تماشای صفحه نمایش به بخش جدایی‌ناپذیر از دوران کودکی مدرن تبدیل شده است و تلویزیون‌ها، تبلت‌ها و تلفن‌های هوشمند حتی ذهن کوچک‌ترین کودکان را نیز به خود جذب می‌کنند.
هر لحظه از روز یک کودک نوپا مملو از کشف، رشد و یادگیری است. اما با افزایش حضور دستگاه‌های دیجیتال در زندگی روزمره، نگرانی‌هایی درباره تأثیر احتمالی آن‌ها بر رشد اولیه کودکان به وجود آمده است.
آیا استفاده بیش از حد از صفحه نمایش می‌تواند این مرحله حیاتی از رشد شناختی و زبانی را مختل کند؟ یک تیم بین‌المللی از محققان تلاش کردند تا به این پرسش پاسخ دهند و یافته‌های آن‌ها نشان می‌دهد که پاسخ این سؤال احتمالاً مثبت است.
تماشای صفحه نمایش و رشد زبانی
این تیم تحقیقاتی شامل دانشمندانی از بیش از ۲۰ کشور بود. آن‌ها مطالعه‌ای گسترده انجام دادند تا بفهمند چگونه استفاده از صفحه نمایش بر رشد زبانی کودکان نوپا تأثیر می‌گذارد.
این تحقیق که بین اوت ۲۰۲۱ تا مارس ۲۰۲۳ انجام شد، زندگی ۱,۸۷۸ کودک نوپا در بازه سنی ۱۲ تا ۴۸ ماهه را در سراسر آمریکای لاتین مورد بررسی قرار داد.
متخصصان نحوه تعامل این کودکان با تلفن‌های هوشمند و سایر دستگاه‌ها را بررسی کردند و همچنین تأثیر زمان استفاده از صفحه نمایش را بر روند رشد کودکان تحلیل نمودند.
محققان در این مطالعه نوشتند:
«مطالعات توصیفی نشان می‌دهد که کودکان زیر دو سال، به‌طور میانگین روزانه یک ساعت یا بیشتر از صفحه نمایش استفاده می‌کنند.»
«این میزان استفاده، برخلاف توصیه‌های انجمن‌های پزشکی اطفال است که استفاده از صفحه نمایش را برای کودکان زیر دو سال منع کرده و پیشنهاد می‌کنند که بعد از دو سالگی، کودکان فقط با مشارکت والدین از آن استفاده کنند.»
منابع تماشای صفحه نمایش در کودکان نوپا
تحلیل‌ها نشان داد که تلویزیون و تلفن‌های هوشمند بیشترین تعامل کودکان را به خود اختصاص داده‌اند. این مطالعه تأیید کرد که کودکان نوپا اغلب بیش از یک ساعت در روز در معرض صفحه نمایش هستند و تلویزیون (و تلویزیون پس‌زمینه) منبع اصلی این تماس است.
بیشترین نوع محتوای مصرف‌شده توسط کودکان شامل:
- برنامه‌های سرگرمی (رتبه اول)
- موسیقی (رتبه دوم)
- برنامه‌های آموزشی (رتبه سوم)
همچنین محققان دریافتند که میزان تماشای صفحه نمایش، به طور چشمگیری تحت تأثیر وضعیت اقتصادی-اجتماعی (SES) یا ملیت کودکان قرار ندارد.
تماشای صفحه نمایش و تأخیر زبانی
ممکن است تصور شود که افزایش تعامل کودکان با دستگاه‌های الکترونیکی صرفاً نشانه‌ای از عصر مدرن است. اما نتایج این مطالعه نشان داد که عواقب این تغییر می‌تواند بسیار جدی‌تر باشد.
نتایج تحقیق رابطه‌ای منفی بین میزان استفاده از صفحه نمایش و رشد زبانی کودکان را نشان داد.
به عبارت دیگر:
- هرچه میزان استفاده از صفحه نمایش بیشتر باشد، کودکان دامنه لغات کمتری دارند.
- رشد مهارت‌های زبانی و رسیدن به نقاط عطف زبانی آن‌ها با تأخیر مواجه می‌شود.
به زبان ساده:
هرچه کودکان زمان بیشتری را در دنیای مجازی صفحه نمایش‌ها سپری کنند، مهارت‌های زبانی آن‌ها در دنیای واقعی ضعیف‌تر خواهد شد.
تماشای مشترک صفحه نمایش و مطالعه کتاب
با این حال، همه اشکال استفاده از صفحه نمایش برای کودکان مضر نیستند. تماشای مشترک صفحه نمایش با بزرگسالان و قرار گرفتن در معرض کتاب‌ها می‌تواند این روند را تغییر داده و تأثیر مثبتی بر مهارت‌های زبانی کودکان داشته باشد.
به عبارت دیگر، تلویزیون زمانی که به‌تنهایی تماشا شود، ممکن است برای رشد زبانی مضر باشد، اما وقتی همراه با یک بزرگسال باشد، می‌تواند مفید واقع شود.
نتیجه‌گیری و مسیر تحقیقات آینده
با توجه به پیشرفت سریع فناوری، احتمالاً میزان استفاده از صفحه نمایش در بین کودکان نوپا افزایش خواهد یافت و نحوه استفاده از آن پیچیده‌تر خواهد شد.
اما یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که در حالی که استفاده از صفحه نمایش بخشی اجتناب‌ناپذیر از دنیای مدرن است، اثرات منفی آن نیز قطعی نیستند.
با تحقیقات بیشتر، می‌توان به راهکارهایی برای کاهش تأثیرات منفی و افزایش مزایای استفاده از صفحه نمایش در کودکان دست یافت.
ایجاد تعادل در دنیای دیجیتال
با ادامه پیشرفت فناوری، بحث در مورد تأثیر صفحه نمایش بر رشد کودکان نوپا اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در دنیایی که دستگاه‌های دیجیتال حذف‌نشدنی هستند، نحوه استفاده از آن‌ها تعیین‌کننده اثراتشان خواهد بود.
این مطالعه بر اهمیت استفاده آگاهانه از صفحه نمایش تأکید می‌کند. تعامل فعال با کودکان در حین استفاده از صفحه نمایش و خواندن منظم کتاب‌ها می‌تواند اثرات منفی استفاده از صفحه نمایش را کاهش دهد.
تحقیقات آینده باید نه‌تنها بر مدت زمان بلکه بر کیفیت محتوای دیجیتال تمرکز کند. با افزایش استفاده از ابزارهای دیجیتال آموزشی، درک نقش آن‌ها در رشد زبانی کودکان بسیار حیاتی خواهد بود.
به جای حذف کامل دستگاه‌های دیجیتال، کلید موفقیت در ایجاد تعادل بین تعاملات دیجیتال و تجربیات واقعی برای حمایت از رشد شناختی سالم کودکان نهفته است.
این مطالعه کامل در مجله علمی PLOS ONE منتشر شده است.
