یک تیم پژوهشی از دانشگاه کالج لندن (UCL) و بیمارستان‌های وابسته به آن (UCLH)، به‌تازگی موفق شده‌اند ناحیه‌ای حیاتی از مغز انسان را شناسایی کنند که مسئول توانایی‌های منطقی و حل مسائل جدید است: لوب پیشانی راست.
این پژوهش نشان می‌دهد که در صورت آسیب‌دیدگی این ناحیه از مغز، توانایی استدلال منطقی افراد دچار اختلال می‌شود. این یافته نشان‌دهنده نقش مرکزی لوب پیشانی راست در عملکردهای شناختی روزمره ماست.
آسیب به لوب پیشانی راست چه تأثیری دارد؟
محدودیت‌های تصویربرداری عملکردی (fMRI)
پژوهشگران در گذشته با استفاده از روش‌های تصویربرداری عملکردی مانند fMRI به بررسی شناخت در افراد سالم پرداخته‌اند. اما این نوع مطالعات تنها می‌توانند همبستگی‌ها را نشان دهند و قادر به اثبات نقش قطعی یک ناحیه خاص در عملکرد خاصی نیستند.
نقشه‌برداری از نواقص ناشی از ضایعه مغزی
برای بررسی رابطه علت و معلولی، پژوهشگران از تکنیکی به نام نقشه‌برداری نقص‌های ناشی از ضایعه استفاده کردند. در این روش، اثرات رفتاری ناشی از آسیب به قسمت‌های خاصی از مغز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
در این مطالعه، ۲۴۷ بیمار دارای ضایعه مغزی موضعی یک‌طرفه (در لوب‌های پیشانی یا پس‌سری سمت چپ یا راست) مورد بررسی قرار گرفتند. همچنین، ۸۱ فرد سالم به‌عنوان گروه کنترل برای مقایسه در نظر گرفته شدند.
چگونه توانایی استدلال اندازه‌گیری شد؟
طراحی دو آزمون ویژه برای سنجش استدلال
پژوهشگران دو آزمون جدید برای ارزیابی توانایی استدلال طراحی کردند:
۱. آزمون استدلال قیاسی کلامی
در این آزمون، شرکت‌کنندگان باید رابطه بین واژه‌ها را تشخیص دهند. برای نمونه:
«اگر سارا از دیانا باهوش‌تر است، و سارا از هدر نیز باهوش‌تر است، آیا دیانا از هدر باهوش‌تر است؟»
این پرسش‌ها توانایی نتیجه‌گیری منطقی بر اساس گزاره‌های داده‌شده را می‌سنجند.
۲. آزمون استدلال قیاسی غیرکلامی
در این آزمون، افراد باید الگوها یا شباهت‌هایی بین اشکال، تصاویر یا اعداد را شناسایی کنند. برای مثال:
«مجموعه اعداد ۱، ۲، ۳ بیشتر شبیه است به: ۵، ۶، ۷ یا ۶، ۵، ۷؟»
در این بخش، آزمون بدون اتکا به زبان طراحی شده و بیشتر به تفکر منطقی شهودی متکی است.
نتایج: اثبات نقش لوب پیشانی راست
افت محسوس عملکرد در بیماران دارای آسیب راست مغز
نتایج مقایسه‌ها نشان داد افرادی که دچار آسیب در لوب پیشانی راست بودند، در هر دو آزمون عملکرد ضعیف‌تری داشتند. این بیماران در مقایسه با سایرین حدود ۱۵ درصد بیشتر در پاسخ‌ها دچار خطا می‌شدند.
این یافته به‌روشنی تأیید می‌کند که لوب پیشانی راست نقش کلیدی در استدلال و تحلیل اطلاعات جدید دارد. به‌ویژه هنگام مواجهه با موقعیت‌های ناآشنا و نیاز به استنتاج منطقی، این ناحیه از مغز بسیار فعال است.
کاربرد آزمون‌ها در تشخیص و درمان
جوزف مول، نویسنده اصلی پژوهش از مؤسسه عصب‌شناسی UCL، بر اهمیت این یافته‌ها تأکید کرد:
«مطالعه ما بررسی می‌کند که چگونه قسمت جلویی سمت راست مغز به افراد در تفکر و حل مسائل جدید کمک می‌کند. همچنین نشان می‌دهد که دو آزمون جدید ما می‌توانند برای شناسایی مشکلات استدلال در افراد آسیب‌دیده از ضایعات مغزی مفید باشند.»
پیوند با «هوش سیال»
هوش سیال و استدلال: شبکه‌های مغزی مشابه
هوش سیال، به توانایی ما در حل مسائل جدید در موقعیت‌های ناآشنا گفته می‌شود. پروفسور لیزا چیپولوتی، نویسنده ارشد مطالعه، توضیح می‌دهد که یافته‌ها نشان‌دهنده هم‌پوشانی بالای شبکه‌های مغزی مسئول هوش سیال و استدلال هستند؛ هر دو به‌شدت به لوب پیشانی راست متکی‌اند.
نقشه‌برداری دقیق از مغز
ابزارهای نقشه‌برداری پیشرفته که توسط پروفسور پاراشکف ناچف و همکارانش توسعه یافته‌اند، به پژوهشگران امکان داده‌اند تا دقیقاً بخش‌هایی از لوب پیشانی را که بیشترین تأثیر را بر استدلال دارند، شناسایی کنند.
پیامدهای بالینی و کاربردهای درمانی
ضرورت شناسایی زودهنگام اختلالات شناختی
ضایعات مغزی ناشی از سکته یا تومورها ممکن است تأثیرات نامحسوس اما مهمی بر زندگی روزمره داشته باشند. متأسفانه بسیاری از آزمون‌های رایج عصب‌شناسی روی حافظه، زبان یا مهارت‌های حرکتی تمرکز دارند و از سنجش استدلال پیشرفته غافل می‌مانند.
اما آزمون‌های معرفی‌شده در این مطالعه، به‌طور خاص برای سنجش توانایی‌های شناختی سطح بالا طراحی شده‌اند و می‌توانند نقص‌های مرتبط با لوب پیشانی راست را تشخیص دهند.
کاربردهای بالینی در آینده نزدیک
در صورت تأیید بیشتر این آزمون‌ها، می‌توان آن‌ها را وارد روند بالینی کرد. این به معنی ارزیابی دقیق‌تر بیماران و طراحی برنامه‌های توان‌بخشی هدفمندتر خواهد بود.
اگر پزشکان از آسیب دیدن ناحیه پیشانی راست مطلع باشند، می‌توانند انتظار بروز مشکلاتی در تفکر منطقی را داشته باشند و درمان‌های شناختی مناسب‌تری برای آن تجویز کنند.
لزوم پژوهش‌های بیشتر در مورد نیمکره راست
بهبود آزمون‌ها و توسعه درمان‌ها
پژوهشگران در تلاش‌اند تا با اصلاح این آزمون‌ها و آزمایش آن‌ها بر گروه‌های گسترده‌تر، اعتبار علمی آن‌ها را بیشتر کنند. همچنین در پی آن‌اند که بررسی کنند آیا آموزش مهارت‌های استدلالی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد با آسیب لوب پیشانی کمک کند یا خیر.
اهمیت درک نقش حیاتی لوب پیشانی راست
با پیشرفت این نوع مطالعات، پیام اصلی واضح است: هرچند بخش‌های مختلفی از مغز در فرآیندهای شناختی نقش دارند، اما نقش لوب پیشانی راست در استدلال منطقی فوق‌العاده مهم است.
برای کسانی که با آسیب‌های مغزی روبرو هستند، یا آن‌هایی که به‌دنبال کمک به این افراد هستند، این اطلاعات نگرش ما را نسبت به ارزیابی، درمان، و درک تفکر انسانی تغییر خواهد داد.
