تیمی از دانشمندان به‌تازگی موفق به شناسایی ترکیبی طبیعی و فراوان در گیاهان شده‌اند که به نظر می‌رسد از سلول‌های عصبی در برابر زوال محافظت می‌کند. این کشف می‌تواند نقطه عطفی در درمان بیماری‌های نورودژنراتیو مانند ALS (اسکلروز جانبی آمیوتروفیک) و زوال عقل باشد.
کائمفرول؛ ترکیبی آنتی‌اکسیدانی در رژیم غذایی ما
بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات مانند کلم پیچ، کاسنی و انواع توت‌ها به‌طور طبیعی حاوی ترکیبی به نام کائمفرول هستند که خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد. اگرچه این ماده به‌طور رایج در رژیم غذایی ما وجود دارد، یافته‌های جدید نشان می‌دهند که فواید آن برای سلامت سلول‌های عصبی بسیار بیشتر از آن چیزی است که پیش‌تر تصور می‌شد.
«هیجان‌انگیز است که ترکیبی طبیعی پیدا شده که شاید بتواند به افراد مبتلا به ALS یا زوال عقل کمک کند،»
- اسمیتا ساکسنا، استاد توانبخشی در دانشگاه میسوری و محقق اصلی این مطالعه
به گفته او، این ترکیب تأثیر زیادی در حفظ عملکرد حرکتی و عضلانی و کاهش تحلیل عضلانی نشان داده است.
کائمفرول: ترکیبی گیاهی با ویژگی‌های منحصر به‌فرد
فلاونوئیدی با دو خاصیت مهم
کائمفرول از دسته فلاونوئیدهاست. این گروه از ترکیبات گیاهی به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی خود شناخته می‌شوند. در این تحقیق، دانشمندان تمرکز خود را بر چگونگی کمک این ترکیب به سلول‌های عصبی برای مقابله با دو منبع عمده استرس گذاشتند:
۱. نقش میتوکندری در سلامت نورون‌ها
نورون‌ها برای تولید انرژی مورد نیاز خود به میتوکندری وابسته‌اند. اگر عملکرد میتوکندری دچار اختلال شود، نورون‌ها نمی‌توانند سیگنال‌های الکتریکی و ارتباطات شیمیایی لازم برای کنترل عضلات را به درستی حفظ کنند.
۲. عملکرد شبکه آندوپلاسمی (ER)
نورون‌ها برای ساخت و پردازش صحیح پروتئین‌ها به ER متکی هستند. در بسیاری از بیماری‌های نورودژنراتیو از جمله ALS، این بخش از سلول دچار فشار شدید می‌شود که به تولید نادرست پروتئین‌ها و آسیب به سلول منجر می‌گردد.
عملکرد دوگانه در مقابله با بیماری
در نمونه‌برداری از سلول‌های عصبی بیماران مبتلا به ALS، کائمفرول توانست تولید انرژی را به‌طور چشمگیری افزایش دهد و فشار وارد بر ER را کاهش دهد. کارشناسان می‌گویند این یکی از اولین ترکیباتی است که به‌طور هم‌زمان روی میتوکندری و ER اثر مستقیم می‌گذارد – مکانیزمی که می‌تواند به کند کردن یا توقف روند زوال نورون‌ها کمک کند.
پتانسیل کائمفرول در مقابله با ALS
بیماری پیشرونده با گزینه‌های درمانی محدود
ALS بیماری‌ای پیشرونده است که کنترل عضلات را مختل می‌کند. این بیماری معمولاً با لرزش یا ضعف شروع می‌شود و در نهایت به فلج کامل ختم می‌گردد. درمان‌های فعلی بسیار محدود هستند و تنها روند بیماری را به‌طور جزئی کند می‌کنند.
مزیت‌های درمانی بالقوه کائمفرول
قابلیت کائمفرول در تقویت دو فرآیند حیاتی سلولی – تولید انرژی و مدیریت پروتئین – آن را به گزینه‌ای امیدوارکننده تبدیل کرده است. آزمایش‌های آزمایشگاهی نشان داده‌اند که این ترکیب نه تنها روند زوال سلول‌های عصبی را به تأخیر می‌اندازد بلکه عملکرد حرکتی را نیز در مدل‌های آزمایشی حفظ می‌کند.
نکته مهم‌تر اینکه، بر خلاف بسیاری از درمان‌های بالقوه که پس از شروع علائم بالینی دیگر مؤثر نیستند، کائمفرول حتی پس از بروز علائم ALS نیز اثربخش ظاهر شده است.
چالش‌های پیش روی تبدیل کائمفرول به دارو
جذب ضعیف در بدن انسان
یکی از مشکلات اصلی، جذب ضعیف این ترکیب توسط بدن انسان است. هرچند مواد غذایی مثل کلم پیچ یا توت‌ها حاوی کائمفرول هستند، برای رسیدن به دوز مؤثر باید در حدود ۵ تا ۶ کیلوگرم کلم را در یک روز مصرف کرد. این یعنی تنها مقدار کمی از کائمفرول غذایی به سلول‌های عصبی می‌رسد.
مانع سد خونی-مغزی
چالش دیگر، سد خونی-مغزی است. این سد، مغز را از ورود مواد مضر محافظت می‌کند اما در عین حال مانع رسیدن ترکیبات مفید مانند کائمفرول به نورون‌ها نیز می‌شود.
«بدن ما کائمفرول را به‌خوبی از سبزیجات جذب نمی‌کند و به همین دلیل مقدار بسیار کمی به بافت‌ها می‌رسد،»
- دکتر ساکسنا
او می‌افزاید که برای اثربخشی بیشتر باید روش‌هایی برای افزایش جذب یا تغییر فرم این ترکیب پیدا کرد.
گام‌هایی به سوی آزمایش‌های بالینی
نانوذرات چربی به‌عنوان حامل
تیم تحقیقاتی ساکسنا برای غلبه بر این موانع، در حال بررسی روش‌هایی برای بهبود شیوه انتقال کائمفرول به بدن است. یکی از ایده‌های اصلی استفاده از نانوذرات چربی به‌عنوان حامل این ترکیب است – فناوری‌ای که قبلاً در حوزه واکسن‌ها نیز به‌کار رفته است.
این نانوذرات می‌توانند برخی از مکانیسم‌های دفاعی بدن را دور بزنند و کائمفرول را به‌صورت مؤثر به نورون‌ها منتقل کنند. در واقع، نورون‌ها این نانوذرات را راحت‌تر جذب می‌کنند و مقدار مؤثری از کائمفرول را دقیقاً به محل مورد نیاز می‌رسانند.
آزمایش این فناوری قرار است در اواخر امسال آغاز شود و در صورت موفقیت، راه را برای آزمایش‌های بالینی انسانی هموار خواهد کرد. این می‌تواند منجر به تولید نسل جدیدی از داروهای محافظت‌کننده از سلول‌های عصبی با منشأ طبیعی شود.
پتانسیل فراتر از ALS
کاربردهای وسیع‌تر در بیماری‌های نورودژنراتیو
اگرچه تمرکز تحقیق روی ALS بوده، اما مکانیزم‌هایی که کائمفرول هدف قرار می‌دهد – مانند سوخت‌وساز انرژی و تاخوردگی پروتئین – در بیماری‌های دیگری چون آلزایمر و پارکینسون نیز نقش دارند.
این بدان معناست که درمان مبتنی بر کائمفرول می‌تواند پس از بهینه‌سازی، در درمان دیگر بیماری‌های عصبی نیز به کار رود. اگر این ترکیب بتواند تولید انرژی و مدیریت پروتئین را پایدار کند، احتمالاً قادر است انواع مختلفی از استرس‌های دژنراتیو را در نورون‌ها کاهش دهد.
البته تا تبدیل این ماده به یک درمان رسمی، نیاز به مطالعات گسترده‌تری وجود دارد. با این حال، این نتایج اولیه امید تازه‌ای در حوزه‌ای به‌شدت نیازمند راه‌حل‌های مؤثر ایجاد کرده‌اند.
در حال حاضر، این پژوهش به ما یادآوری می‌کند که حتی مولکولی که به‌طور روزمره در میوه‌ها و سبزیجات مصرف می‌کنیم، می‌تواند رازهای شگفت‌انگیزی در دل داشته باشد – اگر راهی برای بهره‌برداری از قدرت آن بیابیم.
این مطالعه در ژورنال علمی Acta Neuropathologica Communications منتشر شده است.
