؤید آپوپتوز مانند Bax، Bad، Caspase-3، Caspase-9 و Cytochrome c شد. هم‌زمان، ژن Bcl-2 که معمولاً از مرگ سلول جلوگیری می‌کند، خاموش شد.
کاهش مهاجرت سلولی
افزایش بیان ژن E-cadherin، که با کاهش مهاجرت سلول‌های سرطانی مرتبط است، یکی دیگر از اثرات مثبت این ترکیب بود.
استویا؛ ابزار جدید درمانی
نقش آنزیم‌های خاص در فرآیند تخمیر
«این دگرگونی زیستی به احتمال زیاد ناشی از آنزیم‌های ویژه‌ای در باکتری SN13T است.»
— دکتر دانشیتسودول
عصاره تخمیری استویا حاوی CAME، ترکیبی قوی با ویژگی‌های ضدسرطانی و آپوپتوزی است که عملکرد بهتری نسبت به اسید کلروژنیک دارد.
آینده پژوهش درباره استویا و سرطان
گام بعدی: آزمایش روی حیوانات
گروه پژوهشی قصد دارد تحقیقات خود را به مدل‌های حیوانی گسترش دهد تا تأثیرات این عصاره در بدن‌های زنده با سیستم ایمنی و متابولیسم پیچیده بررسی شود.
«این مطالعه نه تنها درک ما از مکانیزم تخمیر عصاره‌های گیاهی توسط سویه SN13T را افزایش داد، بلکه دیدگاه ارزشمندی درباره کاربرد پروبیوتیک‌ها به عنوان عوامل طبیعی ضدتومور ارائه داد.»
— دکتر دانشیتسودول
نتیجه‌گیری
پژوهش نشان می‌دهد که با استفاده از میکروارگانیسم مناسب، حتی یک برگ ساده استویا می‌تواند به درمان هدفمند سرطان تبدیل شود؛ پیشرفتی چشمگیر برای ماده‌ای که روزگاری فقط یک جایگزین شکر بود.
