ضرب المثلی می‌گوید: “هر تصویر داستانی را روایت می‌کند.” حقیقت دارد، اما اگر آن تصاویر داستانی از یک فرهنگ باستانی و روابط پیچیده آن با دنیای طبیعی را بازگو کنند چه؟
در بیابان‌های آمازون کلمبیا، یک بوم مخفی از هنر صخره‌ای این داستان را بررسی می‌کند. ما را به دوران اولیه ساکنان قاره بازمی‌گرداند – ملاقات، شگفتی و معنابخشی به حیواناتی که با آن‌ها مواجه می‌شدند.
این ماجراجویی در تاریخ انسان توسط تیمی بین‌المللی از پژوهشگران از دانشگاه اکستر، دانشگاه آنتیوکیا در مدلین و دانشگاه ملی کلمبیا هدایت می‌شود. این یافته‌ها ما را در سفری بصری از طریق زمان، فرهنگ و بوم‌شناسی می‌برد.
هنر صخره‌ای باستانی آمازون
مکان یافته‌ها در سرانیای دِ لا لیندوسا، سرو آزول – یک تپه آزاد ایستاده نزدیک رودخانه گوایابرو – صفحه‌ای حیاتی در داستان اولیه روزهای انسان در آمازونیا است.
این تپه یک خزانه از هنر صخره‌ای را مخفی می‌کند، یک گالری از نقاشی‌های زنده و روشن به رنگ اخرایی که به عنوان گواهی بر زندگی و باورهای ساکنان اولیه منطقه عمل می‌کند.
دکتر مارک رابینسون، استاد معادلات و تاریخ در دانشگاه اکستر می‌گوید: “این مکان‌های هنر صخره‌ای شامل اولین شواهد از حضور انسان در غرب آمازونیا هستند که به ۱۲۵۰۰ سال پیش بازمی‌گردند.”
“به این ترتیب، این هنر نگاهی شگفت‌انگیز به چگونگی فهمیدن این ساکنان اولیه از جایگاه خود در جهان و چگونگی ایجاد روابط با حیوانات ارائه می‌دهد.”
آمازون از طریق لنز هنر صخره‌ای
مطالعه دقیق تیم بر روی بقایای حیوانات از حفاری‌های نزدیک – همراه با تحلیل نقاشی‌های هنری – اختلاف جالبی را آشکار کرد.
در حالی که بقایا یک رژیم غذایی متنوع شامل پستانداران، خزندگان و حتی ماهی‌ها را نشان می‌دهند، به نظر می‌رسد هنرمندان صرفاً آنچه را که بر روی میز غذا بود نقاشی نمی‌کردند.
الف) انسان/پرنده در لاس دانتاس، ب) مارمولک با سر گرد و انسان‌مانند در کورونچوس، ج) انسان/پرنده/گیاه با آلت تناسلی در پرینسیپال، د) تنبل/انسان در دمولدو، هـ) چهارپای ناشناخته با دم و آلت تناسلی در ریسرو، و) گوزن/انسان در پرینسیپال. اعتبار: دانشگاه اکستر
جالب اینجاست که نسبت استخوان‌های حیوانات با نسبت نمایشی حیوانات در هنر مطابقت نداشت.
این سؤالات جالبی را درباره اهمیت گونه‌های خاص در فرهنگ بومیان آمازون مطرح می‌کند و پیچیدگی روابط این ساکنان اولیه با حیوانات اطرافشان را بیشتر نشان می‌دهد.
هنر و فراطبیعی
در واقع، تفسیرهای بصری شگفت‌انگیز حیوانات و انسان‌ها که به یکدیگر تبدیل می‌شوند به یک اسطوره غنی اشاره می‌کنند که نسل‌های آمازونی‌ها را هدایت می‌کرد.
این اشاره به جنبه معنوی عمیقی دارد که نشان می‌دهد برخی گونه‌ها مورد احترام قرار می‌گرفتند و باور می‌شدند که ارتباطات فراطبیعی دارند، که نیازمند مراسم پیچیده از متخصصان بود.
دکتر خاویر آسییتونو از دانشگاه آنتیوکیا، مدلین گفت: “مردم بومی سرو آزول و مناطق اطراف طیف گسترده‌ای از حیوانات از اکولوژی‌های مختلف – از ماهی‌های آبی تا میمون‌های درختی؛ گوزن‌های زمینی تا پرندگان هوایی، هم شبانه و هم روزانه – شکار کرده و به تصویر کشیده‌اند.”
“آن‌ها دانش عمیقی از زیستگاه‌های مختلف منطقه داشتند و مهارت‌های لازم برای شکار حیوانات و برداشت گیاهان از هر کدام را به عنوان بخشی از استراتژی گسترده زیستی داشتند.”
گربه‌های بزرگ و نمادهای قدرت
اضافه کردن لایه‌ای دیگر به مطالعه، گونه‌هایی است که به طرز چشمگیری از هنر صخره‌ای غایب هستند. گربه‌های بزرگ، با وجود موقعیتشان به عنوان شکارچیان برتر، از پانل‌های نقاشی غایب بودند.
این غیبت باعث می‌شود پژوهشگران نظریه‌پردازی کنند که هنرمندان ممکن است از به تصویر کشیدن حیوانات قدرتمند، مانند جگوار، منع شده باشند که بعد جدیدی به یافته‌هایشان اضافه می‌کند.
الف) ماهیگیری؛ ب، ج، هـ) شکار؛ د) جهش/تبدیل میمون؛ و یک حیوان ناشناخته با پاهای دایره‌ای و عناصر سر خمیده. اعتبار: دانشگاه اکستر
از سوی دیگر، تصاویر فراوان از شخصیت‌هایی که ویژگی‌های انسانی و حیوانی را ترکیب می‌کنند، اسطوره‌شناسی پیچیده‌ای از تبدیل بین حالات حیوانی و انسانی را آشکار می‌کنند، یک باور سنتی که هنوز در بسیاری از جوامع مدرن آمازونیا رایج است.
یادگیری از هنر صخره‌ای آمازون
این هنر نه تنها تصویرگر رابطه انسانیت با حیوانات است بلکه نشان‌دهنده درک گسترده و بهره‌برداری از محیط‌های متنوع در منطقه، شامل ساوانا، جنگل‌های غرقابی و رودخانه‌ها است.
پروفسور خوزه ایریارت از اکستر دیدگاه خود را درباره ارزش این یافته‌ها ارائه کرد. “رویکرد ما تفاوت‌هایی بین آنچه جوامع بومی برای غذا بهره‌برداری می‌کردند و آنچه به صورت مفهومی مهم برای به تصویر کشیدن – و به تصویر نکشیدن – در هنر بود را آشکار می‌کند.”
“گرچه نمی‌توانیم با قطعیت بگوییم این تصاویر چه معنایی دارند، اما آن‌ها قطعاً نکات ظریفی را به فهم ما از قدرت اسطوره‌ها در جوامع بومی اضافه می‌کنند. آن‌ها به ویژه در مورد جنبه‌های بیشتر کیهانی زندگی آمازونی‌ها، مانند آنچه که تابو محسوب می‌شود، جایی که قدرت وجود دارد و چگونگی مذاکرات با فراطبیعی، بسیار فاش‌کننده هستند.”
یافته‌ها روشنایی بر روی بافت پیچیده زندگی آمازونی‌ها هزاران سال پیش می‌اندازند که هنوز در هنر صخره‌ای جاودانه سرو آزول طنین‌انداز می‌شود.
سفر ما در میان تاریخ فرهنگی انسان همچنان ادامه دارد، با کشف‌هایی که یکی پس از دیگری، به ما نگاهی به ریتم‌های پیچیده زندگی باستانی می‌دهند که هنوز در دنیای مدرن ما طنین‌انداز می‌شود.
این مطالعه در مجله باستان‌شناسی انسان‌شناختی منتشر شده است.
