بیماری آلزایمر بیش از ۵۵ میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده و کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که این تعداد تا سال ۲۰۵۰ به ۱۳۹ میلیون نفر برسد. در ادامه، یک تست ۹ سوالی آورده شده که با کمک آن می‌توانید بفهمید چه زمانی باید از فراموشی خود نگران شوید.
عدم توانایی در به خاطر سپردن نزدیکان، گم کردن مسیر خانه، فراموش کردن موضوع در حین صحبت کردن، یا پرسیدن مکرر سوالات یکسان… در حالی که خاطرات قدیمی به وضوح به یاد آورده می‌شوند، رویدادهای اخیر فراموش می‌شوند. به‌ویژه در افراد بالای 65 سال که بیماری آلزایمر به‌عنوان شایع‌ترین علت زوال عقل شناخته می‌شود، بیش از 55 میلیون نفر در سراسر جهان با این بیماری دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. طبق گزارش بین‌المللی آلزایمر 2024، انتظار می‌رود تا سال 2050 این رقم به 139 میلیون نفر برسد. دکتر نغمه تونچر، متخصص مغز و اعصاب بیمارستان آجی‌بادم آتاشهیر، اشاره می‌کند که در کشور ما نیز حدود یک میلیون بیمار آلزایمر وجود دارد و میزان شیوع این بیماری در افراد بالای 65 سال هر پنج سال دو برابر می‌شود.
۸ نکته مهم درباره آلزایمر
دکتر تونچر با اشاره به اینکه پیشرفت‌های پزشکی و فناوری باعث تشخیص زودهنگام و قطعی این بیماری شده است، می‌گوید: «تعداد بیماران آلزایمر در سال‌های اخیر به‌سرعت افزایش یافته است. هر فراموشی نتیجه طبیعی پیری نیست؛ بلکه می‌تواند نشانه‌ای از آلزایمر باشد. به همین دلیل باید به برخی علائم توجه ویژه داشت.»
دکتر نغمه تونچر، متخصص دمانس و عصب‌شناسی رفتاری، در چارچوب روز جهانی آلزایمر در ۲۱ سپتامبر، درباره ۸ نکته مهم که باید درباره آلزایمر بدانیم صحبت کرد و یک تست ۹ سوالی برای بررسی فراموشی تهیه کرد. وی همچنین به بیماران و خانواده‌هایشان توصیه‌ها و هشدارهای بسیار مهمی ارائه داد.
این علائم را جدی بگیرید
اصلی‌ترین علامت آلزایمر اختلال در حافظه نزدیک است. در مراحل اولیه، اطلاعات جدید به یاد آورده نمی‌شوند، اما خاطرات قدیمی همچنان در ذهن باقی می‌مانند. علائمی مانند تکرار مکرر سوالات، مشکل در یافتن کلمات، فراموش کردن موضوع در حین صحبت، اختلالات خواب و تمرکز، کاهش علاقه به محیط اطراف، بی‌توجهی به دیگران، گم شدن در مکان‌های ناآشنا، و دشواری در رانندگی و تشخیص مسیرها آغاز می‌شود. همچنین اشتباهات در امور مالی، ناتوانی در تطبیق با تغییرات، ترک سرگرمی‌ها، و عدم دقت در تهیه غذاها به شکل قبلی نیز از دیگر علائم این بیماری است.
به عوامل خطر توجه کنید
سن بالا مهم‌ترین عامل خطر برای بیماری آلزایمر است. دکتر نغمه تونچر می‌گوید: «با افزایش سن، شیوع بیماری به‌طور تصاعدی افزایش می‌یابد. در بازه سنی 65 تا 85 سال، میزان بروز دمانس هر 5 سال دو برابر می‌شود. از سوی دیگر، فشار خون بالا، دیابت، حمله قلبی، استرس مزمن، افسردگی، از دست دادن همسر، غم و اندوه، نقل مکان و اختلالات خواب نیز احتمال بروز آلزایمر را افزایش می‌دهد. همچنین، ناشنوایی درمان‌نشده در سنین بالا به‌عنوان یک عامل خطر جدید شناخته شده است.»
در سنین پایین هم مشاهده می‌شود
بیماری آلزایمر به دلیل عوامل ژنتیکی ممکن است در دهه‌های 30 و 40 زندگی هم دیده شود. این بیماران با سرعت بیشتری پیشرفت می‌کنند و علائم شدیدتری دارند. دکتر تونچر توضیح می‌دهد که آلزایمر زودرس حدود 5-6 درصد از موارد را تشکیل می‌دهد و در این افراد، نقص حافظه کمتر است اما سایر حوزه‌های شناختی بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند و مشکلات بزرگ‌تری را ایجاد می‌کنند. وی همچنین اشاره می‌کند که دانشمندان در سال‌های اخیر متوجه شده‌اند عواملی مانند آلودگی هوا ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی، نیروگاه‌ها، وسایل نقلیه موتوری و آتش‌سوزی‌های جنگلی نیز در افزایش خطر آلزایمر نقش دارند و استرس مزمن و افسردگی خطر ابتلا به این بیماری را 4 برابر می‌کنند.
تشخیص و درمان زودهنگام بسیار مهم است
بیماری آلزایمر از همان مراحل اولیه می‌تواند بینش فرد را تحت تأثیر قرار دهد. در حالی که فرد در ابتدای بیماری ممکن است متوجه فراموشی خود شود، اما در مراحل اولیه ممکن است از مشکلات ذهنی خود آگاه نباشد. بنابراین اگر علائم آلزایمر مشاهده شد، باید با حمایت اطرافیان فرد را به مراجعه به پزشک ترغیب کرد. دکتر تونچر تأکید می‌کند: «تشخیص زودهنگام بیماری بسیار مهم است زیرا داروهایی که برای درمان استفاده می‌شوند در مراحل اولیه موثرتر هستند. همچنین، اگر دیگر علل فراموشی شناسایی و زودتر درمان شوند، ممکن است علائم بهبود یابند.»
پیشرفت‌های جدید در تشخیص و درمان امیدبخش است
پیشرفت‌های اخیر در فناوری و پزشکی امکان تشخیص زودهنگام و قطعی این بیماری را فراهم کرده است. تغییرات بافت مغز که منجر به بیماری می‌شوند، 20 تا 30 سال قبل از شروع علائم آغاز می‌شوند. تکنیک‌های تصویربرداری مغزی مانند FDG-PET و Amiloid PET، که اختلالات عملکردی و پلاک‌های آمیلوئید را نشان می‌دهند، ابزارهای تشخیصی جدیدی هستند که به ما امکان می‌دهند زودتر بیماری را تشخیص داده و روند آن را پیش‌بینی کنیم. بررسی مایع نخاعی و تجزیه و تحلیل‌های ژنتیکی نیز می‌توانند اطلاعات دقیقی ارائه دهند. جدیدترین داروی تاییدشده در ژوئیه 2024 توسط FDA تایید شد و می‌تواند در مراحل اولیه با پاک‌سازی پروتئین‌های آمیلوئید از مغز، روند بیماری را کندتر کند.
توجه به مراقبین بیماران
برای نزدیکان بیماران آلزایمر، این روند بسیار دشوار است و نیاز به حمایت روانی و اجتماعی دارد. دکتر تونچر می‌گوید: «بسیار مهم است که داروهای بیماران بدون وقفه مصرف شوند و تغییر مکان ندهند. نباید درباره فراموشی یا هر موضوع دیگری با بیمار بحث کرد. باید از اصرار بر موضوعاتی که بیمار آن‌ها را نمی‌پذیرد خودداری کنید و نسبت به اتهامات او ناراحت نشوید. تلاش کنید تا بیمار در انجام کارهای خود مستقل باشد و کارکردهای او را تا حد ممکن تقویت کرده و او را تشویق کنید. همچنین باید زمانی را برای خودتان اختصاص دهید و ارتباطات خود را با خانواده و دوستان حفظ کنید تا از انزوا دوری کنید.»
پیشگیری از آلزایمر
دکتر تونچر توصیه می‌کند که برای پیشگیری از بیماری باید رژیم غذایی مدیترانه‌ای را که شامل زیتون، سبزیجات، مغزها، حبوبات و غلات کامل است، دنبال کنید. این رژیم برای بهبود حافظه و تفکر مفید شناخته شده است. مصرف سیگار و الکل نیز تأثیر منفی بر عملکردهای شناختی دارد و می‌تواند باعث زوال عقل و بیماری‌های عروقی مغز شود. خواب ناکافی و بی‌کیفیت نیز بر عملکردهای شناختی تاثیر می‌گذارد. مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی، ملاقات با دوستان و خانواده، و روش‌های تحریک فعالیت‌های شناختی مانند حل معماها، شطرنج و یادگیری زبان‌های جدید از جمله اقدامات موثر برای پیشگیری از این بیماری هستند. همچنین آغاز سرگرمی‌های جدید مانند یادگیری موسیقی، حل جدول، پخت غذاهای جدید، کشف مسیرهای ناشناخته و حتی گم شدن در مسیر و پیدا کردن آن می‌تواند به جلوگیری از ابتلا به آلزایمر کمک کند.
تست ۹ سوالی
۱- آیا فراموشی شما در حال افزایش است و زندگی روزمره شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
۲- آیا در صحبت کردن دچار اختلال شده‌اید؟
۳- آیا درک زمان و مکان را از دست داده‌اید؟
۴- آیا در برنامه‌ریزی کاری خود مشکل دارید؟
۵- آیا سوالات را تکرار می‌کنید یا اشیاء را در مکان‌های نادرست قرار می‌دهید؟
۶- آیا قضاوت و بینش شما دچار اختلال شده و بیماری را انکار می‌کنید؟
۷- آیا تغییراتی در شخصیت و رفتار خود مشاهده می‌کنید؟
۸- آیا به دلیل مشکل در پیدا کردن مسیر، دیگر تمایلی به خروج از منزل ندارید؟
۹- آیا از اجتماع کناره‌گیری کرده‌اید؟
