در حالی که در بحران جهانی اقلیم، اثراتی همچون افزایش سطح آب دریاها، آتش‌سوزی در جنگل‌ها و از بین رفتن تنوع زیستی بیشتر مورد توجه رسانه‌ها قرار می‌گیرند، یک فاجعه آرام و کمتر دیده‌شده نیز در حال وقوع است: اخلال در آموزش کودکان به دلیل طوفان‌های گرمسیری.
در کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط (LMICs)، برای بسیاری از کودکان، پایان باد و باران به معنای پایان طوفان نیست. پژوهشی جدید از دانشگاه استنفورد نشان می‌دهد که این بلایای طبیعی، تأثیری عمیق اما خاموش بر آموزش دارند، به‌ویژه برای دختران.
یافته‌های کلیدی پژوهش استنفورد
کاهش احتمال شروع مدرسه در کودکان
این پژوهش که در نشریه Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده، رابطه‌ای نگران‌کننده را بین مواجهه با طوفان‌های گرمسیری و کاهش احتمال رفتن به مدرسه نشان می‌دهد.
تحلیل داده‌های گسترده
پژوهشگران بیش از ۵٫۴ میلیون سابقه آموزشی فردی در ۱۳ کشور کم‌درآمد را در طول پنج دهه بررسی کردند. نتایج حاکی از آن است که کودکانی که در سنین پایین با طوفان مواجه می‌شوند، به شکل قابل توجهی کمتر به مدرسه می‌روند.
اثرگذاری در سن پیش‌دبستانی
قرار گرفتن در معرض طوفان در حدود سن ۵ یا ۶ سالگی، احتمال عدم شروع مدرسه را تا ۲٫۵ درصد افزایش می‌دهد. در موارد شدید، این رقم حتی به ۸٫۸ درصد نیز می‌رسد.
«یک نقطه بحرانی وجود دارد که طوفان به اندازه‌ای شدید هست که زندگی را مختل کند، اما به اندازه‌ای نادر است که جامعه برای آن آماده نباشد.»
— دکتر ارن بنداوید، استاد سیاست سلامت در دانشگاه استنفورد
چرا دختران بیشترین آسیب را می‌بینند؟
نابرابری جنسیتی در بحران‌های طبیعی
در بسیاری از جوامع، انتظارات فرهنگی و اقتصادی باعث می‌شود که دختران برای مراقبت از خواهر یا برادرهای کوچک‌تر یا کمک به خانواده از مدرسه بیرون کشیده شوند.
آمار تفاوت بین جنسیت‌ها
دختران در این شرایط با افزایش ۰٫۶ درصدی احتمال عدم حضور در مدرسه مواجه می‌شوند، در حالی که این عدد برای پسران ۰٫۳ درصد است. این شکاف، بازتابی از نابرابری‌های ساختاری است.
«تحصیلات کلید توسعه فردی است، اما طوفان‌های گرمسیری این فرصت را از جوامع آسیب‌پذیر می‌گیرند.»
— رنژی جینگ، نویسنده اصلی مطالعه و پژوهشگر دانشگاه استنفورد
کدام جوامع بیشترین آسیب را دیده‌اند؟
تأثیر تفاوت در فراوانی طوفان‌ها
مناطق با طوفان‌های مکرر، به دلیل آمادگی بیشتر و زیرساخت‌های مقاوم، معمولاً دچار اخلال کمتری در آموزش می‌شوند. در مقابل، مناطقی که به ندرت طوفان را تجربه می‌کنند، به شدت آسیب‌پذیرند.
مفهوم «دوره بازگشت» (Return Period)
مطالعه نشان می‌دهد در مناطقی با دوره بازگشت بیش از ۲۰ سال، طوفان‌ها احتمال عدم مدرسه‌رفتن را تا ۰٫۷ درصد افزایش می‌دهند. در مقابل، مناطقی که طوفان را بیشتر تجربه می‌کنند، اثر منفی کمتری بر آموزش دارند.
پیامدهای بلندمدت طوفان‌های گرمسیری بر آموزش
فراتر از نرفتن به مدرسه
تأثیرات تنها محدود به شروع مدرسه نیست. کودکانی که در سنین پیش‌دبستانی با طوفان مواجه شده‌اند، کمتر احتمال دارد که مدرسه ابتدایی را تمام کنند یا وارد دوره متوسطه شوند.
حتی در صورت ثبت‌نام مجدد، این کودکان دچار افت در سال‌های تحصیلی، عملکرد ضعیف‌تر و احتمال ترک تحصیل بیشتر هستند.
پیامدهای اجتماعی و اقتصادی
این روندها، نه تنها بر آینده شخصی افراد تأثیر می‌گذارند، بلکه توسعه اقتصادی و سلامت جوامع را نیز تهدید می‌کنند. ناتوانی در آموزش باعث ادامه چرخه فقر می‌شود.
آمار نگران‌کننده از ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰
پژوهشگران برآورد کرده‌اند که تنها در همین بازه ۲۰ ساله:
- ۷۹٬۰۰۰ کودک به دلیل طوفان‌های گرمسیری هرگز مدرسه را آغاز نکرده‌اند
- در مجموع، ۱٫۱ میلیون سال آموزش از بین رفته است
- اگر این آمار به تمام کشورهای کم‌درآمد تعمیم داده شود، این عدد ممکن است از ۱٫۵ میلیون سال آموزش از دست‌رفته فراتر رود
کشورهایی با بیشترین آسیب آموزشی
هند، بنگلادش، ماداگاسکار
- هند: بیش از ۲۲٬۰۰۰ کودک از مدرسه بازمانده‌اند
- بنگلادش: حدود ۱۷٬۰۰۰
- ماداگاسکار: حدود ۱۴٬۰۰۰
این کشورها بالاترین مجموع سال‌های تحصیل از دست‌رفته را نیز داشته‌اند.
آسیب‌پذیری بیشتر دختران
در بیشتر کشورها، تعداد دخترانی که از مدرسه بازمانده‌اند، از پسران بیشتر بوده است؛ نسبت بین ۰٫۹ تا ۶٫۲ برابر.
مثال مثبت: فیلیپین
با وجود تجربه طوفان‌های مکرر، به لطف نرخ بالای ثبت‌نام اولیه و استراتژی‌های مناسب، فیلیپین آسیب کمتری دیده است.
چرا سن شروع مدرسه حیاتی است؟
پنجره طلایی آموزش
پژوهشگران معتقدند که سال‌های پیش‌دبستانی، حیاتی‌ترین مرحله برای توسعه تحصیلی هستند. اگر در این زمان اخلال ایجاد شود، کودکان معمولاً عقب می‌مانند و دیگر جبران نمی‌کنند.
حتی در صورت ثبت‌نام مجدد، با مشکلاتی مانند افت عملکرد، ترک تحصیل و عدم پیشرفت تحصیلی مواجه می‌شوند.
دلایل غیرمستقیم کاهش آموزش
- آوارگی خانواده‌ها
- افزایش کار خانگی
- فشار مالی
- آسیب روحی کودکان
لزوم آمادگی آموزشی برای آینده
آموزش در اولویت برنامه‌های امدادی
این مطالعه نشان می‌دهد که برنامه‌های مقابله با بلایای طبیعی، نباید تنها به غذا و سرپناه محدود شوند. باید آموزش به‌ویژه برای دختران در اولویت قرار گیرد.
پیشنهادهای راهبردی
- ساخت مدارس مقاوم در برابر طوفان
- سیاست‌های حمایتی برای بازگشت دختران به مدرسه
- سرمایه‌گذاری دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی در بازیابی آموزشی
بدون تغییر در اولویت‌ها، خطر تربیت نسلی محروم از آموزش در اثر طوفان‌های اقلیمی، بسیار بالاست.
