گمان می‌رود از هر ۱۰ نفر، ۴ نفر به بیماری کبدی بالقوه جدی به نام MASLD مبتلا باشند. این بیماری می‌تواند سال‌ها بدون تشخیص در بدن پیشرفت کند. اگر زود تشخیص داده شود، ممکن است قابل درمان باشد.
جرالدین فرانک در حالی که بی‌صبرانه منتظر جشن تولد 62 سالگی خود بود، پسرش متوجه زردی در چشمان او شد. او زیاد نگران نبود، اما از مادرش خواست به پزشک مراجعه کند. معلوم شد که چشمان فرانک علائم زردی را نشان می‌دهد. او مبتلا به سیروز بود. تشکیل زخم‌های شدید در کبد معمولاً سال‌ها، حتی دهه‌ها طول می‌کشد. پسرش دیوید فرانک گفت: “پدرم اضافه وزن داشت و برای مشکلات دیگر به پزشک مراجعه می‌کرد، اما هیچ وقت درباره نگرانی در مورد کبدش چیزی نگفت. با وجود این همه پیشرفت پزشکی، چطور ممکن است هیچ‌کس متوجه نشود که این مشکل وجود دارد؟”
سیروز می‌تواند در مراحل پیشرفته بیماری کبد چرب ناشی از اختلال عملکرد متابولیک (MASLD) رخ دهد. این وضعیت زمانی ایجاد می‌شود که چربی در کبد انباشته شود و باعث التهاب و زخم گردد. تا همین اواخر، این بیماری به عنوان کبد چرب غیرالکلی شناخته می‌شد و تخمین زده می‌شود که حدود 4 نفر از هر 10 نفر در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری اصلی‌ترین دلیل نیاز به پیوند کبد در افراد است. می‌توان پیشرفت آن را متوقف کرد و حتی آسیب را معکوس نمود، اما معمولاً بیماران تا زمانی که فرصتی برای درمان باقی نمانده باشد، تشخیص داده نمی‌شوند. دکتر مینا بی. بانسال، رئیس بخش بیماری‌های کبد در دانشکده پزشکی Icahn در نیویورک، می‌گوید: “این بیماری تا حد زیادی بدون علامت است. معمولاً وقتی علائم ظاهر می‌شوند، بیماری به شدت پیشرفته شده است.”
MASLD چیست؟
افراد مبتلا به MASLD دارای چربی بیش از حد در کبد و یک یا چند عامل خطر متابولیک مانند چاقی، قند خون بالا و فشار خون بالا هستند. تقریباً از هر 4 بیمار، 1 نفر به فرم پیشرفته‌تری از بیماری به نام استئاتوهپاتیت مرتبط با اختلال متابولیک یا MASH مبتلا می‌شود. در این حالت، تجمع چربی باعث التهاب، آسیب به سلول‌ها و در برخی موارد زخم در کبد می‌شود. دکتر بانسال می‌گوید از هر 5 نفر مبتلا به MASH، 1 نفر دچار سیروز می‌شود که می‌تواند به نارسایی کبد منجر شود و خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهد.
دکتر مری رینلا، مدیر مرکز بیماری‌های متابولیک و کبد چرب در دانشگاه شیکاگو، می‌گوید حتی در صورت ابتلا به سیروز، ممکن است بیماران سال‌ها احساس بیماری نکنند. اما زمانی که عملکرد کبد کاهش یابد، بیماران ممکن است دچار تجمع مایع در شکم، زردی، یا گیجی ناشی از تجمع سموم در جریان خون شوند.
چه کسانی در معرض خطر هستند؟
متخصصان کبد می‌گویند بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 یا چاقی (به ویژه افرادی که دارای چربی زیاد در ناحیه شکم هستند) بیشترین خطر را دارند. مقاومت به انسولین و دریافت بیش از حد کالری، به ویژه از چربی‌های اشباع و کربوهیدرات‌ها، می‌تواند باعث تجمع چربی در کبد شود و آن را مستعد آسیب کند. خود چربی‌ها نیز مواد شیمیایی التهابی ترشح می‌کنند که به سلول‌های کبد آسیب می‌رسانند. دکتر آرون سانیال از دانشگاه پزشکی ویرجینیا می‌گوید افراد با تبار لاتین به دلیل احتمال بالاتر داشتن مشکلات متابولیک و حمل یک نوع ژنتیکی خاص که منجر به تجمع چربی در کبد می‌شود، در معرض خطر بیشتری هستند.
کبد با تولید کلاژن برای بافت آسیب‌دیده تلاش می‌کند تا آسیب را ترمیم کند. دکتر بانسال می‌گوید اگر چربی و التهاب همچنان به کبد آسیب برساند، زخم‌ها بیشتر خواهند شد. به این وضعیت فیبروز گفته می‌شود و پزشکان آن را از 0 تا 4 درجه‌بندی می‌کنند، که مرحله 4 سیروز است. (سیروز همچنین می‌تواند در اثر مصرف زیاد الکل در طول زمان ایجاد شود). پزشکان می‌توانند با استفاده از امتیاز FIB-4 که بر اساس آزمایشات معمولی محاسبه می‌شود، تشخیص دهند کدام بیماران در معرض خطر پیشرفت بیماری هستند. با این حال، دکتر سانیال می‌گوید به دلیل نبود آزمایشات غربالگری گسترده، بیماران معمولاً تا زمانی که عوارض سیروز را تجربه نکنند، تشخیص داده نمی‌شوند. دکتر سانیال می‌گوید: “این افراد ناگهان با سیروز بیدار نمی‌شوند. توسعه آن بیش از 20 سال طول می‌کشد.” وقتی به جرالدین فرانک تشخیص داده شد، بیماری غیرقابل درمان بود و پنج هفته بعد درگذشت.
چگونه می‌توان آن را معکوس کرد؟
مراحل اولیه MASLD با کاهش وزن و تغییرات رژیم غذایی قابل برگشت است. اگر تجمع چربی و التهاب متوقف شود، کبد می‌تواند به حالت طبیعی بازگردد. پزشکان رژیم مدیترانه‌ای را به همراه حداقل 150 دقیقه ورزش هوازی و تمرینات مقاومتی در هفته توصیه می‌کنند. نشان داده شده است که جراحی چاقی فیبروز را معکوس می‌کند و بسیاری از پزشکان امیدوارند که داروهای کاهش وزن مانند Ozempic نیز به متوقف کردن پیشرفت بیماری کبدی کمک کنند. سازمان غذا و داروی ایالات متحده به تازگی دارویی به نام رِسمتی‌روم را تأیید کرده است که می‌تواند با توقف التهاب و کاهش زخم‌های کبدی، فیبروز مرحله 2 یا 3 را درمان کند. تغییرات در سبک زندگی به یک مدیر مدرسه در پنسیلوانیا به نام شوانا جیمز-کولز که 54 سال دارد، کمک کرد تا وضعیت خود را مدیریت کند. پس از تشخیص بیماری کبد چرب غیرالکلی و فیبروز مرحله 2-3 در سال 2021، او با پزشک و متخصص تغذیه همکاری کرد تا تغییرات کوچکی مانند یوگای صندلی و پیاده‌روی روزانه را قبل از رفتن به محل کار ایجاد کند. او مصرف کربوهیدرات و شکر را کنترل کرد و به جای اوتمیل شیرین برای صبحانه، از املت استفاده کرد. جیمز-کولز که 50 کیلوگرم وزن کم کرده است، می‌گوید: “کلید موفقیت، حفظ این تغییرات است.” وضعیت فیبروز او اکنون در مرحله 0-1 قرار دارد.
