چشم‌ها فقط جهان را به مغز نشان نمی‌دهند، بلکه وضعیت سلامت مغز در سال‌های آینده را هم آشکار می‌کنند. بررسی‌های علمی تازه نشان می‌دهد که چشمان ما می‌توانند علائم ابتلا به زوال عقل را حتی ۱۲ سال پیش از تشخیص قطعی، هشدار دهند.
نتایج یک مطالعه بلندمدت درباره ارتباط چشم و زوال عقل
جزئیات پژوهش
یک مطالعه بلندمدت روی ۸٬۶۲۳ بزرگسال نشان داده است که کاهش سرعت در تشخیص یک مثلث محو در صفحه نمایش رایانه، می‌تواند نشانه ابتلا به بیماری آلزایمر تا ۱۲ سال پیش از بروز علائم قطعی باشد.
توضیح نویسنده ارشد مطالعه
ایف هوگرفورست از دانشگاه لافبرو در بریتانیا، نویسنده ارشد این پژوهش می‌گوید:
«این تست ساده می‌تواند در معاینات روتین سلامت قرار بگیرد بدون آنکه حتی نیاز به یک قطره خون باشد.»
کند شدن سرعت بینایی؛ سیگنالی از اختلال در مغز
روند آزمایش
در این مطالعه، از شرکت‌کنندگان خواسته شد هر زمان یک مثلث را در میان نقطه‌های تصادفی روی صفحه دیدند، دکمه‌ای را فشار دهند.
نتایج نگران‌کننده
کسانی که بعدها به زوال عقل مبتلا شدند، در این تست به‌طور متوسط دو ثانیه دیرتر عمل کردند. این فاصله زمانی، خطر ابتلا به زوال عقل را تا ۵۶ درصد افزایش می‌دهد.
اهمیت این آزمون
این آزمون در واقع سرعت پردازش دیداری را می‌سنجد؛ یعنی زمانی که مغز برای درک و واکنش به یک محرک نیاز دارد.
حتی زمانی که عواملی چون سن، میزان تحصیلات و سلامت قلبی‌عروقی در نظر گرفته شد، همچنان نتایج آزمون قابل استناد بود.
هوگرفورست توضیح می‌دهد:
«حساسیت دیداری ارتباط مستقیمی با عملکرد حافظه دارد. بسیاری از افراد در ابتدا متوجه افت بینایی خود نمی‌شوند، تا زمانی که مشکلات حافظه آشکار شود.»
شواهد بیشتر؛ از اختلال‌های چشمی تا اختلال حافظه
یافته‌های مکمل
بررسی‌های مستقل نشان داده که پلاک‌های آمیلوئیدی (عامل اصلی آلزایمر) پیش از درگیری مراکز حافظه، سیگنال‌های بینایی را مختل می‌کنند. این یافته‌ها نشان می‌دهد آزمایش‌های چشمی می‌تواند فرصت مداخله پیشگیرانه را افزایش دهد.
چرا چشم‌ها می‌توانند هشداردهنده باشند؟
ارتباط نزدیک چشم و مغز
شبکیه در واقع بخشی از مغز است که در دوران جنینی شکل گرفته. بنابراین پروتئین‌های سمی می‌توانند ابتدا در این بخش تجمع پیدا کنند.
روش‌های نوین ارزیابی
محققان اکنون لایه‌های شبکیه را از نظر ضخامت، وجود رگ‌های غیرطبیعی و رسوبات میکروسکوپی بررسی می‌کنند که نشانگر تغییرات مغزی است.
شروع آسیب از کجا است؟
آسیب ابتدا از قشر پس‌سری (منطقه بینایی مغز) آغاز شده و سپس به هیپوکامپ (مرکز حافظه) گسترش می‌یابد. در این مسیر، قدرت تشخیص کنتراست، تمایز رنگ‌ها و درک حرکت، از اولین توانایی‌هایی است که آسیب می‌بیند.
تام ویلکاکسون روانشناس دانشگاه لافبرو هشدار می‌دهد:
«افراد مبتلا به آلزایمر در نادیده گرفتن عوامل مزاحم اطراف هم مشکل دارند و این می‌تواند خطر تصادف‌های رانندگی را افزایش دهد.»
ارتباط بین چشم و رانندگی در سالمندان
شواهد از طریق رهگیری حرکات چشم
تحقیقات نشان می‌دهد رانندگان سالمند مبتلا به زوال عقل، دچار حرکات سریع ناهماهنگ چشم (ساکاد)، زمان توقف طولانی‌تر روی اجسام و کاهش دامنه اسکن محیط می‌شوند که همگی با خطر تصادف ارتباط دارد.
کاهش سرعت تشخیص؛ نشانه‌ای ساده اما جدی
تشخیص یک شکل روی صفحه شاید ساده به نظر برسد، اما این کار از همان مدارهای عصبی سریع مشترک با حافظه استفاده می‌کند. زمانی که این مدارها کند می‌شوند، به‌تدریج مشکلاتی چون فراموشی اسامی و قرارها هم ظاهر می‌شود.
در داده‌های به‌دست آمده از مطالعه نورفولک، مشخص شد این تست حتی زمانی که آزمون‌های استاندارد حافظه هم انجام می‌شد، همچنان قابل استناد بود.
ترکیب هر دو آزمون می‌تواند در کلینیک‌ها به صرفه‌جویی در زمان و هزینه منجر شود.
ارتباط بین کندی بینایی و مشکل در شناخت چهره‌ها
افراد مبتلا به آلزایمر معمولاً در تشخیص چهره‌ها نیز دچار مشکل می‌شوند. آن‌ها بدون آنکه متوجه شوند از نگاه کردن به چشم و دهان دیگران اجتناب کرده و در نتیجه در شناخت افراد جدید یا حتی در مکان‌های آشنا دچار سردرگمی می‌شوند.
آزمایش‌های تقویت حافظه از طریق تمرینات چشمی
برخی گروه‌های پژوهشی در حال بررسی این موضوع هستند که آیا تمرینات هدفمند چشمی می‌تواند به بهبود حافظه کمک کند؟
آزمایش‌های اولیه با حرکت سریع چشم به چپ و راست، بهبودهای نسبی نشان داده است؛ هرچند نتایج هنوز قطعی نیست.
ورود فناوری‌های هوشمند به عرصه تشخیص زوال عقل
اپلیکیشن‌های موبایل
در گذشته رهگیرهای چشمی هزاران دلار قیمت داشتند، اما اکنون تیمی در کالیفرنیا توانسته ابزار مشابهی را در قالب یک اپلیکیشن موبایل طراحی کند.
این برنامه با استفاده از دوربین مادون‌قرمز جلوی گوشی، تغییرات مردمک را اندازه‌گیری می‌کند.
کاربر طی یک تست ساده، باید در پاسخ به نور، مردمک چشم خود را باز و بسته کند. سپس داده‌ها در فضای ابری برای تحلیل بارگذاری می‌شود.
واقعیت مجازی در خدمت سلامت مغز
برخی هدست‌های واقعیت مجازی، اکنون قابلیت ردیابی جهت نگاه با دقت میلی‌ثانیه‌ای را دارند که می‌تواند بستری برای غربالگری‌های وسیع فراهم کند.
اما… فناوری به تنهایی کافی نیست
کارشناسان تأکید دارند که باید دستورالعمل‌های استاندارد و روشن تدوین شود تا از هشدارهای کاذب و نقض حریم خصوصی جلوگیری شود.
با سلامت چشم از زوال عقل پیشگیری کنید
سبک زندگی مؤثر
یک مطالعه ۱۴ ساله روی حدود ۲٬۰۰۰ سالمند نشان داد کسانی که حداقل هفته‌ای یک بار مطالعه می‌کردند، احتمال افت شناختی در آن‌ها تقریباً نصف می‌شد.
فواید تمرین‌های چشمی
مطالعه زیرنویس، بافتنی‌بافی و حتی تماشای تلویزیون با زیرنویس، باعث می‌شود چشم‌ها مدام حرکت کنند و فوکوس عوض کنند. این فعالیت‌ها، شبکه‌های عصبی را تمرین می‌دهند.
توصیه چشم‌پزشکان
متخصصان بینایی توصیه می‌کنند پس از ۶۰ سالگی معاینات منظم سالانه انجام شود.
گزارش هرگونه درخشش غیرعادی، تغییر رنگ‌ها یا کندی در تطبیق با نور، می‌تواند پزشک را به انجام آزمایش‌های شناختی گسترده‌تر ترغیب کند.
راهکارهای محیطی
نورپردازی مناسب، متن‌های با کنتراست بالا و استفاده از فیلترهای آبی-سبز، فشار بینایی را کاهش داده و احتمال افت عملکرد را به تأخیر می‌اندازد.
اهمیت حفظ سلامت عروق
کنترل فشار خون، دیابت و کلسترول، باعث بهبود گردش خون در شبکیه و مغز می‌شود؛ چون این دو اندام ارتباط مستقیمی با هم دارند.
این مطالعه در نشریه Scientific Reports منتشر شده است.
