زندگی پر از انتخاب‌های سخت است. برخی آن‌قدر آرام از کنار ما عبور می‌کنند که حتی متوجه‌شان نمی‌شویم، اما برخی دیگر همچون قطاری با سرعت بالا سر می‌رسند و مسیر زندگی را تغییر می‌دهند. انتخاب دانشگاه، ترک یک شغل، یا خریدهای بزرگ زندگی، همگی لحظاتی هستند که در ما امید، استرس، یا ترکیبی از هر دو ایجاد می‌کنند.
ریسک بخشی از ماهیت انسان است، اما سرعت تغییرات دنیای امروز این معادله را پیچیده‌تر کرده است. فناوری سرعت تصمیم‌ها را بالاتر برده، ارتباطات جهانی لایه‌های جدیدی ایجاد کرده، و انتخاب‌ها بیشتر از گذشته درهم‌تنیده شده‌اند. با این حال انسان همچنان باید تصمیم بگیرد، چیزی که تغییر نکرده است. آنچه تغییر کرده، روش دانشمندان برای مطالعه این انتخاب‌هاست.
بررسی دقیق‌تر ریسک در دنیای مدرن
در پژوهشی منتشر شده در مجله Psychological Science، تیمی از دانشمندان تلاش کردند زاویه‌ای تازه برای مطالعه ریسک انتخاب کنند.
«هدف اصلی ما این بود که تجربه‌های واقعی مردم را از دل زندگی روزمره ثبت کنیم.»
— رناتو فرای، استاد روان‌شناسی دانشگاه زوریخ
او توضیح می‌دهد که بسیاری از پژوهش‌های گذشته سناریوهایی ساخته بودند که تصور می‌شد ریسکی هستند، اما این سناریوها سال‌ها پیش طراحی شده بودند.
به گفته او: «خودش نوعی ریسک است که پدیده‌های قدیمی را مطالعه کنیم.»
مردم چگونه از انتخاب‌های پرریسک خود صحبت می‌کنند؟
این پژوهش با مشارکت بیش از ۴۳۸۰ نفر در سوئیس انجام شد. هدف پژوهشگران داشتن نمونه‌ای گسترده شامل گروه‌های مختلف سنی و جنسیتی بود.
هر فرد باید یک انتخاب پرریسک را از زندگی خود یا اطرافیانش تعریف می‌کرد. در برخی موارد افراد از تجربه‌های شخصی حرف زدند. برخی ماجرایی از فردی نزدیک را بیان کردند. برخی زمانی را شرح دادند که انتخاب پرریسک نتیجه داد، و برخی تصمیمی را توضیح دادند که در آن مسیر امن‌تر منطقی‌تر بوده است.
نکته مهم این بود که پژوهشگران هیچ تعریفی از «ریسکی بودن» ارائه نکردند تا آزادی بیشتری در پاسخ‌ها وجود داشته باشد.
- برخی انتخاب‌ها شامل شانس بودند، مانند بازی رولت. این‌ها «تصمیم‌گیری تحت ریسک» نامیده می‌شوند.
- برخی دیگر نتایج نامعلوم داشتند، مثل شروع یک کسب‌وکار. این موارد «تصمیم‌گیری تحت عدم‌قطعیت» محسوب می‌شوند.
الگوهای پایدار در انتخاب‌های پرریسک
پس از جمع‌آوری پاسخ‌ها، تیم پژوهشی آن‌ها را دسته‌بندی کرد و به دنبال الگوهای تکرارشونده گشت. آن‌ها در نهایت فهرستی از ۱۰۰ انتخاب پرریسک به دست آوردند که در زندگی مدرن سوئیس به شکلی تکراری دیده می‌شود.
این انتخاب‌ها به حوزه‌هایی مانند کار، سلامت، امور مالی، روابط اجتماعی، یا مسائل مرتبط با سفر و تردد مربوط می‌شدند.
زمان انجام پروژه این امکان را فراهم کرد که داده‌ها قبل و حین همه‌گیری کووید۱۹ نیز مقایسه شوند. نتیجه چه بود؟
«به‌طور کلی توزیع این انتخاب‌های پرریسک در حوزه‌های مختلف زندگی تقریباً ثابت مانده است.»
به بیان دیگر، حتی وقتی جهان تغییر می‌کند، نوع ریسک‌هایی که انسان‌ها تجربه می‌کنند تغییر چشمگیری ندارد. پژوهشگران این الگو را «شگفت‌آور پایدار» توصیف کردند.
انتخاب‌های مرتبط با کار، پرریسک‌ترین تصمیم‌های زندگی
بخش قابل‌توجهی از انتخاب‌های ریسکی مربوط به دنیای کار بود. موضوعاتی مانند شروع یک شغل، ترک شغل، یا تغییر مسیر حرفه‌ای بیش از همه تکرار می‌شدند.
پس از آن، تصمیم‌های مرتبط با سلامت، مسائل مالی، روابط اجتماعی، مسائل ترافیکی، و تصمیم‌های تفریحی مانند سفر تنهایی در رتبه‌های بعد قرار داشتند.
فرای این یافته را بسیار جالب دانست، چون پژوهش‌های روان‌شناسی اغلب روی رفتارهای سلامت‌محور یا تصمیم‌های تفریحی تمرکز دارند، در حالی که مردم بیشتر با ریسک‌های شغلی درگیر هستند.
ریسک در مراحل مختلف زندگی: نقش سن و جنسیت
در داده‌ها الگوهای واضحی دیده شد:
- جوان‌ترها بیشتر درباره ترک شغل صحبت می‌کردند.
- بزرگسالان مسن‌تر بیشتر نگران پذیرش یک شغل جدید بودند.
به گفته فرای، این الگوها به سیاست‌گذاران کمک می‌کنند تا بدانند کدام گروه‌ها بیشتر در معرض تصمیم‌های سخت و پرریسک قرار می‌گیرند.
چرا این پژوهش اهمیت دارد؟
فهرست به‌دست‌آمده می‌تواند الهام‌بخش نسل جدیدی از پژوهش‌ها باشد. این فهرست نقطه آغاز تازه‌ای برای طراحی ابزارهای نوین جهت مطالعه رفتار انسان در مواجهه با ریسک و عدم‌قطعیت است.
این پژوهش یادآور یک نکته اساسی است: روان‌شناسی فقط آزمایشگاه و محیط کنترل‌شده نیست. بخش مهمی از آن گوش دادن به تجربه‌های واقعی مردم در زندگی روزمره است.
«این پژوهش می‌تواند الگویی باشد برای رویکردهای داده‌محور و کشف‌محور که باید هر از گاهی در علم روان‌شناسی اجرا شوند.»
— رناتو فرای
این پروژه نشان می‌دهد که ریسک فقط در لحظه‌های نادر یا دراماتیک ظاهر نمی‌شود. ریسک در تصمیم‌های روزمره نیز حضور دارد. وقتی پژوهشگران به داستان‌های مردم گوش می‌دهند، تصویر دقیق‌تری از انتخاب‌هایی به دست می‌آورند که زندگی واقعی را شکل می‌دهند.
نسخه کامل این پژوهش در مجله Psychological Science منتشر شده است.
جمع‌بندی
ریسک بخش جدایی‌ناپذیر انتخاب‌های انسانی است، اما نوع ریسک‌هایی که مردم تجربه می‌کنند حتی در زمان‌های پرتلاطم نیز پایدار می‌ماند. از تصمیم‌های شغلی گرفته تا انتخاب‌های مالی یا اجتماعی، آنچه اهمیت دارد درک الگوهای واقعی زندگی است.
اگر این مقاله برای شما مفید بود، آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید یا تجربه شخصی خود از یک تصمیم پرریسک را در بخش نظرات بنویسید.
