چه زمانی آخرین بار در باغی آرام نشسته‌اید و بدون هدف خاصی به اطراف نگاه کرده‌اید؟
«باغ‌های تماشایی» یا Observation Gardens دقیقاً برای چنین لحظاتی طراحی شده‌اند؛ جایی برای نگاه کردن، نفس کشیدن و حضور کامل در لحظه. اما این باغ‌ها فقط بهانه‌ای برای استراحت نیستند، بلکه می‌توانند نقش مهمی در کاهش استرس ما ایفا کنند.
بعضی باغ‌ها بیشتر از بقیه آرامش می‌دهند
مطالعه‌ای روی آرامش‌بخش‌ترین باغ‌های کیوتو
گروهی از دانشمندان اخیراً بررسی کرده‌اند چرا بعضی باغ‌ها حس آرامش بیشتری ایجاد می‌کنند. این پژوهش در مورد باغ معروف ژاپنی Murin-an در شهر کیوتو انجام شد و با باغی دانشگاهی که نگهداری کمتری داشت مقایسه گردید.
این تحقیق با همکاری دانشگاه ناگازاکی ژاپن و دانشگاه پیتسبورگ آمریکا انجام شد. یافته‌ها نشان دادند چه عواملی باعث می‌شود ذهن انسان در برخی فضاهای سبز بیشتر آرام بگیرد.
باغ‌های تماشایی چگونه طراحی می‌شوند؟
نقطه دید ثابت، راز طراحی مؤثر
برخلاف بسیاری از باغ‌ها که بازدیدکننده را تشویق می‌کنند در محوطه حرکت کند و از زوایای مختلف منظره را ببیند، باغ‌های تماشایی برای مشاهده از یک نقطه مشخص طراحی می‌شوند.
محققان توضیح دادند: «جایگاه نشستن بیننده، یک عنصر طراحی حیاتی است که با دقت انتخاب می‌شود تا بیشترین تأثیر بصری را داشته باشد.»
بررسی تأثیر باغ‌ها بر کاهش استرس
نحوه انجام آزمایش
دانشمندان ۱۶ دانشجو را به دو باغ مختلف در کیوتو بردند: یکی باغ Murin-an با طراحی دقیق و مراقبت‌شده و دیگری باغ دانشگاهی ساده‌تر. هر شرکت‌کننده، ۷ دقیقه در هر باغ نشست و فقط منظره را تماشا کرد.
در این مدت، پژوهشگران حرکات چشم و ضربان قلب شرکت‌کنندگان را ثبت کردند و احساسات آن‌ها را قبل و بعد از هر بازدید بررسی نمودند.
الگوهای نگاه آرامش‌بخش
حرکت سریع چشم، کلید آرامش ذهنی
نتایج نشان داد که در باغ Murin-an، چشم‌ها سریع‌تر حرکت می‌کردند و بیننده نگاه خود را به بخش‌های مختلف می‌گرداند. در مقابل، در باغ دانشگاهی چشم‌ها اغلب روی یک نقطه متمرکز می‌ماندند.
پروفسور “کارل هراپ” متخصص نوروبیولوژی از دانشگاه پیتسبورگ گفت:
«بین تغییر سریع نگاه و کاهش ضربان قلب و بهبود خلق‌وخو رابطه وجود دارد. این کاهش استرس ناشی از ویژگی‌های طراحی باغ است که باعث حرکت افقی و سریع چشم می‌شود.»
نگهداری باغ، اهمیت کلیدی دارد
تمیزی و هرس دقیق، نگاه را به حرکت وا می‌دارد
پروفسور “سِیکو گوتو” از دانشگاه ناگازاکی افزود:
«نه تنها طراحی باکیفیت، بلکه نگهداری دقیق هم در جلب نگاه بیننده نقش دارد. بیننده نگاه خود را برای کشف درختان هرس‌شده و زمین تمیز به اطراف می‌گرداند.»
باغ‌ها به‌عنوان درمان روزمره
تأثیر روانی و فیزیولوژیکی حضور در باغ
شرکت‌کنندگان گزارش دادند که در باغ Murin-an احساس آرامش بیشتری داشتند، آن را بیشتر دوست داشتند و تمایل بیشتری برای بازگشت به آن داشتند. همچنین ضربان قلب‌شان کاهش یافته بود که نشان از تأثیر واقعی فیزیولوژیکی داشت.
جالب است بدانید هر دو باغ عناصر مشابهی داشتند؛ آب، سنگ، درخت و پل. اما نحوه چیدمان این عناصر در Murin-an چشم را به‌طور طبیعی به اطراف می‌کشاند، در حالی که باغ دانشگاهی تمرکز را فقط روی یک نقطه معطوف می‌کرد.
قدرت ساده‌ی طراحی دقیق
هراپ توضیح داد:
«باغ Murin-an به‌گونه‌ای طراحی شده که فقط از یک زاویه خاص دیده شود. این توجه به جزئیات، نگاه را به الگوهایی هدایت می‌کند که باعث کاهش استرس می‌شوند.»
نتیجه‌گیری: باغ به‌عنوان درمانی برای آینده
از تفریح تا مراقبت روانی در جامعه سالمندان
پژوهشگران اذعان دارند که مطالعه‌شان محدودیت‌هایی داشته است؛ زمان دسترسی به باغ‌ها کوتاه بود و همه شرکت‌کنندگان دانشجو بودند. اما تحقیقات قبلی نشان داده‌اند که تأثیر آرامش‌بخش باغ‌ها در گروه‌های سنی، فرهنگی و حتی شرایط ذهنی مختلف نیز قابل مشاهده است.
گوتو در پایان نتیجه گرفت:
«باغ‌ها اغلب تفریحی برای ثروتمندان تلقی می‌شوند، اما اگر باغ‌های ژاپنی بتوانند اثری آرامش‌بخش داشته باشند، می‌توان آن‌ها را به‌عنوان روش درمانی در بیمارستان‌ها و مراکز نگهداری سالمندان به کار گرفت.»
این مطالعه در نشریه Frontiers in Neuroscience منتشر شده است.
