لانگ کووید یکی از پیچیده‌ترین پیامدهای دوران پساکرونا است. بسیاری از افراد انتظار داشتند بیماری به سرعت بهبود یابد، اما علائم آزاردهنده تا ماه‌ها ادامه پیدا کرد. خستگی شدید، مشکلات تمرکز، تنگی نفس یا ناراحتی‌های گوارشی از شایع‌ترین نشانه‌هایی هستند که حتی پس از منفی شدن تست همچنان ادامه دارند.
لانگ کووید چیست؟
پزشکان اصطلاح «لانگ کووید» را زمانی به‌کار می‌برند که علائم در مغز، ریه‌ها یا دستگاه گوارش حداقل سه ماه پس از عفونت اولیه ظاهر شود یا ادامه پیدا کند. آمارها نشان می‌دهد زنان سه برابر بیشتر از مردان درگیر لانگ کووید می‌شوند. این اختلاف باعث شده پژوهشگران به دنبال توضیحی بیولوژیک برای این تفاوت باشند.
زیست‌شناسی نهفته پشت لانگ کووید
یک پژوهش جدید تلاش کرده بفهمد در بدن افراد مبتلا به لانگ کووید چه فرآیندهایی متفاوت عمل می‌کند. تمرکز این مطالعه بر بررسی ریشه‌های بیولوژیک علائم بود، نه صرفاً گزارشات ذهنی بیماران.
«ما روی گروهی از بیمارانی متمرکز شدیم که شدیدترین و ناتوان‌کننده‌ترین علائم را داشتند. این علائم بسیار شبیه به نشانگان خستگی مزمن بودند.»
— دکتر شکرالله الهی، استاد ایمونولوژی دانشگاه آلبرتا
او توضیح می‌دهد این بیماران قبل از کووید چنین مشکلاتی نداشتند و اکثر آنها دوره‌ای خفیف از کووید را پشت سر گذاشته بودند، بنابراین هرگز بستری نشده بودند.
در این مطالعه روی ۷۸ بیمار مبتلا به لانگ کووید یک سال پس از تشخیص اولیه، آزمایش‌های خونی، ژنتیکی و ایمنی انجام شد. همچنین ۶۲ فرد که پس از ابتلا به کووید دچار لانگ کووید نشده بودند، به عنوان گروه کنترل بررسی شدند.
تحلیل سلول‌های ایمنی، شاخص‌های خونی و داده‌های RNA نشان داد تفاوت‌های مشخصی میان بیماران زن و مرد وجود دارد.
چه اتفاقی در روده زنان می‌افتد؟
یکی از برجسته‌ترین یافته‌ها مربوط به روده بود. پژوهشگران شواهدی از «نشت روده» در زنان مبتلا به لانگ کووید پیدا کردند. سطح بالای پروتئین متصل‌شونده به اسیدهای چرب روده، لیپوپلی‌ساکارید و پروتئین محلول CD14 در خون این بیماران مشاهده شد.
این شاخص‌ها معمولاً نشانه التهاب روده هستند؛ مشکلی که سپس وارد جریان خون شده، التهاب سیستمیک ایجاد می‌کند.
«به نظر می‌رسد در مراحل اولیه عفونت، روده زنان بیشتر مستعد آلوده شدن به ویروس SARS-CoV-2 است.»
— دکتر الهی
یافته دیگر کاهش تولید گلبول‌های قرمز یا همان کم‌خونی در زنان مبتلا بود. این وضعیت نشان می‌دهد عوامل التهابی در بلندمدت روی تولید خون اثر می‌گذارند.
هورمون‌ها چه نقشی دارند؟
پژوهش همچنین تغییراتی در هورمون‌های جنسی را نشان داد؛ تغییراتی که با یافته‌های ایمنی و خونی همخوانی داشت.
- زنان مبتلا به لانگ کووید سطح تستسترون پایین‌تری داشتند.
- مردان مبتلا سطح استروژن کمتری داشتند.
- تمام افراد مبتلا، بدون توجه به جنسیت، سطح کورتیزول پایین‌تری داشتند.
در زنان، پایین بودن تستسترون با التهاب بیشتر در خون همراه بود. این موضوع منطقی است، زیرا تستسترون معمولاً التهاب را کاهش می‌دهد. در نتیجه کمبود آن ممکن است زنان را برای التهاب مزمن ناشی از لانگ کووید آسیب‌پذیرتر کند.
این عدم تعادل هورمونی با علائمی مانند مه‌ذهنی، افسردگی، درد و خستگی مداوم نیز مرتبط بود. این همان الگوی آشنایی است که در بیماری میالژیک انسفالومیلیت یا نشانگان خستگی مزمن مشاهده می‌شود؛ بیماری‌ای که آن هم در زنان شایع‌تر است.
با وجود اینکه کم‌خونی ویژگی نشانگان خستگی مزمن نیست، التهاب مزمن در هر دو اختلال نقش کلیدی دارد.
کم‌خونی چگونه شرایط را بدتر می‌کند؟
نتایج تیم دکتر الهی با یک مطالعه جهانی دیگر روی بیش از ۵۰۰ بیمار نیز همخوانی دارد. آن تحقیق هم نشان داد کم‌خونی یکی از مهم‌ترین پایه‌های بیولوژیک لانگ کووید است.
کم‌خونی میزان اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها را کاهش می‌دهد. این موضوع می‌تواند توضیح دهد که چرا برخی بیماران لانگ کووید در انجام فعالیت‌های ساده روزمره دچار مشکل می‌شوند.
ترکیب التهاب مزمن، اختلال هورمونی و کمبود اکسیژن در بافت‌ها شبکه‌ای پیچیده از مشکلات را تشکیل می‌دهد که به‌طور خاص زنان را درگیر می‌کند.
این امضای ایمنی متفاوت در زنان، دلیل خوبی برای توضیح شدت بیشتر علائم در آنها ارائه می‌دهد.
آینده پژوهش در حوزه لانگ کووید
دکتر الهی برنامه دارد یافته‌های خود را با آزمایش روی موش‌های مبتلا به لانگ کووید بررسی کند و به دنبال تأمین بودجه برای آغاز یک کارآزمایی بالینی است.
او رویکرد «درمان فردمحور» را پیشنهاد می‌دهد؛ یعنی درمان بر اساس ویژگی‌های بیولوژیک هر بیمار. این روش ممکن است شامل درمان کم‌خونی، داروهای ضدالتهاب یا حتی هورمون‌درمانی باشد.
همچنین او قصد دارد شباهت‌های میان علائم عصبی لانگ کووید و مشکلات مرتبط با عفونت HIV را بیشتر بررسی کند. این مقایسه می‌تواند توضیح دهد چرا سیستم عصبی برخی افراد پس از عفونت‌های ویروسی تا این حد آسیب‌پذیر می‌شود.
مقاله کامل این پژوهش در نشریه Cell Reports Medicine منتشر شده است.
اگر این مقاله برایتان مفید بود، آن را با دوستانتان به اشتراک بگذارید یا نظر خود را درباره تجربه لانگ کووید در بخش کامنت‌ها بنویسید.
