اگر تا به حال به آسمان نگاه کرده باشید و پرواز یک هواپیما را دیده باشید، احتمالاً متوجه یک ابر سفید طولانی شده‌اید که در پشت هواپیما ایجاد می‌شود و مطمئناً این سؤال برای شما ایجاد شده که این خطوط سفید چه هستند؟ آماندا مارتین که کارشناس هواشناسی هماهنگی هشدار و هواشناس ارشد هوانوردی در مرکز آب‌وهوای هوانوردی است، درباره اینکه پسدمه یا ابر خطی (Contrails) چیست و چطور روی محیط تأثیر می‌گذارد، صحبت کرده است.
او بیان کرده که پسدمه‌ها تراکمی هستند که در پشت هواپیماها باقی می‌مانند که از قطرات ریز آب و موارد جانبی احتراق سوخت جت تشکیل شده‌اند. می‌توان گفت که پسدمه‌ها در واقع نوعی ابر ساخت دست بشر به شمار می‌روند.
پسدمه‌ها چگونه ایجاد می‌شوند؟
گاهی اوقات شما به آسمان نزدیک یک فرودگاه نگاه می‌کنید و ده‌ها پسدمه را مشاهده می‌کنید و این در حالی است که در موارد دیگر هیچ کدام از آن‌ها را نمی‌بینید. این به‌خاطر این است که برای ایجاد پسدمه‌ها به شرایط جوی خاصی نیاز است. پسدمه‌ها وقتی تشکیل می‌شوند که هوای داغ خروجی از هواپیما با دمای خنک‌تر و محیط با فشار کمتر در سطح پرواز مخلوط می‌شود. این ترکیب مستقیماً در پشت هواپیما رخ می‌دهد و به‌عنوان یک رد در پشت هواپیما قابل مشاهده است.
برای اینکه این پسدمه‌ها ایجاد شود، هوا باید هم خنک و هم مرطوب باشد. اگر رطوبت کم باشد، پسدمه‌ها به سرعت تبخیر می‌شوند. اگر رطوبت زیاد باشد، پسدمه‌ها باقی می‌مانند و رشد پیدا می‌کنند. بخار آب خروجی از هواپیما به کریستال‌های یخ تبدیل می‌شود و با آب موجود در هوا ترکیب می‌شود و این ابرها را ایجاد می‌کند. آن‌ها می‌توانند تا چندین کیلومتر طول داشته باشند.
انواع پسدمه‌ها
سه نوع اصلی پسدمه وجود دارد که شامل کوتاه مدت، ادامه‌دار غیر قابل پخش و ادامه‌دار پخش شونده است. تنها تفاوت میان این پسدمه‌ها نیز در طول مدت زمان آن‌ها است و این بستگی به الگوی آب‌وهوا در مقیاس بزرگ دارد. وقتی پسدمه‌ها به طور مداوم گسترش پیدا می‌کنند، آن‌ها شبیه به ابرهای سیروسی به نظر می‌رسند.
پسدمه‌های کوتاه مدت جای نگرانی زیادی ندارند چراکه به سرعت از بین می‌روند اما پسدمه‌های پایدار ممکن است یک نگرانی زیست محیطی باشند چراکه می‌توانند گرمای آزاد شده را به دام بیندازند و در نهایت به تغییرات آب‌وهوایی کمک کنند.
اثرات زیست محیطی پسدمه‌ها
به گفته آژانس حفاظت از محیط زیست (EPA) و اداره هوانوردی فدرال (FAA)، پسدمه‌ها مستقیماً برای مردم تهدیدی محسوب نمی‌شوند اما ممکن است به تغییرات آب‌وهوایی ناشی از انسان کمک کنند. بر اساس مطالعه‌ای که در ژانویه سال ۲۰۲۱ میلادی منتشر شد، ۵۷ درصد از سهم هوانوردی جهانی در تغییرات آب‌وهوایی به‌خاطر پسدمه‌ها است. با این حال، بیشتر این ابرهای خطی توسط درصد کمی از پروازها تشکیل می‌شوند. به این ترتیب، با تغییر مسیرهای پرواز به شکلی برنامه‌ریزی شده، می‌توان به سادگی تأثیر این ابرهای خطی را به مقدار قابل توجهی کاهش داد. برای ایجاد این ابرهای خطی به شرایط جوی خاصی نیاز است و با برنامه‌ریزی می‌توان از آن‌ها اجتناب کرد.
طبق مطالعه‌ای که در ماه مه سال ۲۰۲۱ میلادی منتشر شد، برای جلوگیری از بسیاری از اثرات مخرب ابرهای خطی کمتر از یک میلیارد دلار در سال هزینه می‌شود و این در حالی است که سود ناشی از آن بیش از ۱۰۰۰ برابر هزینه صورت گرفته برای آن است. بر اساس مطالعه‌ای که در ماه مارس سال ۲۰۲۴ میلادی منتشر شده، اجتناب از مسیرهای پروازی حداقل هزینه اضافی (۰.۰۸ درصد) و سوخت (۰.۱۱ درصد) را در پی دارد که باعث کاهش ۷۳ درصدی در تأثیر پسدمه‌ها بر آب‌وهوا می‌شود.
از سوی دیگر، صنعت خطوط هوایی همیشه در حال نوآوری است و شرکت‌ها به دنبال راه‌هایی برای کاهش اثرات آب‌وهوایی ناشی از پسدمه‌ها هستند. به تازگی شرکت Breakthrough Energy با Google Research و American Airlines همکاری کرده تا نرم‌افزاری را توسعه بدهند تا مسیرهای پروازی که احتمال ایجاد پسدمه‌های پایدار در آن‌ها وجود دارد را تشخیص بدهند و هواپیماها بتوانند از پرواز در آن‌ها اجتناب کنند.
