1
یکی از بعداز ظهرهای خنک بهاری در تهران. مرد روسی با کت و شلوار مشکی به همراه مترجم فارسی خود روی یکی از صندلی های کافه شلوغ هتل اسپیناس خلیج فارس نشسته است. در کنار وی می توان دو شریک ایرانی را مشاهده کرد که همراه با چشیدن قهوه بر سر قیمت فیبر سویا چانه می زنند. هنوز مدت زیادی از رفتن آنها نگذشته که گروه دیگری از تاجران کت و شلواری جای آنها را پر می کنند. حالا نوبت مکالمه به زبان فارسی و ایتالیایی درباره موتورهای صنعتی است.
هتل اسپیناس یکی از معدود هتل های لوکس تهران است که در سال ۲۰۰۹ افتتاح شده است. درست همان زمانی که تحریم های دنباله دار علیه برنامه هسته ای ایران وضع می شدند. که البته تنگ ترین حلقه های آن هم بر گرد اقتصاد چنبره می زد. با محدودیت هایی که به وجود آمده بود، لابی اسپیناس که با سنگ گرانیت صورتی و مجسمه های تقلیدی هخامنشی تزئین شده بود، همیشه خالی به نظر می رسید.
اما امروز، با نور امیدی که بر فراز تپه تحریم ها می درخشد، دیگر رزرو اتاق در هتل اسپیناس خلیج فارس چندان آسان نیست.
Sarosh Zaiwalla، وکیل مقیم لندن که در زمینه تنظیم و مقررات تحریم ها تخصص دارد، بسیار به تهران سفر می کند. او می گوید: «تمام هتل های ۵ ستاره تهران پر از مدیران شرکت های غربی است که امیدوارند موقعیت کاری مناسبی را در تهران نصیب خود کنند. البته در این میان شرکت های ژاپنی و چینی هم از قافله عقب نمانده اند.»
امیر سیروس رمضانی، رئیس گروه سرمایه گذاری آرا می گوید: «ایران با موج عظیمی از نمایندگان کار و کسب های غربی روبرو شده است.» زمینه کاری شرکت او در تهران خدمات مشاوره ای است و آنها دائما مشغول بررسی و تحقیق در خصوص بازار تجارت ایران، و ارائه اطلاعات به مشتریان بی شمار خود هستند.
بازاری مسدود و محصور
اواخر سال ۹۲، گروهی ۱۰۰ نفره متشکل از نمایندگان شرکتهای فرانسوی (از جملع گروه مهندسی Alstom، شرکت ارتباطات Orange و اتومبیل سازی رنو) از تهران بازدید کردند. این بزرگترین ماموریت تجارت خارجی است که این کشور تا به حال میزبانی کرده است. البته گروه هایی از کانادا، اتحادیه اروپا و آمریکا نیز طی این مدت مرتبا میهمان تهران بوده اند. شرکت هایی هم که زمانی در ایران فعال بوده اند (همچون غول نفتی توتال و بزرگترین تولید کننده فولاد دنیا ArcelorMittal) صراحتا علاقه خود را برای برگشت به بازار ایران اعلام کرده اند.
چارلز روبرسون مدیر اقتصادی موسسه سرمایه گذاری لندنی Renaissance Capital معتقد است که ایران به عنوان یکی از بزرگترین بازارهای محصور شده دنیا، ممکن است پس از سالها انزوا، اکنون در آستانه باز شدن به روی تجارت جهانی باشد: «این یکی از آخرین فرصت های اصلی تجاری در دنیا است که می تواند ناگهان در دسترس تجار قرار گیرد، حتی شاید یک شبه.»
روبرسون که اواخر سال ۹۲ از تهران بازدید کرده، ایران را با ترکیه سال ۲۰۰۴ مقایسه می کند. هنگامی که بازار رو به رشد آن پس از یک ثبات و عدم تحرک اجباری، برای یک دهه رشد و پویایی اقتصادی قدرتمندی را آغاز کرد.
پیشرفت های دیپلماتیک
چیزی که باعث افزایش انتظار و چشم داشت سرمایه گذاران جهت ورود به بازار ایران شده است، پیشرفت های دیپلماتیکی است که راه را برای حذف تحریم ها هموار نموده است. مذکراتی که از ماه نوامبر میان ایران و گشورهای آمریکا، چین، آلمان، فرانسه، انگلیس و روسیه آغاز شده، باعث توافق در خصوص کاهش موقت برخی تحریمها شده است. که در این میان ایران هم با کاهش ذخایر اورانیوم خود و همچنین دستیابی بیشتر بازرسان سازمان بین المللی انرژی اتمی به تاسیسات اتمی کشور موافقت کرده است.
طرح اقدام مشترک یا JPA در اولین مرحله خود ۴.۲ میلیارد دلار از درآمدهای ایران را که در بانکهای خارجی بلوکه شده بود، آزاد کرد و تحریم صادرات محصولات پتروشیمی را به حالت تعلیق در آورد. در کنار این تجارت طلا، فروش قطعات و سرویس صنعت اتومبیل سازی و تامین قطعات مورد نیاز برای نگهداری و تعمیر هواپیماهای مسافربری ایران نیز به طور محدود آزاد شد.
هتل اسپیناس یکی از معدود هتل های لوکس تهران است که در سال ۲۰۰۹ افتتاح شده است. درست همان زمانی که تحریم های دنباله دار علیه برنامه هسته ای ایران وضع می شدند. که البته تنگ ترین حلقه های آن هم بر گرد اقتصاد چنبره می زد. با محدودیت هایی که به وجود آمده بود، لابی اسپیناس که با سنگ گرانیت صورتی و مجسمه های تقلیدی هخامنشی تزئین شده بود، همیشه خالی به نظر می رسید.
اما امروز، با نور امیدی که بر فراز تپه تحریم ها می درخشد، دیگر رزرو اتاق در هتل اسپیناس خلیج فارس چندان آسان نیست.
Sarosh Zaiwalla، وکیل مقیم لندن که در زمینه تنظیم و مقررات تحریم ها تخصص دارد، بسیار به تهران سفر می کند. او می گوید: «تمام هتل های ۵ ستاره تهران پر از مدیران شرکت های غربی است که امیدوارند موقعیت کاری مناسبی را در تهران نصیب خود کنند. البته در این میان شرکت های ژاپنی و چینی هم از قافله عقب نمانده اند.»
امیر سیروس رمضانی، رئیس گروه سرمایه گذاری آرا می گوید: «ایران با موج عظیمی از نمایندگان کار و کسب های غربی روبرو شده است.» زمینه کاری شرکت او در تهران خدمات مشاوره ای است و آنها دائما مشغول بررسی و تحقیق در خصوص بازار تجارت ایران، و ارائه اطلاعات به مشتریان بی شمار خود هستند.
بازاری مسدود و محصور
اواخر سال ۹۲، گروهی ۱۰۰ نفره متشکل از نمایندگان شرکتهای فرانسوی (از جملع گروه مهندسی Alstom، شرکت ارتباطات Orange و اتومبیل سازی رنو) از تهران بازدید کردند. این بزرگترین ماموریت تجارت خارجی است که این کشور تا به حال میزبانی کرده است. البته گروه هایی از کانادا، اتحادیه اروپا و آمریکا نیز طی این مدت مرتبا میهمان تهران بوده اند. شرکت هایی هم که زمانی در ایران فعال بوده اند (همچون غول نفتی توتال و بزرگترین تولید کننده فولاد دنیا ArcelorMittal) صراحتا علاقه خود را برای برگشت به بازار ایران اعلام کرده اند.
چارلز روبرسون مدیر اقتصادی موسسه سرمایه گذاری لندنی Renaissance Capital معتقد است که ایران به عنوان یکی از بزرگترین بازارهای محصور شده دنیا، ممکن است پس از سالها انزوا، اکنون در آستانه باز شدن به روی تجارت جهانی باشد: «این یکی از آخرین فرصت های اصلی تجاری در دنیا است که می تواند ناگهان در دسترس تجار قرار گیرد، حتی شاید یک شبه.»
روبرسون که اواخر سال ۹۲ از تهران بازدید کرده، ایران را با ترکیه سال ۲۰۰۴ مقایسه می کند. هنگامی که بازار رو به رشد آن پس از یک ثبات و عدم تحرک اجباری، برای یک دهه رشد و پویایی اقتصادی قدرتمندی را آغاز کرد.
پیشرفت های دیپلماتیک
چیزی که باعث افزایش انتظار و چشم داشت سرمایه گذاران جهت ورود به بازار ایران شده است، پیشرفت های دیپلماتیکی است که راه را برای حذف تحریم ها هموار نموده است. مذکراتی که از ماه نوامبر میان ایران و گشورهای آمریکا، چین، آلمان، فرانسه، انگلیس و روسیه آغاز شده، باعث توافق در خصوص کاهش موقت برخی تحریمها شده است. که در این میان ایران هم با کاهش ذخایر اورانیوم خود و همچنین دستیابی بیشتر بازرسان سازمان بین المللی انرژی اتمی به تاسیسات اتمی کشور موافقت کرده است.
طرح اقدام مشترک یا JPA در اولین مرحله خود ۴.۲ میلیارد دلار از درآمدهای ایران را که در بانکهای خارجی بلوکه شده بود، آزاد کرد و تحریم صادرات محصولات پتروشیمی را به حالت تعلیق در آورد. در کنار این تجارت طلا، فروش قطعات و سرویس صنعت اتومبیل سازی و تامین قطعات مورد نیاز برای نگهداری و تعمیر هواپیماهای مسافربری ایران نیز به طور محدود آزاد شد.
بیش از سه دهه است که ایران با لایه های ضخیمی از تحریم های آمریکا، اتحادیه اروپا و سازمان ملل درگیر بوده و دست و پنجه نرم می کند.
توافق نهایی
اقدامات و تحریم های آمریکا که برخی از آنها به سالها پیش و انقلاب سال ۱۹۷۹ (۱۳۵۷شمسی) ایران بر می گردد، سرسختانه ترین مواضع موجود هستند. انجام هرگونه تجارت با ایران بدون مجوز خزانه داری برای تمامی شهروندان آمریکایی ممنوع است. شرکت های خارجی که با ایران داد و ستد داشته باشند باید ریسک جریمه شدن یا محرومیت از بازار بزرگ آمریکا را به جان بخرند. تهدیدی که باعث شده طی سالهای اخیر شرکت های اروپایی فراوانی بازار ایران را ترک کنند.
توافق نهایی
اقدامات و تحریم های آمریکا که برخی از آنها به سالها پیش و انقلاب سال ۱۹۷۹ (۱۳۵۷شمسی) ایران بر می گردد، سرسختانه ترین مواضع موجود هستند. انجام هرگونه تجارت با ایران بدون مجوز خزانه داری برای تمامی شهروندان آمریکایی ممنوع است. شرکت های خارجی که با ایران داد و ستد داشته باشند باید ریسک جریمه شدن یا محرومیت از بازار بزرگ آمریکا را به جان بخرند. تهدیدی که باعث شده طی سالهای اخیر شرکت های اروپایی فراوانی بازار ایران را ترک کنند.
تحریم های سازمان ملل هم به طور ویژه تمامی افراد و نهادهایی را هدف گرفته که ارتباط مستقیمی با برنامه هسته ای ایران دارند. در حالی که تحریم های اتحادیه اروپا بسته تر و گسترده تر بوده و حتی گاها بانکداری و صنعت نفت ایران را هم هدف قرار داده است.
طرح اقدام مشترک نوامبر با ایران از ابتدا خط پایان ۲۰ ژولای (۲۹ تیرماه) را برای رسیدن به توافق نهایی ترسیم کرده بود. که البته پس از ماه ها جلسه و مذاکرات این زمان تا سوم آذرماه (۲۴ نوامبر سال جاری میلادی) تمدید شد. البته این تمدید با آزادسازی ۲.۸ میلیارد دلار دیگر از پولهای ایرانی همراه گشته است که در حسابهای بانکی خارجی مسدود شده بود.
البته در این میان اسرائیل دائما مخالفت خود را با چنین توافقاتی به شکل های مختلف اعلام کرده است. به خصوص بعد از شروع دور جدید درگیری های حماس و اسرائیل، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر این کشور بار دیگر به آمریکا نسبت به تبعات یک «توافق بد» با ایران هشدار داد.
ذخایر نفتی
به هر صورت، دیگر اتفاقات منطقه باعث نزدیکی بیش از پیش ایران و ایالات متحده به یکدیگر شده است. نبردهای سوریه کم کم به درون عراق گسترش یافته است. آمریکا و ایران با عجله به دنبال کمک به نیروهای عراقی هستند تا از پس مقابله با تهدیدات سنی های افراطی بپردازد. البته اگر آتش این بحران دامن صنعت نفت عراق را بگیرد و باعث قطع تولین نفت این کشور شود، ذخایر ایران به عنوان چهارمین کشور نفت خیز دنیا، در بازار اهمیت فراوانی پیدا می کنند.
ایران تقریبا ۷۶ میلیون نفر جمعیت دارد و از این نظر تقریبا همانند ترکیه است. اگر چه بنا بر گزارش سازمان بین المللی کارخانه جات تولید موتور اتومبیل که در پاریس قرار دارد، از سال ۲۰۱۱ تا کنون دو برابر ترکیه اتومبیل تولید کرده است. بنا بر گزارش انجمن جهانی فولاد، مصرف سالیانه فولاد ایران از فرانسه و انگلیس هم بیشتر است. همچنین بازار بورس تهران یا TSE صاحب بازار سرمایه ای حدود ۱۳۵ میلیارد دلار است که سه برابر ارزشمندتر از بازار بورس ویتنام با جمعیت ۸۹ میلیونی است.
رابرسون می گوید: «در حالی که بازارهایی که زمانی درگیر تحریم بوده اند (همانند میانمار و لیبی) فاقد سیستم ها و بازارهای مالی توسعه یافته و زیرساخت های فیزیکی لازم هستند، ایران هر دوی آنها را به بهترین شکل در اختیار دارد.» و این را فرصتی «بسیار عظیم» توصیف می کند.
پتانسیل های طولانی مدت
فردی که برنامه سفر رابرسون به ایران را طرح ریزی و مدیریت کرد، رامین ربیعی است. او مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری فیروزه است. موسسه ای واقع در تهران که درواقع یک شرکت سرمایه گذاری با سرمایه ۲۰۰ میلیون دلاری است. این شرکت در حقیقت اولین پاتوق سرمایه گذاران خارجی در دوران جدید است.
طرح اقدام مشترک نوامبر با ایران از ابتدا خط پایان ۲۰ ژولای (۲۹ تیرماه) را برای رسیدن به توافق نهایی ترسیم کرده بود. که البته پس از ماه ها جلسه و مذاکرات این زمان تا سوم آذرماه (۲۴ نوامبر سال جاری میلادی) تمدید شد. البته این تمدید با آزادسازی ۲.۸ میلیارد دلار دیگر از پولهای ایرانی همراه گشته است که در حسابهای بانکی خارجی مسدود شده بود.
البته در این میان اسرائیل دائما مخالفت خود را با چنین توافقاتی به شکل های مختلف اعلام کرده است. به خصوص بعد از شروع دور جدید درگیری های حماس و اسرائیل، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر این کشور بار دیگر به آمریکا نسبت به تبعات یک «توافق بد» با ایران هشدار داد.
ذخایر نفتی
به هر صورت، دیگر اتفاقات منطقه باعث نزدیکی بیش از پیش ایران و ایالات متحده به یکدیگر شده است. نبردهای سوریه کم کم به درون عراق گسترش یافته است. آمریکا و ایران با عجله به دنبال کمک به نیروهای عراقی هستند تا از پس مقابله با تهدیدات سنی های افراطی بپردازد. البته اگر آتش این بحران دامن صنعت نفت عراق را بگیرد و باعث قطع تولین نفت این کشور شود، ذخایر ایران به عنوان چهارمین کشور نفت خیز دنیا، در بازار اهمیت فراوانی پیدا می کنند.
ایران تقریبا ۷۶ میلیون نفر جمعیت دارد و از این نظر تقریبا همانند ترکیه است. اگر چه بنا بر گزارش سازمان بین المللی کارخانه جات تولید موتور اتومبیل که در پاریس قرار دارد، از سال ۲۰۱۱ تا کنون دو برابر ترکیه اتومبیل تولید کرده است. بنا بر گزارش انجمن جهانی فولاد، مصرف سالیانه فولاد ایران از فرانسه و انگلیس هم بیشتر است. همچنین بازار بورس تهران یا TSE صاحب بازار سرمایه ای حدود ۱۳۵ میلیارد دلار است که سه برابر ارزشمندتر از بازار بورس ویتنام با جمعیت ۸۹ میلیونی است.
رابرسون می گوید: «در حالی که بازارهایی که زمانی درگیر تحریم بوده اند (همانند میانمار و لیبی) فاقد سیستم ها و بازارهای مالی توسعه یافته و زیرساخت های فیزیکی لازم هستند، ایران هر دوی آنها را به بهترین شکل در اختیار دارد.» و این را فرصتی «بسیار عظیم» توصیف می کند.
پتانسیل های طولانی مدت
فردی که برنامه سفر رابرسون به ایران را طرح ریزی و مدیریت کرد، رامین ربیعی است. او مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری فیروزه است. موسسه ای واقع در تهران که درواقع یک شرکت سرمایه گذاری با سرمایه ۲۰۰ میلیون دلاری است. این شرکت در حقیقت اولین پاتوق سرمایه گذاران خارجی در دوران جدید است.
ربیعی می گوید: «این یکی از جذابترین بازارهای دنیا است که توانایی های بالقوه بلندمدتی را در خود دارد.»
شرکت سرمایه گذاری فیروزه در سال ۲۰۰۵ راه اندازی شده و هدف آن تامین مسیر ساده و مطمئنی برای حضور سرمایه گذاران خارجی در بورس تهران است. البته تحریم ها تا سال ۲۰۱۰ این شرکت را به محاق تعطیلی نزدیک کرده بودند. اما به گفته ربیعی، پس از امضای طرح اقدام مشترک، وی هر هفته از سرمایه گذاران خارجی که به دنبال اطلاعات بیشتری از بازار ایران هستند، یک دوجین ایمیل دریافت می کند.
البته به نظر می رسد که هنوز بخش مهمی از تحریم ها در جای خود باقی مانده اند. و شرکتهای که مشتاقانه به دنبال بازار ایران هستند، از سوی دیگر هنوز نگران تبعات فشارهای باقی مانده در خصوص تحریمها نیز هستند. زیرا به تازگی بانک BNP Paribas که بزرگترین بانک فرانسوی است، با پرداخت ۹ میلیارد دلار جریمه بابت زیر پا گذاشتن تحریمهای ایران، کوبا و سودان موافقت کرده است.
برنامه ای به جا
متیو اسپیواک مشاور شرکت لندنی Frontier Strategy Group می گوید هنوز بسیاری از شرکت ها، به خصوص آنها که در زمینه فروش دارو، تجهیزات پزشکی و وسایل شخصی فعالیت می کردند و تا کنون کمتر موضوع تحریمها بوده اند. باید خیلی بی خرد باشند که برنامه احتمالی لازم برای این بازار، در دوره پس از تحریم را در نظر نگیرند.
او می گوید: «نداشتن یک برنامه به جا و مناسب، و نیاندیشیدن به آن، چیزی است که به سرعت شما را در بازار به عقب خواهد راند.»
شرکت سرمایه گذاری فیروزه در سال ۲۰۰۵ راه اندازی شده و هدف آن تامین مسیر ساده و مطمئنی برای حضور سرمایه گذاران خارجی در بورس تهران است. البته تحریم ها تا سال ۲۰۱۰ این شرکت را به محاق تعطیلی نزدیک کرده بودند. اما به گفته ربیعی، پس از امضای طرح اقدام مشترک، وی هر هفته از سرمایه گذاران خارجی که به دنبال اطلاعات بیشتری از بازار ایران هستند، یک دوجین ایمیل دریافت می کند.
البته به نظر می رسد که هنوز بخش مهمی از تحریم ها در جای خود باقی مانده اند. و شرکتهای که مشتاقانه به دنبال بازار ایران هستند، از سوی دیگر هنوز نگران تبعات فشارهای باقی مانده در خصوص تحریمها نیز هستند. زیرا به تازگی بانک BNP Paribas که بزرگترین بانک فرانسوی است، با پرداخت ۹ میلیارد دلار جریمه بابت زیر پا گذاشتن تحریمهای ایران، کوبا و سودان موافقت کرده است.
برنامه ای به جا
متیو اسپیواک مشاور شرکت لندنی Frontier Strategy Group می گوید هنوز بسیاری از شرکت ها، به خصوص آنها که در زمینه فروش دارو، تجهیزات پزشکی و وسایل شخصی فعالیت می کردند و تا کنون کمتر موضوع تحریمها بوده اند. باید خیلی بی خرد باشند که برنامه احتمالی لازم برای این بازار، در دوره پس از تحریم را در نظر نگیرند.
او می گوید: «نداشتن یک برنامه به جا و مناسب، و نیاندیشیدن به آن، چیزی است که به سرعت شما را در بازار به عقب خواهد راند.»
در میان شرکت هایی که به صورت عمومی علاقه خود را برای بازگشت به بازار ایران اعلام کرده اند، نامهایی همچون Bombardier، غول حمل و نقل کانادایی نیز به چشم می خورد.
پیتر بیوداین مدیرعامل بمباردیر در کنفرانس خبری پس از مجمع عمومی سالیانه این شرکت در اردبیهشت ماه سال جاری اعلام کرد: «وظیفه فعلی ما این است که به درستی زمان احتمالی حذف تحریم ها را پیش بینی کنیم و خودمان را برای چگونگی بهره گیری از این بازار آماده نماییم. بازاری ه می تواند برای تمامی محصولات ما بسیار مهم و حیاتی باشد.»
موضع ملایم بیوداین نشان دهنده قراردادهای فراوانی است که می تواند در ایران پس از تحریمها، موقعیتی طلایی برای شرکتهایی چون بمباردیر باشد.
دولت ایران اعلام کرده که تصمیم دارد طی ۱۰ سال آینده برای نوسازی ناوگان هوایی کهن سالش بیش از ۴۰۰ هواپیمای مسافربری (از جمله جتهای میان پرواز و هواپیماهای کوچک توربوپراپ) خریداری نماید.
مانورهای رندانه برای بازگشت
بمباردیر می تواند برای برخی از تجارت ها رقیب خوبی باشد. دولت ایران اعلام کرده که قصد دارد طی ۵ سال آینده بیش از ۱۰ میلیارد دلار در زمینه بهبود سیستم حمل و نقل پایتخت هزینه کند. این سرمایه گذاری شامل خرید ۲۳۰۰ واگن متروی جدید می شود که بمباردیر یکی از تولیدکنندگان عمده آن در جهان به شمار می آید.
بسیاری از شرکت های اروپایی که طی ۴ سال گذشته به دلیل تنگ تر شدن تحریم ها ایران را ترک کرده بودند، آشکارا به هر نیرنگ و ترفندی دست می زنند که با پشت سر گذاردن شرکت های آمریکایی دوباره به بازار ایران برگردند.
رقابت های پایاپای
رضا مرعشی، مدیر تحقیقات شورای ملی ایرانیان آمریکا نیز به علاقه ایرانیان ساکن آمریکا جهت سرمایه گذاری در ایران خبر می دهد: «اکنون این احساس وجود دارد که اروپا کاملا ایران را در آغوش گرفته و قصد رها کردن آن را ندارد. اروپایی ها هیچگاه خودشان را تحریم نمی کنند و دوست ندارند نفوذی که پیش از این روی ایران داشته اند، از دست بدهند.»
علاوه بر این در یک کنفرانس خبری، در پاسخ به انتفادات آمریکا نسبت به تجار و سرمایه داران فرانسوی، از جمله توتال که مشغول مذاکرات کاری و اکتشافی در ایران هستند، مدیرعامل توتال پاسخ داد: «هنگامی که ادامه کار در ایران قانونی شود و پای قراردادهای رضایت بخش به میان آید، من نمی خواهم ببینم که توتال خودش را از قابلیت ها و فرصت های پیش رو محروم کرده و رقابت ایران را به انگلوساکسون ها ببازد.»
آغاز کار دوباره سرمایه گذاران در حقیقت از زمانی آغاز شد که در انتخابات ژولای ۲۰۱۳، آقای حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور بود. روحانی وارث محمود احمدی نژادی است که به عنوان یک پوپولیست ضد آمریکایی، ضد اسرائیلی شناخته می شد و تلاش های دستیابی به اورانیوم ایران را سرعت بسیار زیادی بخشیده بود. احمدی نژاد اقتصادی را برای روحانی به ارث گذارده که ضربات و لطمات فراوانی از تحریم های بین المللی دیده است.
سقوط ریال
در تابستان ۲۰۱۳، تولید نفت ایران به کمترین مقدار در ۲۰ سال گذشته رسید و آنها تنها ۲.۵ میلیون بشکه در روز تولید نفت خام داشتند. عددی که در سال ۲۰۰۸ به ۴ میلیون بشکه در روز رسیده بود.
پیتر بیوداین مدیرعامل بمباردیر در کنفرانس خبری پس از مجمع عمومی سالیانه این شرکت در اردبیهشت ماه سال جاری اعلام کرد: «وظیفه فعلی ما این است که به درستی زمان احتمالی حذف تحریم ها را پیش بینی کنیم و خودمان را برای چگونگی بهره گیری از این بازار آماده نماییم. بازاری ه می تواند برای تمامی محصولات ما بسیار مهم و حیاتی باشد.»
موضع ملایم بیوداین نشان دهنده قراردادهای فراوانی است که می تواند در ایران پس از تحریمها، موقعیتی طلایی برای شرکتهایی چون بمباردیر باشد.
دولت ایران اعلام کرده که تصمیم دارد طی ۱۰ سال آینده برای نوسازی ناوگان هوایی کهن سالش بیش از ۴۰۰ هواپیمای مسافربری (از جمله جتهای میان پرواز و هواپیماهای کوچک توربوپراپ) خریداری نماید.
مانورهای رندانه برای بازگشت
بمباردیر می تواند برای برخی از تجارت ها رقیب خوبی باشد. دولت ایران اعلام کرده که قصد دارد طی ۵ سال آینده بیش از ۱۰ میلیارد دلار در زمینه بهبود سیستم حمل و نقل پایتخت هزینه کند. این سرمایه گذاری شامل خرید ۲۳۰۰ واگن متروی جدید می شود که بمباردیر یکی از تولیدکنندگان عمده آن در جهان به شمار می آید.
بسیاری از شرکت های اروپایی که طی ۴ سال گذشته به دلیل تنگ تر شدن تحریم ها ایران را ترک کرده بودند، آشکارا به هر نیرنگ و ترفندی دست می زنند که با پشت سر گذاردن شرکت های آمریکایی دوباره به بازار ایران برگردند.
رقابت های پایاپای
رضا مرعشی، مدیر تحقیقات شورای ملی ایرانیان آمریکا نیز به علاقه ایرانیان ساکن آمریکا جهت سرمایه گذاری در ایران خبر می دهد: «اکنون این احساس وجود دارد که اروپا کاملا ایران را در آغوش گرفته و قصد رها کردن آن را ندارد. اروپایی ها هیچگاه خودشان را تحریم نمی کنند و دوست ندارند نفوذی که پیش از این روی ایران داشته اند، از دست بدهند.»
علاوه بر این در یک کنفرانس خبری، در پاسخ به انتفادات آمریکا نسبت به تجار و سرمایه داران فرانسوی، از جمله توتال که مشغول مذاکرات کاری و اکتشافی در ایران هستند، مدیرعامل توتال پاسخ داد: «هنگامی که ادامه کار در ایران قانونی شود و پای قراردادهای رضایت بخش به میان آید، من نمی خواهم ببینم که توتال خودش را از قابلیت ها و فرصت های پیش رو محروم کرده و رقابت ایران را به انگلوساکسون ها ببازد.»
آغاز کار دوباره سرمایه گذاران در حقیقت از زمانی آغاز شد که در انتخابات ژولای ۲۰۱۳، آقای حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور بود. روحانی وارث محمود احمدی نژادی است که به عنوان یک پوپولیست ضد آمریکایی، ضد اسرائیلی شناخته می شد و تلاش های دستیابی به اورانیوم ایران را سرعت بسیار زیادی بخشیده بود. احمدی نژاد اقتصادی را برای روحانی به ارث گذارده که ضربات و لطمات فراوانی از تحریم های بین المللی دیده است.
سقوط ریال
در تابستان ۲۰۱۳، تولید نفت ایران به کمترین مقدار در ۲۰ سال گذشته رسید و آنها تنها ۲.۵ میلیون بشکه در روز تولید نفت خام داشتند. عددی که در سال ۲۰۰۸ به ۴ میلیون بشکه در روز رسیده بود.
از آغاز سال ۲۰۱۲ تا زمان انتخاب روحانی، ریال ایران در برابر دلار بیش از ۶۰ درصد ارزش خود رااز دست داد. دلیل این امر بیش از همه وقوع یک تورم مارپیچ غیر قابل کنترل بود که بخاطر تحریم ریال توسط آمریکا و به تبع آن تمام بانک های جهان رخ داد. در حالی که هیچ یک از بانک های مطرح دنیا دیگر حاضر به نگه داری ریال و یا تبادل مالی بر اساس آن نبودند، ایرانیان هم برای خرید طلا و ارزهای خارجی به بازار هجوم آوردند.
تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۱۲ کاهش یافته و به ۵.۶ درصد رسید و در ادامه این میزان در سال ۲۰۱۳ به ۱.۷ درصد رسید. و بنا به پیش بینی بانک جهانی، ایران امسال ۱.۵ درصد رشد اقتصادی را شاهد خواهد بود.
روحانی تا کنون راهکاری کاملا جدا از شیوه احمدی نژاد را در پیش گرفته است. در مجمع جهانی اقتصاد داووس سوئیس، روحانی از مدیران شرکت ها و سرمایه گذاران دعوت کرد تا «به ایران بیایند و فرصت های سرمایه گذاری آن را ببینند.»
تاثیرات فردی
مارتین اسرول، مدیرعامل شرکت WPP که یکی از بزرگترین شرکتهای خدمات بازاریابی و تبلیغات دنیا است، از جمله مدیرانی است که در نشست خصوصی با روحانی حضور داشته اند. او می گوید شرکتش تحقیقات در زمینه پتانسیلهای تجاری ایران را آغاز کرده است و می افزاید: «من شخصا تحت تاثیر قرار گرفتم. به نظر می رسد که او در سرازیری تغییر روابط ایران با غرب قرار دارد.»
البته چندی است که روحانی از سوی کسانی که موافق مذاکره ایران با غرب درباره برنامه هسته ای نیستند، مورد اصابت تازیانه های تند انتقادات قرار گرفته است.
بنا بر گفته خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، روحانی گفته است که: «ترس از رویارویی، ترس از مذاکره و ترس از دانستن اشتباه است.»
دیوید لوین وکیل شعبه واشنگتن شرکت McDermott Will & Emer که یکی از متخصصان در زمینه قوانین تحریم های آمریکا است، به شرکتهایی که دنبال موقعیت ها و فرصت های کاری در ایران می گردند، هشدار می دهد که بیشتر مراقب باشند. «هنوز ریسک سمت دیگر هم بسیار جدی است. که می تواند شامل جرایم سنگین و حتی زندان باشد.»
واکنش های سیاسی بالقوه
البته تجار باید مراقب دام های سیاسی آمریکا و افکار عمومی باشند. این نظر هنری اسمیت، مشاور ارشد و تحلیلگر ایران در هولدینگ Control Risks Group واقع در دوبی است. این هولدینگ یک شرکت مشاوره تجاری است.
شرکت ژنرال الکتریک از شهر فیرفیلد ایالت کنتیکت پیش از این بسیار نگران واکنشهای سیاسی و افکار عمومی در خصوص تعمیر موتور هواپیماهای مسافربری ایران بوده است. اما این یکی از معاملاتی است که انجام آن طبق طرح اقدام مشترک مجاز شمرده شده و خزانه داری ایالت متحده نیز اجازه چشم پوشی از قوانین در این مورد ویژه را داده است. البته جنرال الکتریک اعلام کرده سود حاصل از این معاملات را به فعالیت های خیریه اختصاص خواهد داد. جنرال الکتریک می گوید هنوز در حال مذاکره با شرکت های ایرلاین ایرانی برای شروع برنامه تعمیر موتورها است.
از سویی هم گروه «اتحاد علیه ایران هسته ای» که در نیویورک شکل گرفته، دائما در حال فشار بر شرکتها هستند تا هرگونه تجارتی با ایران را متوقف کنند.
دیوید ایبسن مدیر اجرایی این گروه می گوید: «این رژیم از تروریست ها حمایت می کند و حامی نهادهایی است که در اطراف دنیا سربازان آمریکایی را زخمی کرده یا می کشند.»
البته بزرگترین جایزه برای شرکتهای غربی این است که بتوانند بخشی از صنعت نفت ایران باشند. دولت ایران قصد دارد ۱۰۰ میلیارد دلار روی پروژه های نفت و گاز طی ۴ سال آینده سرمایه گذاری کند.
پروژه های انرژی
رابین میلز رئیس مشاوران شرکت Manaar Energy دوبی می گوید ایران در آینده به تخصص و دانش خارجی نیاز زیادی خواهد داشت تا بتواند میزان تولیدات خام خود را افزایش دهد. رابین در دهه ۹۰ به عنوان زمین شناس شرکت رویال داچ شل سفرهای زیادی به ایران داشته است.
اندکی پس از اعلام طرح اقدام مشترک، بیژن زنگنه وزیر نفت و انرژی ایران در وین با مدیران ارشد دو شرکت بزرگ نفت و گاز دیدار داشت. Eni ایتالیا و OMV استرالیا میزبانان آقای زنگنه بودند. علاوه بر این، بنا بر گفته اکبر نعمت اللهی سخنگوی وزارت نفت ایران، انی و توتال نمایندگانشان را به تهران اعزام کرده اند تا در زمینه پروژه های انرژی به گفتگو بپردازند.
او می گوید: «تقریبا هر هفته ما جلساتی را با نمایندگان کمپانی های نفتی داریم. علاوه بر این با برخی شرکت های آمریکایی هم مذاکراتی را داشته ایم. آنها هم آماده ورود به بازار ایران هستند.» البته او از نام بردن شرکت های آمریکایی خودداری کرد.
در اردیبهشت ماه بیش از ۱۸۰۰ نماینده از نقاط مختلف دنیا راهی ایران شدند تا با حضور در محل نمایشگاه های دائمی تهران، در نمایشگاه بین المللی سالانه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی ایران شرکت کنند. وزارت نفت اعلام کرد که بیش از۶۰۰ شرکت در این نمایشگاه حضور یافته اند، که البته بسیاری از آنها موسسات کوچکی از چین و کره جنوبی بوده اند.
جرومی بودین، مدیر بین الملل صنایع Rotork Controls انگلیس است که تولید دریچه های الکتریکی را بر عهده دارند. یکی از حاضران در غرفه این شرکت است. او می گوید روتورک طی ۱۲ سال گذشته پیگیر نمایشگاه بوده و محصولات خود را به صنایع نفت، آب و نیروگاه های برق ایران می فروشد. البته همیشه برای این تجارت مجوزهای لازم را کسب کرده است.
بودین می گوید: «این یک بازار بسیار بزرگ برای شرکت ما است. مشخصا ما با اشتیاق به دنبال حل مشکل تحریم ها هستیم.»
کارخانجات اتومبیل سازی
شرکت های خودرو سازی اروپایی نیز با دور موتور بالا در حال حرکت به سمت ایران هستند. به گزارش سازمان بین المللی کارخانجات موتور اتومبیل، در سال ۲۰۱۳ علی رغم تحریم های آمریکا، صنایع خودرو سازی ایران قدرت خود را حفظ کرده و بیش از نیم میلیون اتومبیل فروخته اند. بسیاری از این خودروها، مدلهای بومی بوده اند که توسط خودروسازی ایران خودرو و گروه کارخانجات اتومبیل سازی سایپا تولید شده اند.
شرکای ایرانی
کارلوس گوسن مدیرعامل رنو معتقد است در صورت بر طرف شدن تحریم ها، این عدد می تواند سه برابر شود. طرح اقدام مشترک، به صورت موقت تحریم های صنعت اتومبیل را رفع کرده است و رنو (سومین خودروساز بزرگ اروپا) فروش قطعات به شرکای ایرانی اش (ایران خودرو و سایپا) را از سر گرفته است. پس از تنگ تر شدن کمربند تحریم ها، رنو در سال ۲۰۱۲ بازار ایران را ترک کرده بود.
تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۱۲ کاهش یافته و به ۵.۶ درصد رسید و در ادامه این میزان در سال ۲۰۱۳ به ۱.۷ درصد رسید. و بنا به پیش بینی بانک جهانی، ایران امسال ۱.۵ درصد رشد اقتصادی را شاهد خواهد بود.
روحانی تا کنون راهکاری کاملا جدا از شیوه احمدی نژاد را در پیش گرفته است. در مجمع جهانی اقتصاد داووس سوئیس، روحانی از مدیران شرکت ها و سرمایه گذاران دعوت کرد تا «به ایران بیایند و فرصت های سرمایه گذاری آن را ببینند.»
تاثیرات فردی
مارتین اسرول، مدیرعامل شرکت WPP که یکی از بزرگترین شرکتهای خدمات بازاریابی و تبلیغات دنیا است، از جمله مدیرانی است که در نشست خصوصی با روحانی حضور داشته اند. او می گوید شرکتش تحقیقات در زمینه پتانسیلهای تجاری ایران را آغاز کرده است و می افزاید: «من شخصا تحت تاثیر قرار گرفتم. به نظر می رسد که او در سرازیری تغییر روابط ایران با غرب قرار دارد.»
البته چندی است که روحانی از سوی کسانی که موافق مذاکره ایران با غرب درباره برنامه هسته ای نیستند، مورد اصابت تازیانه های تند انتقادات قرار گرفته است.
بنا بر گفته خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، روحانی گفته است که: «ترس از رویارویی، ترس از مذاکره و ترس از دانستن اشتباه است.»
دیوید لوین وکیل شعبه واشنگتن شرکت McDermott Will & Emer که یکی از متخصصان در زمینه قوانین تحریم های آمریکا است، به شرکتهایی که دنبال موقعیت ها و فرصت های کاری در ایران می گردند، هشدار می دهد که بیشتر مراقب باشند. «هنوز ریسک سمت دیگر هم بسیار جدی است. که می تواند شامل جرایم سنگین و حتی زندان باشد.»
واکنش های سیاسی بالقوه
البته تجار باید مراقب دام های سیاسی آمریکا و افکار عمومی باشند. این نظر هنری اسمیت، مشاور ارشد و تحلیلگر ایران در هولدینگ Control Risks Group واقع در دوبی است. این هولدینگ یک شرکت مشاوره تجاری است.
شرکت ژنرال الکتریک از شهر فیرفیلد ایالت کنتیکت پیش از این بسیار نگران واکنشهای سیاسی و افکار عمومی در خصوص تعمیر موتور هواپیماهای مسافربری ایران بوده است. اما این یکی از معاملاتی است که انجام آن طبق طرح اقدام مشترک مجاز شمرده شده و خزانه داری ایالت متحده نیز اجازه چشم پوشی از قوانین در این مورد ویژه را داده است. البته جنرال الکتریک اعلام کرده سود حاصل از این معاملات را به فعالیت های خیریه اختصاص خواهد داد. جنرال الکتریک می گوید هنوز در حال مذاکره با شرکت های ایرلاین ایرانی برای شروع برنامه تعمیر موتورها است.
از سویی هم گروه «اتحاد علیه ایران هسته ای» که در نیویورک شکل گرفته، دائما در حال فشار بر شرکتها هستند تا هرگونه تجارتی با ایران را متوقف کنند.
دیوید ایبسن مدیر اجرایی این گروه می گوید: «این رژیم از تروریست ها حمایت می کند و حامی نهادهایی است که در اطراف دنیا سربازان آمریکایی را زخمی کرده یا می کشند.»
البته بزرگترین جایزه برای شرکتهای غربی این است که بتوانند بخشی از صنعت نفت ایران باشند. دولت ایران قصد دارد ۱۰۰ میلیارد دلار روی پروژه های نفت و گاز طی ۴ سال آینده سرمایه گذاری کند.
پروژه های انرژی
رابین میلز رئیس مشاوران شرکت Manaar Energy دوبی می گوید ایران در آینده به تخصص و دانش خارجی نیاز زیادی خواهد داشت تا بتواند میزان تولیدات خام خود را افزایش دهد. رابین در دهه ۹۰ به عنوان زمین شناس شرکت رویال داچ شل سفرهای زیادی به ایران داشته است.
اندکی پس از اعلام طرح اقدام مشترک، بیژن زنگنه وزیر نفت و انرژی ایران در وین با مدیران ارشد دو شرکت بزرگ نفت و گاز دیدار داشت. Eni ایتالیا و OMV استرالیا میزبانان آقای زنگنه بودند. علاوه بر این، بنا بر گفته اکبر نعمت اللهی سخنگوی وزارت نفت ایران، انی و توتال نمایندگانشان را به تهران اعزام کرده اند تا در زمینه پروژه های انرژی به گفتگو بپردازند.
او می گوید: «تقریبا هر هفته ما جلساتی را با نمایندگان کمپانی های نفتی داریم. علاوه بر این با برخی شرکت های آمریکایی هم مذاکراتی را داشته ایم. آنها هم آماده ورود به بازار ایران هستند.» البته او از نام بردن شرکت های آمریکایی خودداری کرد.
در اردیبهشت ماه بیش از ۱۸۰۰ نماینده از نقاط مختلف دنیا راهی ایران شدند تا با حضور در محل نمایشگاه های دائمی تهران، در نمایشگاه بین المللی سالانه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی ایران شرکت کنند. وزارت نفت اعلام کرد که بیش از۶۰۰ شرکت در این نمایشگاه حضور یافته اند، که البته بسیاری از آنها موسسات کوچکی از چین و کره جنوبی بوده اند.
جرومی بودین، مدیر بین الملل صنایع Rotork Controls انگلیس است که تولید دریچه های الکتریکی را بر عهده دارند. یکی از حاضران در غرفه این شرکت است. او می گوید روتورک طی ۱۲ سال گذشته پیگیر نمایشگاه بوده و محصولات خود را به صنایع نفت، آب و نیروگاه های برق ایران می فروشد. البته همیشه برای این تجارت مجوزهای لازم را کسب کرده است.
بودین می گوید: «این یک بازار بسیار بزرگ برای شرکت ما است. مشخصا ما با اشتیاق به دنبال حل مشکل تحریم ها هستیم.»
کارخانجات اتومبیل سازی
شرکت های خودرو سازی اروپایی نیز با دور موتور بالا در حال حرکت به سمت ایران هستند. به گزارش سازمان بین المللی کارخانجات موتور اتومبیل، در سال ۲۰۱۳ علی رغم تحریم های آمریکا، صنایع خودرو سازی ایران قدرت خود را حفظ کرده و بیش از نیم میلیون اتومبیل فروخته اند. بسیاری از این خودروها، مدلهای بومی بوده اند که توسط خودروسازی ایران خودرو و گروه کارخانجات اتومبیل سازی سایپا تولید شده اند.
شرکای ایرانی
کارلوس گوسن مدیرعامل رنو معتقد است در صورت بر طرف شدن تحریم ها، این عدد می تواند سه برابر شود. طرح اقدام مشترک، به صورت موقت تحریم های صنعت اتومبیل را رفع کرده است و رنو (سومین خودروساز بزرگ اروپا) فروش قطعات به شرکای ایرانی اش (ایران خودرو و سایپا) را از سر گرفته است. پس از تنگ تر شدن کمربند تحریم ها، رنو در سال ۲۰۱۲ بازار ایران را ترک کرده بود.
دیگر خودرو ساز فرانسوی پژو، با سهم ۳۰ درصدی از بازار ایران، یکی از تامین کنندگان اصلی خودرو این کشور است. البته پژو هم سال ۲۰۱۲ ایران را ترک کرده بود. به گفته پیر اولیور سالمون، سخنگوی پژو، در بهار امسال، مدیران ارشد این شرکت به ایران سفر کردند و مذاگرات در خصوص بازگشت به این بازار را از سر گرفتند.
ماهیت موقتی بودن طرح اقدام مشترک، همچنان تحریم های بانکی را در جای خود نگه داشته است، که همین می تواند در قراردادهای بزرگ تجاری به عنوان ترمز مهمی عمل کند. علاوه بر این، با توجه به اینکه زمان مقرر برای رسیدن به توافق نهایی به سرعت نزدیک می شود، اما طرفین همچنان در زمینه میزان ذخایر اورانیوم ایران دچار اختلاف هستند. که این امر می تواند رسیدن به توافق نهایی را بسیار مشکل کند.
فرآیند نامعلوم
اگر چه اسمیت از موسسه کنترل ریسک معتقد است که توافق به این سادگی ها حاصل نمی شود و تحریم ها نمی توانند یک شبه محو شوند؛ احتمالا آنها در یک برنامه زمان بندی شده و در قبال رفتار متقابل ایران کاهش خواهند یافت. برای مثال برخی تحریم های انگلیس و آمریکا تنها در صورتی منقضی می شوند که مجالس قوانین را تغییر دهند، که این عمل، فرآیندی زمان بر و نامعلوم است.
وی می گوید بسیاری از قوانین ایالات متحده در خصوص ممنوعیت تجارت با ایران، پیشینه ای بیش از پرونده هسته ای ایران دارند و مربوط به متهم دانستن ایران در حمایت از تروریسم و موارد حقوق بشری هستند. لابی های قدرتمند ضد ایران در کنگره آمریکا ممکن است به دنبال حفظ محدودیت ها باشند و حذف تمامی تحریم های آمریکا ممکن است قابل مذاکره نباشد.
مارک دوباویتز مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دموکراسی، معتقد است واشنگتن باید خط دفاعی سختی را در برابر ایران حفظ کند. او مخالف این است که به بانک های ایرانی اجازه داده شود تا به این سرعت در معاملات مالی بین المللی وارد شوند. زیرا آنها در زمینه حمایت از تروریسم و پولشویی فعالیت زیادی دارند.
او می گوید: «آنها بانکهای بدی هستند. این بانکها باید فرآیند طولانی نوسازی را طی کنند تا اثبات کنند دیگر خطرناک نیستند.»
اندکی تعادل
از آنجایی که بانکهای بین المللی به دنبال ورود به بازار تجارت ایران هستند، هرگونه توافق احتمالی می تواند مجوزی برای این همکاری ها باشد.
در تهران، همه زمزمه های لابی هتل اسپیناس درباره این است که طرح اقدام مشترک اندکی تعادل اقتصادی به همراه داشته است. با افزایش قیمت سوخت و غذا در تهران، زندگی برای ۷.۲ میلیون شهروند پایتخت روز به روز سخت تر شده است. رزاقی، مدیر سرمایه گذاری آرا معتقد است، اگر چه ایرانی ها انتخاب محدودی دارند، اما آنها به میهن شان وفادارند و معتقدند اوضاع بهتر خواهد شد.
او می گوید: «با اندکی تلاش و ممارست، کار و کسب های تازه خلق خواهند شد. لذا، بله، مردم با امیدواری زنده اند البته گزینه های جایگزین این روند هم آن قدر بد هستند که نباید به آنها اندیشید.»
ماهیت موقتی بودن طرح اقدام مشترک، همچنان تحریم های بانکی را در جای خود نگه داشته است، که همین می تواند در قراردادهای بزرگ تجاری به عنوان ترمز مهمی عمل کند. علاوه بر این، با توجه به اینکه زمان مقرر برای رسیدن به توافق نهایی به سرعت نزدیک می شود، اما طرفین همچنان در زمینه میزان ذخایر اورانیوم ایران دچار اختلاف هستند. که این امر می تواند رسیدن به توافق نهایی را بسیار مشکل کند.
فرآیند نامعلوم
اگر چه اسمیت از موسسه کنترل ریسک معتقد است که توافق به این سادگی ها حاصل نمی شود و تحریم ها نمی توانند یک شبه محو شوند؛ احتمالا آنها در یک برنامه زمان بندی شده و در قبال رفتار متقابل ایران کاهش خواهند یافت. برای مثال برخی تحریم های انگلیس و آمریکا تنها در صورتی منقضی می شوند که مجالس قوانین را تغییر دهند، که این عمل، فرآیندی زمان بر و نامعلوم است.
وی می گوید بسیاری از قوانین ایالات متحده در خصوص ممنوعیت تجارت با ایران، پیشینه ای بیش از پرونده هسته ای ایران دارند و مربوط به متهم دانستن ایران در حمایت از تروریسم و موارد حقوق بشری هستند. لابی های قدرتمند ضد ایران در کنگره آمریکا ممکن است به دنبال حفظ محدودیت ها باشند و حذف تمامی تحریم های آمریکا ممکن است قابل مذاکره نباشد.
مارک دوباویتز مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دموکراسی، معتقد است واشنگتن باید خط دفاعی سختی را در برابر ایران حفظ کند. او مخالف این است که به بانک های ایرانی اجازه داده شود تا به این سرعت در معاملات مالی بین المللی وارد شوند. زیرا آنها در زمینه حمایت از تروریسم و پولشویی فعالیت زیادی دارند.
او می گوید: «آنها بانکهای بدی هستند. این بانکها باید فرآیند طولانی نوسازی را طی کنند تا اثبات کنند دیگر خطرناک نیستند.»
اندکی تعادل
از آنجایی که بانکهای بین المللی به دنبال ورود به بازار تجارت ایران هستند، هرگونه توافق احتمالی می تواند مجوزی برای این همکاری ها باشد.
در تهران، همه زمزمه های لابی هتل اسپیناس درباره این است که طرح اقدام مشترک اندکی تعادل اقتصادی به همراه داشته است. با افزایش قیمت سوخت و غذا در تهران، زندگی برای ۷.۲ میلیون شهروند پایتخت روز به روز سخت تر شده است. رزاقی، مدیر سرمایه گذاری آرا معتقد است، اگر چه ایرانی ها انتخاب محدودی دارند، اما آنها به میهن شان وفادارند و معتقدند اوضاع بهتر خواهد شد.
او می گوید: «با اندکی تلاش و ممارست، کار و کسب های تازه خلق خواهند شد. لذا، بله، مردم با امیدواری زنده اند البته گزینه های جایگزین این روند هم آن قدر بد هستند که نباید به آنها اندیشید.»
