رؤیای رشد دوباره دندان‌ها بدون نیاز به ایمپلنت یا دندان مصنوعی، سال‌ها شبیه به داستان‌های علمی‌تخیلی به‌نظر می‌رسید. اما اکنون، گروهی از پژوهشگران ژاپنی به رهبری دکتر کاتسو تاکاهاشی در مؤسسه تحقیقات پزشکی بیمارستان کیتانو در اوساکا، گام بزرگی در جهت واقعی‌کردن این رؤیا برداشته‌اند.
این گروه در تیرماه ۲۰۲۴ کارآزمایی بالینی دارویی را آغاز کرده‌اند که می‌تواند باعث رشد دندان‌های طبیعی جدید در بدن انسان شود؛ امید آن است که این درمان تا سال ۲۰۳۰ برای عموم در دسترس قرار گیرد.
مشکل بی‌دندانی و امیدی نو
آژنزی دندانی؛ مشکلی فراتر از ظاهر
حدود یک درصد از جمعیت جهان به مشکل آژنزی دندانی (نبود مادرزادی دندان‌های دائمی) دچار هستند؛ وضعیتی که می‌تواند از دوران کودکی روی گفتار، تغذیه و حتی عزت‌نفس تأثیر منفی بگذارد. درمان‌های سنتی مانند دندان مصنوعی یا ایمپلنت، به‌ویژه برای کودکان ۲ تا ۶ سال، چالش‌برانگیز و محدودکننده است.
شناسایی یک پروتئین کلیدی
پژوهشگران دریافته‌اند که پروتئینی به نام USAG-1 نقش مستقیمی در جلوگیری از رشد دندان‌های جدید دارد. این پروتئین، عملکرد جوانه‌های دندانی را مهار می‌کند و مانع رویش دندان‌های اضافه می‌شود.
کشف دارویی برای غیرفعال‌سازی USAG-1
آزمایش‌های موفق روی حیوانات
با طراحی نوعی آنتی‌بادی برای خنثی‌سازی پروتئین USAG-1، گروه تحقیقاتی موفق شدند موش‌هایی که دندان نداشتند را به رشد دندان جدید وادار کنند. این آزمایش‌ها نشان داد که می‌توان حتی در گونه‌هایی که به‌صورت طبیعی تنها دو دست دندان دارند، دندان‌های اضافه رشد داد.
مطالعه بر روی راسوها
پس از موش‌ها، راسوها وارد مرحله آزمایش شدند و دارو باعث رشد یک دندان جلویی اضافه شد. این یافته نشان داد که با رویکرد صحیح، ظرفیت پنهانی رشد دندان‌های جدید را می‌توان فعال کرد.
اهمیت علمی و انسانی این دستاورد
آیا انسان‌ها یک دست سوم دندان دارند؟
هرچند تصور عمومی بر این است که انسان‌ها فقط دو دست دندان (شیری و دائمی) دارند، شواهد ژنتیکی جدید نشان می‌دهد که در برخی موارد، یک مجموعه سوم دندان نیز به‌صورت خاموش وجود دارد که می‌توان آن را با تحریک درست، فعال کرد.
تحقق رؤیای دندان‌پزشکان
دکتر تاکاهاشی می‌گوید:
«رشد دندان‌های جدید، رؤیای هر دندان‌پزشکی است. از زمان دانشجویی روی این پروژه کار می‌کردم و همیشه مطمئن بودم که می‌توانم به این هدف برسم.»
پیامدهای درمانی برای انسان‌ها
فراتر از پروتز و ایمپلنت
درمان‌های فعلی نظیر ایمپلنت یا دندان مصنوعی، به نگهداری دائمی نیاز دارند و می‌توانند برای بیماران به‌ویژه کودکان، ناراحت‌کننده باشند. اما این دارو می‌تواند گزینه‌ای کاملاً زیستی و طبیعی برای جایگزینی دندان‌های ازدست‌رفته باشد.
امید به یک گزینه سوم
دکتر تاکاهاشی ابراز امیدواری کرده است که:
«در آینده، رشد دوباره دندان‌ها به گزینه‌ای سوم در کنار ایمپلنت و دندان مصنوعی تبدیل شود.»
مسیر آینده و چالش‌های پیش‌رو
کارآزمایی‌های انسانی
مرحله بعدی، انجام آزمایش‌های ایمن انسانی است. این روند نیازمند بازبینی‌های دقیق سازمان‌های ناظر پزشکی برای تأیید بی‌خطر بودن دارو خواهد بود.
نقش ژنتیک در دندان‌پزشکی نوین
درک مکانیسم‌های ژنتیکی رشد دندان‌ها، می‌تواند مسیر درمان بیماری‌های دهان و دندان را به‌کلی متحول کند. موفقیت در این حوزه، ترکیبی از دانش ژنتیک، ایمونولوژی، و دندان‌پزشکی را به‌نمایش می‌گذارد.
چگونه این دارو عمل می‌کند؟
مهندسی دقیق آنتی‌بادی
داروی مورد نظر حاوی آنتی‌بادی‌ای است که به‌طور خاص پروتئین USAG-1 را هدف قرار داده و آن را غیرفعال می‌کند. با حذف این مانع، جوانه‌های دندانی فرصت رشد و بلوغ پیدا می‌کنند.
فعال‌سازی فرآیند طبیعی بدن
پژوهشگران با تحریک سیستم طبیعی رشد بدن، امید دارند دندان‌هایی محکم و کامل ایجاد کنند که جایگزینی طبیعی برای دندان‌های ازدست‌رفته یا رشدنیافته باشد.
نشانه‌های امیدوارکننده از آینده‌ای بدون دندان مصنوعی
کاهش بار روانی و مالی خانواده‌ها
بی‌دندانی، مشکلات مادام‌العمر زیادی ایجاد می‌کند. اما اگر این درمان به اثبات نهایی برسد، خانواده‌ها دیگر نیازی به مراجعه مکرر برای نصب پروتز یا ایمپلنت نخواهند داشت.
آغاز فصلی تازه در دندان‌پزشکی
اگرچه مسیر موش‌ها تا انسان‌ها طولانی است، اما کشف این تیم ژاپنی ممکن است آغازگر انقلابی در ترمیم طبیعی دندان‌ها باشد. آن‌ها باور دارند:
«ما در آستانه بازنویسی آینده دندان‌پزشکی قرار داریم.»
نگاه رو به آینده
جامعه علمی با دقت مراحل کارآزمایی انسانی در ژاپن را دنبال خواهد کرد. اگر این روش در انسان‌ها نیز مؤثر و ایمن باشد، شاید روزی فرا برسد که هر فردی بتواند دندان ازدست‌رفته‌اش را به‌طور طبیعی بازسازی کند؛ آینده‌ای که روزی تخیلی به‌نظر می‌رسید، حالا در دسترس است.
