دانشمندان به تازگی به شواهدی دست یافته‌اند که وجود “وضعیت سوم” میان مرگ و زندگی را تأیید می‌کند؛ حالتی که تاکنون بیشتر در فیلم‌های علمی-تخیلی مانند فرانکنشتاین و Re-Animator دیده می‌شد. اما اکنون به نظر می‌رسد این موضوع می‌تواند بخشی از واقعیت دنیای زیست‌شناسی مدرن باشد.
کشف شگفت‌انگیز: سلول‌هایی که بعد از مرگ همچنان فعالند
طبق تحقیقات اخیر، سلول‌های موجودات مرده می‌توانند بعد از مرگ نیز به عملکرد خود ادامه دهند و حتی قابلیت‌هایی را به دست آورند که در زمان حیات نداشته‌اند. این کشف می‌تواند مفاهیم مرگ قانونی را زیر سوال ببرد.
پژوهشی پیشگامانه در مرزهای زیست‌شناسی
این مطالعه که در مجله Physiology منتشر شده است، توسط پروفسور پیتر نوبل از دانشگاه واشنگتن در سیاتل و الکس پوزیتکوف از مرکز پزشکی City of Hope در کالیفرنیا انجام شده است.
به گفته پژوهشگران، «زندگی و مرگ به طور سنتی در مقابل هم قرار دارند، اما ظهور موجودات چندسلولی جدید از سلول‌های یک ارگانیسم مرده، وضعیت سومی را معرفی می‌کند که فراتر از مرزهای سنتی زندگی و مرگ است.»
حیات پس از مرگ: چگونه سلول‌ها دوباره زنده می‌شوند؟
در این وضعیت سوم، برخی سلول‌ها در صورت دریافت مواد مغذی، اکسیژن، انرژی بیوالکتریکی یا سیگنال‌های بیوشیمیایی، می‌توانند به ارگانیسم‌های چندسلولی جدیدی تبدیل شوند و حتی پس از مرگ، عملکردهای تازه‌ای از خود نشان دهند.
قدرت شگفت‌انگیز بازسازی سلولی
پژوهشگران بررسی‌هایی روی مطالعات اخیر انجام دادند که توانایی شگفت‌انگیز سلول‌ها برای سازماندهی مجدد و شکل‌گیری‌های نو پس از مرگ را نشان می‌داد.
تبدیل سلول‌های پوست به “زنو بات”
در سال ۲۰۲۱، دانشمندان آمریکایی دریافتند که سلول‌های پوستی قورباغه‌های مرده می‌توانند خود را با محیط آزمایشگاهی تطبیق داده و به‌طور خودجوش به ارگانیسم‌های چندسلولی جدیدی تبدیل شوند؛ این ارگانیسم‌ها که “زنو بات” (Xenobots) نام دارند، در واقع ماشین‌های زنده هستند.
ویژگی‌های خارق‌العاده زنو بات‌ها
زنو بات‌ها برخلاف ماشین‌های سنتی که از موادی مانند فولاد و پلاستیک ساخته می‌شوند و با گذشت زمان دچار فرسودگی می‌شوند، از مواد زیستی خودترمیم‌شونده و سازگار با بدن ساخته شده‌اند و از این رو عوارض جانبی نخواهند داشت.
این زنو بات‌ها با استفاده از ساختارهای مومانند به نام “سیلیا” قادر به حرکت بودند و توانایی‌هایی همچون جمع‌آوری مواد، ثبت اطلاعات، خودترمیمی و حتی تکثیر محدود را از خود نشان دادند.
تولد “آنتروبوت” از سلول‌های ریه انسان
همچنین گروهی دیگر از پژوهشگران کشف کردند که سلول‌های ریه انسان می‌توانند به طور خودسازمان‌دهی به موجودات چندسلولی کوچک به نام “آنتروبوت” تبدیل شوند.
ویژگی‌های آنتروبوت‌ها
آنتروبوت‌ها که ابعادی بین قطر یک تار مو تا نوک یک مداد دارند، توانایی حرکت مستقل، ترمیم خود و حتی درمان سلول‌های عصبی آسیب‌دیده مجاور را دارند.
این موجودات جدید قابلیت‌هایی حتی فراتر از زنو بات‌ها ارائه دادند و سوالات کلیدی درباره همکاری و سازماندهی سلولی در بدن را مطرح کردند.
چگونگی عملکرد سلول‌ها در وضعیت سوم
این موارد شواهدی هستند از عملکردهای جدید سلولی که در زمان حیات ارگانیسم وجود ندارند و نشان می‌دهند که سلول‌ها پس از مرگ می‌توانند مسیرهای غیرمنتظره‌ای را طی کنند.
رازهای ناشناخته وضعیت سوم
اما اینکه این سلول‌ها چگونه در وضعیت سوم کار می‌کنند، هنوز به‌طور کامل مشخص نیست.
یکی از فرضیات، مشابه ایده‌های داستان فرانکنشتاین، به وجود یک سیستم مخفی “مدارهای الکتریکی” اشاره می‌کند که می‌تواند سلول‌ها را دوباره فعال کند.
کانال‌ها و پمپ‌های الکتریکی ممکن است سیگنال‌هایی ایجاد کنند که باعث ارتباط سلول‌ها با یکدیگر شده و عملکردهایی مانند رشد و حرکت را در آن‌ها فعال کنند.
عوامل موثر بر ورود به وضعیت سوم
ورود سلول‌ها به این وضعیت سوم به فاکتورهای مختلفی بستگی دارد:
شرایط محیطی مؤثر
- دما
- میزان انرژی در دسترس
- توانایی سلول‌ها برای مصرف انرژی
ویژگی‌های فردی ارگانیسم
- سن
- وضعیت سلامتی
- جنسیت
- نوع گونه
پژوهشگران معتقدند این عوامل، چشم‌انداز پس از مرگ را شکل می‌دهند و تعیین می‌کنند که آیا سلول‌ها می‌توانند در این وضعیت منحصر به فرد زنده بمانند یا نه.
افق‌های ناشناخته در زیست‌شناسی
این کشف می‌تواند دریچه‌ای به افق‌های ناشناخته زیست‌شناسی باز کند و حتی ممکن است روزی سلول‌های حیوانی و انسانی را وارد وضعیت سوم کند.
آیا باید نگران باشیم؟
با این حال، هنوز مشخص نیست که آیا آینده‌ای مشابه فیلم Re-Animator در انتظار ماست یا نه؛ در آن فیلم، بازگرداندن بافت‌های انسانی به زندگی، پیامدهای فاجعه‌باری به همراه داشت.
درمان‌های نوین با استفاده از وضعیت سوم
این وضعیت سوم نه تنها سازگاری شگفت‌انگیز سلول‌ها را آشکار می‌کند، بلکه می‌تواند راه را برای درمان‌های نوین هموار سازد.
کاربردهای پزشکی آنتروبوت‌ها
برای مثال، آنتروبوت‌هایی که از بافت زنده خود فرد ساخته می‌شوند، می‌توانند داروها را بدون ایجاد واکنش ایمنی منتقل کنند.
هر آنتروبوت از یک سلول مجرای تنفسی فرد بالغ ایجاد می‌شود و با داشتن سیلیا، قابلیت حرکت پیدا می‌کند.
دانشمندان در مؤسسه فناوری نیوجرسی (NIJT) شرایطی فراهم کردند که حرکت این آنتروبوت‌ها به حداکثر برسد.
این ربات‌های زیستی می‌توانند در بدن به حل پلاک‌های شریانی در بیماران مبتلا به تصلب شرایین کمک کنند یا مخاط اضافی در بیماران فیبروز کیستیک را پاک‌سازی کنند.
این موجودات زیستی کاملاً تجزیه‌پذیر، ایمن و دارای طول عمر محدود هستند و تنها در محیط آزمایشگاهی قابل استفاده می‌باشند، بنابراین نگرانی از گسترش کنترل‌نشده آن‌ها وجود ندارد.
پتانسیل انقلابی وضعیت سوم
این موجودات چندسلولی به طور طبیعی پس از چهار تا شش هفته تجزیه می‌شوند. این مکانیزم خود-خاموشی، از رشد غیرقابل کنترل سلول‌ها جلوگیری می‌کند.
پژوهشگران نتیجه‌گیری کردند: «این تحقیقات می‌تواند پزشکی بازساختی را متحول کند، تعریف مرگ قانونی را بازنویسی نماید و درک جدیدی از مرزهای فیزیولوژیک حیات ایجاد کند. این مسیر مشابه تحقیقاتی است که در حوزه تکوین جنین انجام می‌شود.»
جمع‌بندی
درک عمیق‌تر از چگونگی ادامه فعالیت و تغییر شکل سلول‌های خاص پس از مرگ ارگانیسم می‌تواند مسیرهای تازه‌ای در پزشکی فردمحور و پیشگیرانه باز کند.
بدون شک، این شاخه از زیست‌شناسی به سرعت در حال پیشرفت است و آینده‌ای جذاب در انتظار آن خواهد بود.
