روز جهانی آب که هر ساله در ۲۲ مارس جشن گرفته می‌شود، یادآوری مهمی از اهمیت حیاتی آب شیرین و نیاز به مدیریت پایدار این منبع ارزشمند است.
این روز توجه فوری را به بحران جهانی آب جلب می‌کند و اقداماتی را تشویق می‌کند که از هدف توسعه پایدار (SDG) ۶ حمایت می‌کند که هدف آن دستیابی به آب و بهداشت جامع برای همه تا سال ۲۰۳۰ است.
امسال، با موضوع «آب برای رفاه و صلح»، بر قدرت آب در تقویت رشد و هماهنگی در سراسر جهان تأکید شده است. این ابتکار توسط یونسکو و کمیسیون اقتصادی اروپا برای اروپا هدایت می‌شود.
مدیریت پایدار آب
اهمیت مدیریت پایدار آب را نمی‌توان نادیده گرفت. این امر مزایای متعددی را به همراه دارد که به‌تمامی جنبه‌های وجود انسان و محیط‌زیست مرتبط است. مزایایی مانند سلامت، غذا و امنیت انرژی به طور مستقیم به نحوه مدیریت منابع آب ما مرتبط هستند.
علاوه بر این، آب نقش مهمی در محافظت در برابر بلایای طبیعی، تقویت آموزش، ارتقای سطح زندگی، ایجاد فرصت‌های شغلی، پیشبرد توسعه اقتصادی و حمایت از خدمات گسترده اکوسیستم ایفا می‌کند. از طریق این مزایای جامع، آب به سنگ بنای رفاه تبدیل می‌شود.
کاتالیزوری برای صلح
ارزش آب فراتر از رفاه است؛ این یک کاتالیزور برای صلح است. توزیع عادلانه و به‌اشتراک‌گذاری منابع آب برای ترویج صلح و همکاری، به‌ویژه در مناطقی که منابع کمیاب یا مورد مناقشه هستند، اساسی است.
یونسکو بر اهمیت گفتگو و همکاری در بخش آب تأکید می‌کند. این رویکرد باتوجه‌به اینکه بیش از ۴۰ درصد از جمعیت جهان در حوضه‌های آبریز فرامرزی زندگی می‌کنند که به‌طورکلی حاوی تقریباً ۶۰ درصد از منابع آب شیرین جهان است، بسیار مهم است.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد گفت: «آب برای صلح، موضوع روز جهانی آب امسال است. دستیابی به آن به همکاری بسیار بیشتری نیاز دارد.»
«امروز، ۱۵۳ کشور منابع آب را به اشتراک می‌گذارند. بااین‌حال، تنها بیست و چهار کشور توافقنامه‌های همکاری را برای تمام آب‌های مشترک خود گزارش کرده‌اند. ما باید تلاش‌ها را برای همکاری فرامرزی تسریع کنیم و از همه کشورها می‌خواهم به کنوانسیون آب سازمان ملل متحد که مدیریت پایدار منابع آب مشترک را ترویج می‌کند، بپیوندند و آن را اجرا کنند.»
حقایقی درباره کمبود آب
کمبود آب یک مسئله جهانی فوری است که تأثیرات عمیقی بر جمعیت انسان و محیط‌زیست دارد. در اینجا برخی از حقایق کلیدی در مورد کمبود آب‌آورده شده است:
تأثیر جهانی
طبق گفته سازمان ملل متحد، بیش از ۲ میلیارد نفر در سراسر جهان در کشورهایی با استرس آبی بالا زندگی می‌کنند. استرس آبی به وضعیتی گفته می‌شود که تقاضا برای آب از مقدار موجود در یک دوره زمانی خاص بیشتر شود یا زمانی که استفاده از آن به دلیل کیفیت پایین محدود شود.
علل
کمبود آب می‌تواند ناشی از ترکیبی از عوامل طبیعی و ساخته دست بشر باشد. تغییر اقلیم، مصرف بیش از حد منابع آب، آلودگی و افزایش فشار جمعیت از عوامل اصلی هستند. عوامل طبیعی شامل دوره‌های خشکسالی و کاهش بارندگی می‌شود.
کشاورزی
کشاورزی با مصرف حدود ۷۰ درصد از کل برداشت آب در سطح جهان، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده منابع آب شیرین است. استفاده ناکارآمد از آب و شیوه‌های آبیاری به طور قابل‌توجهی به کمبود آب کمک می‌کند.
تأثیرات اقتصادی کمبود آب
کمبود آب می‌تواند به دلیل کاهش عملکرد محصول، مرگ دام و هزینه اضافی تأمین آب، منجر به ضررهای اقتصادی قابل‌توجهی شود. صنایعی که به‌شدت به آب وابسته هستند، مانند کشاورزی، نساجی و تولید انرژی، به‌ویژه آسیب‌پذیر هستند.
خطرات بهداشتی
دسترسی محدود به آب تمیز خطر ابتلا به بیماری‌های ناشی از آب مانند وبا، اسهال خونی و تب تیفوئید را افزایش می‌دهد. کمبود آب همچنین بهداشت را به خطر می‌اندازد و مشکلات بهداشتی را بیشتر تشدید می‌کند.
پیامدهای زیست‌محیطی
برداشت بیش از حد آب از رودخانه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی منجر به تخریب زیستگاه گونه‌های آبزی و خشکی زی می‌شود. کمبود آب همچنین می‌تواند به تخریب اراضی و بیابان‌زایی منجر شود.
راهکارهای مقابله با کمبود آب:
مقابله با کمبود آب شامل ترکیبی از استراتژی‌ها از جمله:
- بهبود راندمان مصرف آب: با استفاده از روش‌های آبیاری کارآمدتر، اصلاح الگوهای مصرف و ارتقای فناوری‌های آب می‌توان مصرف آب را به طور قابل‌توجهی کاهش داد.
- سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها: برای افزایش دسترسی به آب آشامیدنی و فاضلاب، به‌ویژه در مناطق روستایی و جوامع فقیر، به سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در زیرساخت‌ها نیاز است.
- محافظت از تالاب‌ها و مخازن طبیعی: تالاب‌ها و مخازن طبیعی نقش مهمی در ذخیره و تصفیه آب دارند. حفاظت از این اکوسیستم‌ها برای حفظ منابع آب شیرین ضروری است.
- ترویج بازیافت و استفاده مجدد از آب: بازیافت و استفاده مجدد از آب، به‌ویژه برای مصارف غیرشرب مانند آبیاری و مصارف صنعتی، می‌تواند به کاهش فشار بر منابع آب شیرین کمک کند.
- اجرای رویکردهای مدیریت یکپارچه منابع آب (IWRM): IWRM به هماهنگی بین بخش‌های مختلف، از جمله کشاورزی، صنعت و محیط‌زیست، برای مدیریت پایدار منابع آب نیاز دارد.
یک در دو نفر از کمبود آب رنج می‌برند:
آدری آزوله، مدیرکل یونسکو گفت: «امروز، یک در دو نفر در سراسر جهان برای چند ماه از سال از کمبود آب رنج می‌برند و در برخی نقاط جهان، این کمبود آب به‌جای استثنا، به‌قاعده تبدیل شده است.»
«ما پیامدهای چنین وضعیتی را می‌دانیم: کمبود آب نه‌تنها تنش‌های ژئوپلیتیکی را تشدید می‌کند، بلکه حقوق اساسی را به‌طورکلی به خطر می‌اندازد، به‌عنوان‌مثال با تضعیف قابل‌توجه موقعیت دختران و زنان.»
«در واقع، در بسیاری از مناطق روستایی، دختران و زنان مسئول اصلی جمع‌آوری آب هستند و روزانه چندین ساعت را صرف انجام این کار می‌کنند. با این کار، دسترسی آنها به آموزش و مشارکت در زندگی اقتصادی به خطر می‌افتد.»
«بنابراین، دسترسی به آب و حفظ منابع آب چالش‌های اساسی برای جوامع ما هستند و به روش‌های جدیدی برای استفاده و مدیریت این منبع ارزشمند نیاز دارند.»
آب برای صلح: پیامی از سازمان ملل متحد:
سازمان ملل متحد در پیامی به مناسبت روز جهانی آب خاطرنشان می‌کند که آب می‌تواند صلح ایجاد کند یا درگیری را شعله‌ور کند.
سازمان ملل متحد می‌گوید: «هنگامی که آب کمیاب یا آلوده باشد یا زمانی که مردم به طور نابرابر یا بدون دسترسی به آن باشند، تنش‌ها بین جوامع و کشورها می‌تواند افزایش یابد. بیش از ۳ میلیارد نفر در سراسر جهان به آبی وابسته هستند که از مرزهای ملی عبور می‌کند. بااین‌حال، تنها ۲۴ کشور توافقنامه‌های همکاری برای تمام آب‌های مشترک خود دارند.»
«با افزایش تأثیرات تغییرات آب‌وهوایی و رشد جمعیت، نیاز فوری به اتحاد در داخل و بین کشورها برای حفاظت و حفظ ارزشمندترین منبع ما وجود دارد.»
«سلامت عمومی و رفاه، سیستم‌های غذا و انرژی، بهره‌وری اقتصادی و یکپارچگی محیط‌زیست، همگی به چرخه آب سالم و به طور عادلانه مدیریت شده بستگی دارند.»
روز جهانی آب ۲۰۲۴:
روز جهانی آب، فراخوانی برای اقدام برای دولت‌ها، جوامع و افراد برای همکاری به‌منظور رفاه و صلحی است که آب می‌تواند برای دنیای ما به ارمغان بیاورد. با نگاه به هدف آب و بهداشت برای همه تا سال ۲۰۳۰، بیایید نقش حیاتی آب را در زندگی خود و زندگی نسل‌های آینده به یاد داشته باشیم.
موضوع امسال «آب برای رفاه و صلح» بر یک واقعیت مهم تأکید دارد: مدیریت و به‌اشتراک‌گذاری منابع آب به طور ذاتی با رفاه افراد و جوامع و صلح و ثبات کلی جوامع مرتبط است.
