شیرین‌کننده‌های مصنوعی همواره محل بحث و بررسی بوده‌اند، اما همه آن‌ها برای بدن مضر نیستند. پژوهش‌های تازه نشان می‌دهد استویا، که به‌عنوان جایگزین طبیعی قند شناخته می‌شود، ممکن است توانایی مقابله با سرطان لوزالمعده را نیز داشته باشد. دانشمندان دریافتند که وقتی برگ‌های استویا با یک باکتری خاص از برگ‌های موز تخمیر می‌شوند، ترکیباتی تولید می‌کنند که سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد، بدون آنکه آسیبی به سلول‌های سالم کلیه وارد کند.
چرا سرطان لوزالمعده اهمیت دارد؟
به گفته دکتر ناراندالای دانشییتسودول از دانشگاه هیروشیما:
«در سطح جهانی، نرخ بروز و مرگ‌ومیر ناشی از سرطان لوزالمعده همچنان رو به افزایش است و نرخ بقای پنج‌ساله آن کمتر از ۱۰ درصد است.»
این سرطان بسیار مهاجم، مستعد گسترش به دیگر اندام‌ها و مقاوم به درمان‌های موجود از جمله جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی است. همین موضوع نیاز فوری به کشف ترکیبات ضدسرطانی جدید، به‌ویژه از گیاهان دارویی را برجسته می‌کند.
تخمیر استویا برای درمان سرطان
محققان در این پژوهش از باکتری Lactobacillus plantarum SN13T که روی برگ‌های موز یافت می‌شود استفاده کردند. آن‌ها برگ‌های استویا را تخمیر کرده و نتیجه را با عصاره معمولی مقایسه نمودند.
نتیجه چه بود؟
عصاره تخمیری استویا (FSLE) در تمامی آزمایش‌ها عملکرد بهتری نشان داد. دکتر ماسانوری سوگی‌یاما می‌گوید:
«برای افزایش کارایی دارویی عصاره‌های گیاهی، دگرگونی زیستی به‌وسیله میکروارگانیسم‌ها به یک راهبرد مؤثر تبدیل شده است.»
پژوهشگران مدت زمان تخمیر، دما و سطح اکسیژن را بهینه‌سازی کردند. بهترین نتیجه زمانی حاصل شد که استویا به مدت ۷۲ ساعت، بدون اکسیژن و در دمای ۳۷ درجه سانتی‌گراد تخمیر شد.
اثربخشی استویا بر سلول‌های سرطانی
تخریب انتخابی سلول‌های سرطانی
آزمایش‌ها نشان دادند که عصاره تخمیری استویا، سلول‌های سرطانی لوزالمعده (PANC-1) را به‌طور مؤثر نابود می‌کند، در حالی که سلول‌های سالم کلیه (HEK-293) تقریباً دست‌نخورده باقی می‌مانند.
کند کردن رشد سلول‌های سرطانی
در برخی غلظت‌ها، FSLE سلول‌های سرطانی را به‌طور مستقیم نابود نکرد، بلکه رشد آن‌ها را کند کرد. سلول‌ها ضعیف شدند، شکل خود را از دست دادند و توانایی چسبندگی به یکدیگر را از دست دادند. این رفتار نشانه‌ای از اثربخشی انتخابی این ترکیب است.
خواص آنتی‌اکسیدانی قدرتمند
سرطان تنها ناشی از سلول‌های سرکش نیست، بلکه استرس اکسیداتیو هم نقش بزرگی ایفا می‌کند. جالب است که استویا پس از تخمیر، به یک آنتی‌اکسیدان بسیار قوی تبدیل شد.
- در آزمایش DPPH توانست ۹۴٪ رادیکال‌های آزاد را خنثی کند.
- در آزمون ABTS عملکرد آن ۷۵٪ بود.
- حتی زمانی که سلول‌های سالم در معرض پراکسید هیدروژن قرار گرفتند، FSLE توانست از آن‌ها محافظت کند.
کشف ترکیب جدید: CAME
تخمیر، ترکیب تازه‌ای به نام کلروژنیک اسید متیل استر (CAME) ایجاد کرد که در عصاره خام وجود نداشت. این ترکیب بسیار فعال‌تر از کلروژنیک اسید معمولی بود.
- IC50 (دوز لازم برای کشتن ۵۰٪ سلول‌های سرطانی):
- CAME: ۱۱۹.۱ میکروگرم بر میلی‌لیتر
- کلروژنیک اسید: ۱۸۹.۶ میکروگرم بر میلی‌لیتر
CAME با متوقف کردن چرخه تقسیم سلولی در مرحله G0/G1 و فعال کردن مسیر آپوپتوز (خودکشی سلولی) موجب نابودی سلول‌های سرطانی شد.
تغییر فعالیت ژن‌ها
تحلیل‌های ژنتیکی نشان داد که CAME موجب افزایش بیان ژن‌های طرفدار مرگ سلولی مانند Bax، Bad، Caspase-3، Caspase-9 و Cytochrome c شد. همچنین سطح ژن E-cadherin (کاهش‌دهنده مهاجرت سلول‌های سرطانی) بالا رفت.
در مقابل، ژن Bcl-2 که به‌طور طبیعی مانع مرگ سلولی می‌شود، سرکوب شد. این یافته‌ها نشان می‌دهد که CAME سلول‌های سرطانی را به مسیر مشخصی از نابودی – یعنی مسیر میتوکندریایی – هدایت می‌کند.
استویا: فراتر از یک شیرین‌کننده
این پژوهش نشان می‌دهد استویا چیزی فراتر از یک جایگزین قند است. تخمیر آن توسط باکتری خاص، ترکیبی ایجاد می‌کند که سلول‌های سرطانی را هدف گرفته و سلول‌های سالم را دست‌نخورده باقی می‌گذارد.
«این دگرگونی میکروبی به احتمال زیاد ناشی از آنزیم‌های خاص موجود در سویه باکتریایی استفاده‌شده است.» – دانشییتسودول
گام‌های بعدی پژوهش
محققان قصد دارند این نتایج را از آزمایشگاه به مدل‌های حیوانی منتقل کنند. آزمایش روی موش‌ها مرحله بعدی است تا مشخص شود آیا استویا تخمیری در بدن زنده و در تعامل با سیستم ایمنی نیز عملکرد مشابهی دارد یا خیر.
این تحقیق دریچه‌ای تازه برای استفاده از پروبیوتیک‌ها به‌عنوان عوامل طبیعی ضدتومور گشوده است.
جمع‌بندی
تخمیر برگ‌های استویا می‌تواند راهی نوین در درمان سرطان لوزالمعده ارائه دهد. این روش نه‌تنها سلول‌های سرطانی را هدف می‌گیرد، بلکه به سلول‌های سالم آسیب نمی‌زند.
🔖 اگر به طب سنتی، گیاهان دارویی و نوآوری‌های علمی در حوزه سلامت علاقه دارید، پیگیری اخبار و پژوهش‌های مربوط به استویا می‌تواند برای شما الهام‌بخش باشد.
