مجله New Scientist گزارش داده است که دانشمندان، که سال‌ها از پذیرش ایده داشتن «زبان» برای حیوانات اجتناب می‌کردند، اکنون با کمک هوش مصنوعی در آستانه رمزگشایی از سیستم‌های ارتباطی گونه‌های غیرانسانی قرار گرفته‌اند. پرسش اصلی این است:
اولین حیوانی که با انسان ارتباط برقرار خواهد کرد، کدام گونه خواهد بود؟
شکستن یک تابوی قدیمی با هوش مصنوعی
دانشمندان سال‌ها از بیان این که حیوانات صاحب زبان‌اند، پرهیز می‌کردند. اما پیشرفت‌های هوش مصنوعی، این تابو را در حال فرو ریختن قرار داده است. الگوریتم‌هایی که قادر به شناسایی الگوها در میلیون‌ها نمونه صوتی و حرکتی هستند، دروازه‌های تازه‌ای به ارتباط میان انسان و حیوان گشوده‌اند.
یکی از تلاش‌های شاخص در این مسیر، رقابت Coller Dolittle Challenge است که به ابتکار دانشگاه تل‌آویو و بنیاد کارآفرین Jeremy Coller برگزار می‌شود. این رقابت به نخستین تیمی که موفق به رمزگشایی ارتباطات گونه‌های غیرانسانی شود، جایزه‌ای ۱۰ میلیون دلاری وعده داده است. امسال، گروهی که روی دلفین‌های پوزه‌بطری فلوریدا تحقیق کرده بود، این جایزه را دریافت کرد.
دلفین‌ها و کشف ۲۲ نوع سوت جدید
تیمی به سرپرستی Laela Sayigh از مؤسسه اقیانوس‌شناسی Woods Hole روی جمعیت ۱۷۰ دلفین در خلیج ساراسوتا فلوریدا کار کرد. تحلیل‌های مبتنی بر هوش مصنوعی منجر به شناسایی ۲۲ نوع جدید سوت شد.
- رایج‌ترین سوت، واکنشی شگفت‌زده به معنای «این دیگر چه بود؟» است.
- برخی دیگر از سوت‌ها خاصیت هشداردهنده دارند.
- دلفین‌ها از سوت‌های امضادار برای معرفی هویت خود استفاده می‌کنند.
- هنگام صحبت با فرزندان، تُن صدای خود را بالاتر می‌برند.
- حتی گاهی، از سوت یک دلفین غایب برای اشاره به او بهره می‌گیرند.
این ویژگی‌ها شباهت‌هایی چشمگیر با زبان انسان نشان می‌دهند.
ماهی مرکب؛ ارتباط با حرکات
پژوهشگران Sophie Cohen-Bodénès از دانشگاه واشنگتن و Peter Neri از مؤسسه فناوری ایتالیا، دریافتند که ماهی‌های مرکب چهار نوع علامت مشخص دارند:
- «بالا»
- «کنار»
- «چرخش»
- «تاج»
ویدئوهای تحلیل‌شده با هوش مصنوعی نشان می‌دهد که یک ماهی مرکب به علامت دیگری پاسخ می‌دهد. علامت «تاج» معمولاً به معنای ناراحتی یا واکنش به تغییر محیط است. از آنجا که ماهی مرکب گونه‌ای منزوی است، این کشف حتی شگفت‌آورتر می‌شود.
پرندگان آوازخوان، میمون‌ها و فیل‌ها
- پژوهشگران مؤسسه Max Planck دریافتند که بلبل‌ها در آوازهای خود تغییرات لحظه‌ای در تُن ایجاد می‌کنند؛ مشابه انعطاف‌پذیری گفتار انسان.
- David Omer از دانشگاه عبری نشان داد که میمون‌های ابریشمی برای صدا زدن یکدیگر از «فراخوان‌های phee» استفاده می‌کنند؛ نخستین نمونه از نام‌گذاری مشابه انسان در میان نخستی‌ها.
- تحقیقات همچنین تأیید می‌کند که فیل‌ها و دلفین‌ها همدیگر را با «نام» می‌شناسند.
آواز نهنگ‌ها و رمزهای پنهان
هوش مصنوعی به‌ویژه در مطالعه نهنگ‌ها پیشرفت چشمگیری داشته است.
- در آوازهای نهنگ‌های کوهان‌دار الگوهای آماری مشابه زبان انسان کشف شد.
- محققان Project CETI نشان دادند که «کلیک‌های» نهنگ‌های اسپرم از نظر آکوستیکی به واکه‌های انسانی شباهت دارند.
- نهنگ‌ها با ۱۵۶ نوع ترکیب کلیک یک نوع «الفبای آوایی» ایجاد می‌کنند که نقش مهمی در هماهنگی اجتماعی دارد.
از اورانگوتان‌ها تا طوطی‌ها
- Adriano Lameira از دانشگاه Warwick مشاهده کرد که مادران اورانگوتان تا ۲۰ دقیقه پس از دیدن شکارچی به توله‌های خود هشدار می‌دهند؛ نشانه‌ای از توانایی روایت گذشته.
- Irene Pepperberg از دانشگاه بوستون معتقد است پرندگان، به‌ویژه طوطی‌ها، نزدیک‌ترین گزینه به انسان برای برقراری ارتباط‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد نقشه‌های عصبی صدا در مغز طوطی‌ها شباهتی چشمگیر به مغز انسان دارد.
مسیرهای دشوار ارتباط با حیوانات
با وجود این پیشرفت‌ها، کار آسانی در پیش نیست. حیوانات از شیوه‌های متنوعی برای ارتباط استفاده می‌کنند:
- بو
- تغییر رنگ
- لمس
- حالات چهره
همین تنوع، کار رمزگشایی را پیچیده‌تر می‌کند.
اولین گونه کدام خواهد بود؟
کارشناسان معتقدند که احتمالاً نهنگ‌ها، دلفین‌ها و پرندگان نخستین گونه‌هایی خواهند بود که زبانشان رمزگشایی می‌شود. پروژه دلفین‌های ساراسوتا با داده‌های طولانی‌مدت خود یکی از نامزدهای اصلی است. با این حال، برخی پژوهشگران باور دارند که پرندگان اجتماعی به دلیل ساختار ساده‌تر، زودتر قابل فهم خواهند بود.
اگر این تلاش‌ها موفقیت‌آمیز باشند، دیدگاه ما نسبت به جهان حیوانات دگرگون خواهد شد. ممکن است بتوانیم ارتباط با پژواک صدا را تجربه کنیم یا درک کنیم که دید فرابنفش زنبورها چگونه دنیای رنگ‌ها را متفاوت می‌سازد.
به گفته Yossi Yovel از دانشگاه تل‌آویو:
«درک ارتباط حیوانات، باعث می‌شود آن‌ها را بیشتر تحسین کنیم. چون خواهیم گفت: شگفت‌انگیز است، آن‌ها هم مثل ما هستند.»
جمع‌بندی
ارتباط با حیوانات دیگر در حد یک رویا نیست، بلکه با پیشرفت‌های هوش مصنوعی به واقعیتی دست‌یافتنی تبدیل شده است. شاید در آینده‌ای نه‌چندان دور، گفت‌وگویی واقعی با دلفین‌ها، طوطی‌ها یا حتی نهنگ‌ها داشته باشیم.
