مادری، با شادی، مسئولیت و خستگی غیرمنتظره آغاز می‌شود. برای بسیاری از مادران تازه‌وارد، روزهای ابتدایی با نوزاد، به شب‌های بی‌خواب و صبح‌هایی مبهم تبدیل می‌شود. اگرچه دوستان و خانواده توصیه‌هایی مانند «وقتی بچه خوابید، تو هم بخواب» ارائه می‌دهند، اما این پیشنهاد ساده همیشه کارساز نیست.
مطالعه‌ای نوین: خستگی مادران فراتر از کمبود خواب
یافته‌هایی از کنفرانس SLEEP 2025
تحقیقات جدیدی که قرار است در کنفرانس SLEEP 2025 ارائه شود، عمق بیشتری از این موضوع را نشان می‌دهد. بر اساس این پژوهش، خستگی شدید مادران تازه‌وارد فقط به دلیل کمبود خواب نیست، بلکه بیشتر به دلیل از دست رفتن خواب پیوسته و بی‌وقفه است.
بررسی داده‌های واقعی با استفاده از فیت‌بیت
محققان داده‌های واقعی خواب ۴۱ مادر نخست‌زا را با استفاده از دستگاه‌های پوشیدنی فیت‌بیت جمع‌آوری کردند. این داده‌ها تصویر متفاوتی از خستگی پس از زایمان را ترسیم کرد. حتی زمانی که این مادران تعداد ساعات کافی خواب شبانه را تجربه می‌کردند، وقفه‌های مکرر در خواب اجازه استراحت واقعی به بدن نمی‌داد.
الگوهای خواب مادران نخست‌زا
طراحی پژوهش بر اساس الگوهای پیش و پس از زایمان
این مطالعه مادرانی بین ۲۶ تا ۴۳ سال را دنبال کرد، که داده‌های خواب خود را از یک سال پیش از تولد کودک تا سالگرد تولد او به اشتراک گذاشتند.
برای تحلیل دقیق‌تر، پژوهشگران از بازه‌های زمانی ۵ دقیقه‌ای استفاده کردند و حداقل ۱۰ دقیقه خواب یا بیداری پیوسته را به‌عنوان آغاز و پایان یک دوره خواب در نظر گرفتند.
شاخص LSS؛ مهم‌ترین معیار پژوهش
یکی از شاخص‌های کلیدی که در این تحقیق بررسی شد، بیشترین بازه‌ی خواب بدون بیداری (LSS) بود؛ این معیار معمولاً برای خواب نوزاد استفاده می‌شود، اما در این مطالعه برای مادران به‌کار رفت و نتایج قابل‌توجهی به همراه داشت.
سقوط شدید خواب در هفته اول پس از زایمان
آمار نگران‌کننده: کاهش شدید کیفیت و کمیت خواب
در هفته اول پس از زایمان، متوسط خواب روزانه مادران تنها ۴.۴ ساعت بود، در حالی که پیش از بارداری این مقدار ۷.۸ ساعت بود.
از همه نگران‌کننده‌تر، کاهش چشمگیر LSS از ۵.۶ ساعت به تنها ۲.۲ ساعت بود. همچنین، تقریباً یک‌سوم مادران (۳۱.۷٪) در این هفته بیش از ۲۴ ساعت بی‌وقفه بیدار بودند.
خوابِ شکسته؛ معضلی ماندگار
در حالی که مدت‌زمان کل خواب طی هفته‌های بعد به‌آرامی افزایش یافت، ساختار خواب همچنان شکسته و نامنظم باقی ماند؛ و این همان مشکل اصلی بود.
رشد تدریجی خواب اما بدون بهبود واقعی
پیشرفت نسبی خواب در هفته‌های بعد
میانگین مدت خواب شبانه در هفته‌های دوم تا هفتم به ۶.۷ ساعت و در هفته سیزدهم به ۷.۳ ساعت رسید.
خواب بدون وقفه همچنان پایین باقی ماند
LSS در این بازه تنها بین ۳.۲ تا ۴.۱ ساعت بود که همچنان بسیار کمتر از مقدار پیش از بارداری (۵.۵ تا ۵.۶ ساعت) بود.
تمامی این تفاوت‌ها به لحاظ آماری معنادار بودند (F > 29.8, P < 0.001) و نشان دادند که این اختلالات، نتیجه یک تغییر بیولوژیکی پایدار است نه صرفاً یک الگوی جدید خواب.
نتایج کلیدی پژوهش: علت واقعی خستگی مادران چیست؟
تأکید محققان بر اهمیت ساختار خواب
این تحقیق توسط دکتر ترزا لیلیس، روان‌شناس بالینی و استاد دانشگاه راش در شیکاگو، رهبری شد. او می‌گوید:
«بزرگ‌ترین یافته ما کاهش قابل‌توجه در خواب بی‌وقفه پس از زایمان بود. اگرچه مادران به‌طور کلی به میزان خواب پیش از بارداری بازگشتند، اما ساختار خواب آن‌ها تغییر عمیقی داشت.»
تغییر نگاه به خستگی پس از زایمان
این یافته‌ها نگاه ما به خستگی پس از زایمان را دگرگون می‌کند؛ مشکل اصلی، کمبود خواب نیست، بلکه کمبود خواب پیوسته و بدون مزاحمت است.
پیامدهای سلامتی: خطرهای جدید با الگوهای خواب جدید
خطر افسردگی و مشکلات جسمی
تیم تحقیقاتی معتقد است که این نوع ناپیوستگی در خواب می‌تواند یک عامل خطر جدی برای افسردگی پس از زایمان و سایر مشکلات جسمی و روانی باشد.
خواب باکیفیت، نه فقط به‌لحاظ مقدار بلکه از نظر ساختار منظم، نقش کلیدی در بازیابی سلامت دارد.
تأیید علمی تجربه مادران
سال‌هاست که مادران می‌گویند:
«من می‌خوابم، اما هنوز خسته‌ام.»
اکنون علم نیز از این تجربه پشتیبانی می‌کند. خواب‌های قطعه‌قطعه اجازه تکمیل چرخه‌های ضروری بازسازی جسمی و ذهنی را نمی‌دهند.
راهکارهایی برای کمک به مادران تازه‌وارد
فراتر از توصیه‌های سنتی
به گفته لیلیس:
«نتایج ما تجربه مادران از خستگی را تأیید کرده و هدف جدیدی برای مداخلات خواب معرفی می‌کند. به‌جای توصیه کلی مانند ‘با بچه بخواب’، ما نشان می‌دهیم که مادران بیش از هر چیز به خواب پیوسته نیاز دارند.»
راهکارهای ساختاری برای حمایت بیشتر
این نتایج به معنای تغییر نگاه خانواده‌ها، شرکا و نظام درمانی است. جبران ساعات خواب کافی نیست؛ مادران نیاز به بازه‌های خواب طولانی و بدون وقفه دارند. برای تحقق این هدف، شاید به گزینه‌هایی مانند:
- مراقبت شبانه اشتراکی
- کمک گرفتن از دولاهای پس از زایمان
- مرخصی زایمان بهتر و گسترده‌تر
نیاز باشد.
نتیجه‌گیری: آنچه مادران واقعاً پس از زایمان نیاز دارند
خواب بی‌وقفه؛ ضرورتی فراتر از یک آسایش لوکس
این پژوهش در مرکز تحقیقاتی خواب و عملکرد دانشگاه ایالتی واشنگتن انجام شده و قرار است در روز دوشنبه ۹ ژوئن در کنفرانس SLEEP 2025 در سیاتل ارائه شود. این کنفرانس، رویدادی مشترک بین آکادمی پزشکی خواب آمریکا و انجمن تحقیقات خواب است.
پیام واضح این پژوهش آن است که:
خواب بی‌وقفه، یک ضرورت حیاتی برای مادران تازه‌وارد است؛ به اندازه غذا و دارو مهم و نیازمند توجه جدی.
