تحقیقات علمی اخیر نشان داده‌اند که شست‌وشوی بینی با آب نمک، روشی قدیمی و مؤثر برای مقابله با سرماخوردگی است. این روش ساده و کم‌هزینه می‌تواند طول دوره بیماری را کاهش دهد، انتقال ویروس به دیگران را کم کند و حتی نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک را پایین بیاورد.
سرماخوردگی؛ بیماری تکراری هر سال
تقریباً همه ما هر سال حدود سه بار دچار عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی می‌شویم. این بیماری‌ها معمولاً حدود ۹ روز طول می‌کشند. در حالی‌که آنتی‌بیوتیک‌ها در برابر ویروس‌های سرماخوردگی بی‌اثرند، بیشتر داروهای موجود در داروخانه‌ها هم تنها اندکی از علائم را تسکین می‌دهند.
یافته‌های جدید درباره روشی باستانی
با این حال، پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند که شست‌وشوی بینی با محلول نمکی (نازال ایریگیشن)، روشی که هزاران سال قدمت دارد، برای مقابله با سرماخوردگی هم در بزرگسالان و هم در کودکان بسیار مفید است. این روش نه تنها علائم بیماری را کاهش می‌دهد بلکه احتمال بستری شدن را نیز کمتر می‌کند.
«تجربه بیماران نشان می‌دهد که این روش ساده می‌تواند کیفیت زندگی را به شکل چشمگیری بهبود دهد.»
مزایای شست‌وشوی بینی با آب نمک
- کاهش مدت زمان سرماخوردگی
- کاهش احتمال انتقال ویروس به دیگران
- پیشگیری از مصرف غیرضروری آنتی‌بیوتیک‌ها
- بهبود علائم آلرژی، گرفتگی مزمن و سینوزیت
- کاهش ریسک بستری در برخی بیماران
شست‌وشوی بینی چیست و چگونه انجام می‌شود؟
نازال ایریگیشن یا شست‌وشوی بینی، فرآیند تمیز کردن مجرای بینی با محلول نمکی است. در برخی روش‌ها از اسپری‌های فشاری استفاده می‌شود، در برخی دیگر از ابزار سنتی معروف به نتی پات (Neti Pot) کمک می‌گیرند.
ریشه‌های تاریخی و سنتی
این روش از سنت‌های پزشکی آیورودا در حدود ۵ هزار سال پیش سرچشمه گرفته است. استفاده از نتی پات از قرن پانزدهم میلادی رایج شد و در سال ۲۰۱۲، پس از معرفی در برنامه تلویزیونی «Oprah Winfrey Show» توسط دکتر اُز، در ایالات متحده محبوبیت زیادی یافت. جالب آنکه در تمدن‌های یونان و روم باستان نیز روش‌های مشابهی برای پاک‌سازی بینی وجود داشته است.
چرا شست‌وشوی بینی مؤثر است؟
۱. پاک‌سازی فیزیکی
محلول نمکی به صورت مستقیم باعث خروج مخاط، آلودگی‌ها، ویروس‌ها و آلرژن‌ها از بینی می‌شود.
۲. ایجاد محیط اسیدی
از آنجا که pH محلول نمکی پایین‌تر از آب معمولی است، شرایط رشد و تکثیر ویروس‌ها دشوارتر می‌شود.
۳. حمایت از سیستم دفاعی طبیعی بدن
سطح داخلی بینی پوشیده از مژک‌های میکروسکوپی است که مانند نردبانی مواد خارجی را به بیرون می‌رانند. شست‌وشوی منظم با آب نمک به عملکرد بهتر این مژک‌ها کمک می‌کند.
یافته‌های علمی درباره تأثیر شست‌وشوی بینی
مطالعه‌ای گسترده با بیش از ۱۱ هزار شرکت‌کننده که در سال ۲۰۲۴ در نشریه The Lancet منتشر شد، نشان داد افرادی که از زمان بروز علائم روزی شش بار بینی خود را با محلول نمکی شست‌وشو داده‌اند، دو روز زودتر از دیگران بهبود یافته‌اند. برخی مطالعات کوچکتر حتی کاهش تا چهار روز را نیز گزارش کرده‌اند.
در بیماران مبتلا به COVID-19 نیز شست‌وشوی بینی هر چهار ساعت یک‌بار، بار ویروسی را ۸٫۹٪ کاهش داده است. در حالی‌که در گروهی که این کار را انجام نداده‌اند، میزان ویروس افزایش یافته است.
همچنین در بیماران مبتلا به رینیت آلرژیک یا «سوراخ بینی آلرژیک» مشخص شد که شست‌وشوی منظم بینی می‌تواند مصرف دارو را تا ۶۲٪ کاهش دهد. نتایج مشابهی نیز در موارد گرفتگی مزمن و سینوزیت مشاهده شده است.
نقش شست‌وشوی بینی در کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها
اگرچه آنتی‌بیوتیک‌ها هیچ تأثیری بر ویروس‌های سرماخوردگی ندارند، بسیاری از بیماران اصرار دارند بدون نسخه دارو از مطب خارج نشوند. این موضوع منجر به تجویز سالانه میلیون‌ها نسخه غیرضروری آنتی‌بیوتیک می‌شود.
احساس بهبود موقتی پس از مصرف آنتی‌بیوتیک، ناشی از اثر ضدالتهابی آن است نه خاصیت ضدویروسی. این اثر با داروهای ضدالتهاب بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن هم قابل دستیابی است. در کنار آن، شست‌وشوی بینی با آب نمک نیز می‌تواند این فرآیند را پشتیبانی کند.
روش صحیح شست‌وشوی بینی با آب نمک
مواد لازم و نسبت‌ها
- یک لیوان (۲۵۰ میلی‌لیتر) آب مقطر یا آبی که حداقل پنج دقیقه جوشانده و خنک شده باشد
- نصف قاشق چای‌خوری نمک بدون ید
- در صورت تمایل، کمی جوش شیرین برای کاهش سوزش
نکات ایمنی
آب مورد استفاده باید حتماً استریل یا جوشیده و سرد شده باشد. در غیر این صورت خطر ورود باکتری‌ها و انگل‌های مضر وجود دارد. محلول را می‌توان در اسپری‌های آماده یا بطری‌های مخصوص شست‌وشوی بینی ریخت. استفاده از آب دریا نیز به دلیل وجود مواد معدنی مانند منیزیم، پتاسیم و کلسیم ممکن است فواید بیشتری داشته باشد.
تعداد دفعات استفاده
شست‌وشوی بینی می‌تواند چند بار در روز انجام شود. بهترین زمان‌ها صبح و شب است. همچنین قرقره با آب نمک نیز به عنوان روش کمکی توصیه می‌شود.
جمع‌بندی
شست‌وشوی بینی با آب نمک، روشی ساده و طبیعی است که با پشتوانه علمی قوی توانسته به عنوان درمانی مکمل در سرماخوردگی، آلرژی و حتی عفونت‌های ویروسی جدید جایگاه خود را پیدا کند. این روش کم‌هزینه و بی‌ضرر می‌تواند بخشی از روتین روزانه مراقبت از سلامت باشد.
نتیجه نهایی
اگر در آغاز سرماخوردگی یا احساس گرفتگی بینی هستید، کافی است این روش هزارساله را امتحان کنید تا تأثیر ملموس آن را ببینید.
آیا تا به حال شست‌وشوی بینی با آب نمک را امتحان کرده‌اید؟ تجربه خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید یا این مقاله را با دوستانی که اغلب دچار سرماخوردگی می‌شوند ارسال کنید.
