چگونه می‌توان سیستم ایمنی بدن خود را تقویت کرد؟ در کل، سیستم ایمنی بدن شما وظیفه قابل توجهی برای دفاع از شما در برابر میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا انجام می‌دهد. اما این سیستم گاهی اوقات شکست می‌خورد: یک میکروب به طور موفقیت آمیز حمله می‌کند و شما را بیمار می‌کند.
آیا می‌توانیم در این فرآیند دخالت کنیم و سیستم ایمنی بدن خود را تقویت کنیم؟ اگر رژیم غذایی خود را بهبود دهیم چه؟ آیا باید ویتامین‌ها یا داروهای گیاهی خاصی مصرف کنیم؟ یا تغییر سبک زندگی به منظور تولید یک پاسخ ایمنی کامل می‌تواند امیدبخش باشد؟
برای تقویت سیستم ایمنی بدن خود چه کاری می توان انجام داد؟
ایده تقویت ایمنی بدن قابل توجه است، اما توانایی انجام این کار به دلایل مختلف دشوار است. سیستم ایمنی یک سیستم است، نه یک نهاد واحد؛ و برای عملکرد خوب، نیاز به تعادل و هماهنگی دارد.
هنوز هم رموز زیادی در مورد پیچیدگی‌ها و ارتباط بین پاسخ ایمنی وجود دارد که دانشمندان از آن بی‌خبرند. در حال حاضر هیچ رابطه علمی ثابت شده‌ای بین شیوه زندگی و افزایش عملکرد سیستم ایمنی وجود ندارد.
اما این بدان معنا نیست که شیوه زندگی هیچ اثری بر سیستم ایمنی ندارد و نباید مورد مطالعه قرار گیرد. محققان در حال بررسی اثرات رژیم غذایی، ورزش، سن، استرس روحی و عوامل دیگر بر پاسخ ایمنی، در حیوانات و انسان‌ها هستند. در عین حال، راهبردهای عمومی یک زندگی سالم، راه خوبی برای شروع تقویت سیستم ایمنی بدن شما است.
روش‌های سالم برای تقویت سیستم ایمنی بدن
اولین خط دفاع شما این است که یک شیوه زندگی سالم را انتخاب کنید. دنبال کردن دستورالعمل‌های بهداشت و سلامت عمومی، تنها و بهترین گامی است که می‌توانید به طور طبیعی سیستم ایمنی بدن خود را قوی و سالم نگه دارید. هر بخش از بدن شما، از جمله سیستم ایمنی بدن، هنگامی بهتر عمل می‌کند که از حملات زیست محیطی محافظت شود و با استراتژی‌های زندگی سالم مانند موارد زیر تقویت شود:
- سیگار نکشید
- رژیم‌های سرشار از میوه‌ها و سبزیجات داشته باشید
- به طور منظم ورزش کنید
- یک وزن سالم را حفظ کنید
- الکل مصرف نکنید
- خواب کافی داشته باشید
- اقدامات لازم برای اجتناب از عفونت را انجام دهید، مانند شستن دست‌ها به طور مرتب و پختن گوشت به طور کامل
- سعی کنید استرس خود را به حداقل برسانید
از طریق روش‌های سالم، ایمنی بدن خود را افزایش دهید
اداعا می‌شود که بسیاری از محصولات در قفسه‌های فروشگاه برای افزایش یا حمایت از ایمنی مفید هستند. اما مفهوم تقویت ایمنی در حقیقت از نظر علمی زیاد منطقی به نظر نمی‌رسد. در حقیقت، افزایش تعداد سلول‌های بدن شما – سلول‌های ایمنی یا سلول‌های دیگر – لزوما چیز خوبی نیست. به عنوان مثال، ورزشکارانی که در “دوپینگ خون” شرکت می کنند – خون را به سیستم‌های خود پمپاژ می‌کنند تا تعداد سلول‌های خونی خود را افزایش دهند و عملکردشان بالا برود – اما این کار خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
تلاش برای تقویت سلول‌های سیستم ایمنی بدن بسیار پیچیده است، زیرا در سیستم ایمنی بدن بسیاری از سلول‌های مختلف وجود دارد که به بسیاری از میکروب‌های مختلف، به روش‌های مختلفی پاسخ می‌دهند.
کدام سلول‌ها را باید افزایش داد و به چه تعداد؟ تا کنون، دانشمندان جواب را نمی‌دانند. آنچه که شناخته شده این است که بدن به طور مداوم سلول‌های ایمنی تولید می‌کند . و قطعا سلول‌های بیشتری از مقدار مورد نیاز تولید می‌کند. سلول‌های اضافی خود را از طریق یک فرایند طبیعی مرگ سلولی به نام “آپوپتوز” حذف می‌کنند. بعضی از آنها قبل از اینکه اقدامی انجام دهند و بعضی پس از پیروزی در جنگ، دچار مرگ سلولی می‌شوند.
سیستم ایمنی و سن
با افزایش سن، توانایی پاسخ ایمنی بدن ما کاهش می‌یابد، که به نوبه خود احتمال بروز عفونت و سرطان را بالا می‌برد.
با اینکه برخی افراد مسن ممکن است زندگی سالمی داشته باشند، اما نتیجه‌گیری بسیاری از مطالعات نشان داده است که افراد مسن نسبت به افراد جوان بیشتر به بیماری‌های عفونی مبتلا می‌شوند و حتی مهم‌تر از همه، احتمال مرگ بر اثر بیماری در آنها بالا می‌رود. عفونت‌های تنفسی، آنفلوانزا و به خصوص پنومونی (ذات الریه)، یکی از علل اصلی مرگ در افراد بالای ۶۵ سال در سراسر جهان است. هیچ کس نمی‌داند چرا این اتفاق می‌افتد، اما برخی از دانشمندان متوجه شده‌اند که این افزایش خطر با کاهش سلول‌های T به دلیل عملکرد ضعیف غده تیموس در ارتباط است. دانشمندان معتقدند که کاهش کارآمدی مغز استخوان در افراد مسن باعث تولید کمتر سلول‌های بنیادی- که می‌توانند سلول‌های ایمنی بدن را افزایش دهند – می‌شود.
دانشمندان متوجه شدند که حتی پاسخ ایمنی افراد مسن به واکسن نیز ضعیف است. به عنوان مثال، مطالعات واکسن آنفلوانزا نشان داده است که موثر بودن واکسن برای افراد بالای ۶۵ سال، در مقایسه با کودکان سالم (بیش از ۲ سالگی) کمتر است. اما با وجود کاهش اثربخشی، مشاهده شده است که واکسن‌های آنفلوانزا و ذات‌الریه به میزان قابل توجهی در کاهش بیماری و مرگ افراد مسن تاثیر گذار بوده است.
همچنین ارتباط بالایی بین تغذیه و ایمنی در سالمندان وجود دارد. نوعی از سوء تغذیه وجود دارد که به طور شگفت آور حتی در کشورهای ثروتمند نیز رایج است و به عنوان “سوء تغذیه مواد مغذی” شناخته می‌شود. سوء تغذیه مواد مغذی، که در آن فرد دچار کمبود ویتامین و مواد معدنی ضروری است، می‌تواند در افراد مسن بسیار معمول باشد. افراد سالمند تمایل کمتری به خوردن دارند و اغلب در رژیم غذایی آنها تنوع کمی دیده می‌شود. یک سوال مهم این است که آیا مکمل‌های غذایی می‌توانند به افراد مسن کمک کنند که یک سیستم ایمنی سالم داشته باشند. افراد سالمند باید این سوال را با یک پزشک که متخصص در تغذیه سالمندان است، در میان بگذارند، زیرا با اینکه بعضی از مکمل‌های غذایی می‌توانند برای افراد مسن مفید باشد، اما در عین حال برخی تغییرات کوچک ممکن است در این گروه سنی تاثیرات جدی داشته باشند.
رژیم غذایی و سیستم ایمنی بدن شما
مانند هر نیروی نظامی، ارتش سیستم ایمنی به سمت معده حرکت می‌کند. جنگجویان سالم سیستم ایمنی نیاز به تغذیه خوب و منظم دارند. ثابت شده است افرادی که در فقر زندگی می‌کنند و دارای سوء تغذیه هستند، به بیماری‌های عفونی آسیب‌پذیر‌تر هستند. هنوز مطالعات نسبتا کمی در مورد اثرات تغذیه بر روی سیستم ایمنی بدن انسان و حتی مطالعات بسیار کمی در مورد ارتباط مستقیم بین تغذیه و پیشرفت (در مقابل درمان) وجود دارد.
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد کمبود‌های مختلف مواد مغذی – به عنوان مثال کمبود روی، سلنیوم، آهن، مس، اسید فولیک، ویتامین A، B6، C و E، عملکرد سیستم ایمنی در حیوانات را تغییر می‌دهد.
چه کاری می‌توان انجام داد؟ اگر فکر می‌کنید رژیم غذایی شما تمام نیازهای مغذی‌تان را تامین نمی‌کند – شاید برای مثال شما سبزی‌ها را دوست نداشته باشید – در اینصورت مصرف مکمل‌های مولتی ویتامین و مواد معدنی روزانه می‌تواند بیشترین منافع بر روی سیستم ایمنی بدن را داشته باشد. مصرف دوز زیاد از یک ویتامین مد نظر نیست بلکه باید از انواع ویتامین به مقدار لازم بهره برد.
تقویت ایمنی با گیاهان و مکمل‌ها
به یک فروشگاه یا عطاری بروید تا بسیاری از بطری قرص‌ها و داروهای گیاهی را بیابید که “حمایت از ایمنی” را تضمین می‌کنند و سلامت سیستم ایمنی بدن شما را تقویت می‌کنند. اگر چه مشخص شده است که برخی مواد غذایی آماده می‌توانند اجزای عملکرد سیستم ایمنی را تغییر دهند، در حال حاضر هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد این مواد غذایی بتوانند ایمنی را به نقطه‌ای برسانند که از ما در برابر عفونت و بیماری بهتر محافظت کنند. ثابت شده است که مصرف یک گیاه – یا هر ماده دیگری که برای این هدف استفاده می‌شود و می‌تواند ایمنی را افزایش دهد، هنوز یک موضوع بسیار پیچیده است. به عنوان مثال، دانشمندان نمی‌دانند که آیا گیاهانی که به نظر می‌رسد سطوح آنتی بادی‌های موجود در خون را بالا می‌برند، در واقع کار مفیدی را برای کلیت سیستم ایمنی انجام می‌دهند یا خیر؟
استرس و عملکرد ایمنی
پزشکی مدرن به درک رابطه نزدیک ذهن و بدن نزدیک شده‌اند. طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها، از جمله ناراحتی‌های معده، کهیر، و حتی بیماری‌های قلبی، به اثرات استرس‌های روانی مرتبط است. علیرغم چالش‌ها، دانشمندان به طور جدی در حال مطالعه رابطه بین استرس و عملکرد ایمنی هستند.
به یک دلیل، تعریف استرس دشوار است. آنچه که برای یک نفر یک وضعیت استرس زا به نظر می‌رسد ممکن است برای شخص دیگر اینطور نباشد. هنگامی که افراد در معرض شرایطی قرار می‌گیرند که آن را استرس‌زا توصیف می‌کنند، برای آنها دشوار است تا اندازه‌گیری کنند تا چه میزان استرس را احساس می‌کنند و همچنین برای دانشمندان دشوار است تا متوجه شوند که آیا تصور ذهنی فرد از میزان استرس دقیق است یا خیر. دانشمندان می‌توانند فقط چیزهایی که ممکن است استرس را بازتاب دهند را اندازه گیری کنند، مانند تعداد ضربانی که قلب در هر دقیقه می‌زند، اما چنین اندازه‌گیری‌هایی ممکن است عوامل دیگر را نیز منعکس کند.
با این حال، اکثر دانشمندان در حال مطالعه رابطه بین استرس و عملکرد سیستم ایمنی هستند، و یک استرس ناگهانی و کوتاه مدت را مطالعه نمی کنند؛ در عوض، آنها سعی می‌کنند استرس‌های ثابت و مکرر را مطالعه کنند که به عنوان “استرس مزمن” شناخته می‌شوند. از قبیل روابط با خانواده، دوستان و همکاران، یا چالش‌های پایداری که برای به خوبی انجام دادن یک کار وجود دارد. برخی از دانشمندان به این موضوع می‌پردازند که آیا استرس مداوم می‌توانند بر سیستم ایمنی بدن اثر بگذارد.
اما انجام آنچه که دانشمندان به عنوان “آزمایش‌های کنترل شده” در انسان‌ها می‌شناسند، سخت است. در یک آزمایش کنترل شده، دانشمند می‌توانند یک و تنها یک عامل را تغییر دهند، مانند تغییر مقدار یک ماده شیمیایی خاص، و سپس تاثیر این تغییر به برخی پدیده‌های دیگر قابل اندازه گیری، مانند میزان آنتی بادی‌های تولید شده توسط یک نوع خاص از سلول‌های سیستم ایمنی بدن هنگامی که در معرض مواد شیمیایی قرار می‌گیرند. در یک حیوان زنده و به ویژه در یک انسان، این نوع کنترل امکان پذیر نیست، زیرا در زمان انجام اندازه گیری، فاکتور‌های بسیار دیگری وجود دارد که در حیوان یا انسان در حال رخ دادن هستند.
با وجود این مشکلات اجتناب ناپذیر در اندازه‌گیری رابطه استرس با ایمنی، دانشمندان در حال پیشرفت در این زمینه هستند.
آیا سرما خوردن سیستم ایمنی بدن شما را ضعیف می‌کند؟
تقریبا هر مادری این حرف را زده است: “یک لباس گرم بپوش وگرنه سرما میخوری!” آیا این موضوع حقیقت دارد؟ تا کنون، محققانی که این سوال را مطالعه می‌کنند، معتقدند که قرار گرفتن در معرض هوای سرد در حد متوسط، حساسیت شما به عفونت را افزایش نمی‌دهد. اکثر متخصصان سلامت بر این باورند که علت سرماخوردگی و آنفولانزا در فصل زمستان، سرد شدن بدن افراد نیست بلکه دلیل آن این است که در فصل زمستان افراد بیشتر وقت خود را در محیط‌های داخلی و در تماس نزدیک با دیگر افرادی سپری می‌کنند که می‌توانند میکروب‌هایشان را انتقال دهند.
گروهی از محققان کانادایی که صدها مطالعه پزشکی در مورد این موضوع را مرور کرده‌اند و برخی از تحقیقات خود را انجام داده‌اند، نتیجه گرفتند که لازم نیست قرار گرفتن در معرض سرمای متوسط نگران کننده باشد. این اثر هیچ تاثیری بر سیستم ایمنی بدن انسان ندارد. آیا زمانی که هوا سرد است باید لباس گرم بپوشیم؟ پاسخ “بله” اگر احساس سرما می‌کنید، یا اگر قرار است برای یک مدت طولانی در فضای باز باشید، باید لباس گرم بر تن کنید. اما این‌ها هیچ ارتباطی به ایمنی بدن ندارد و با قرار گرفتن در معرض سرما ایمنی بدن شما ضعیف نمی‌شود.
ورزش: برای ایمنی خوب است یا بد ؟
ورزش منظم یکی از ارکان زندگی سالم است. ورزش باعث بهبود سلامت قلب و عروق، کاهش فشار خون و کنترل وزن بدن می‌شود و می‌تواند از ما در برابر انواع بیماری‌ها محافظت کند. اما آیا ورزش می‌تواند به طور طبیعی باعث تقویت سیستم ایمنی بدن شما شود؟ ورزش درست مثل یک رژیم سالم می‌تواند به سلامت عمومی و به همین ترتیب سیستم ایمنی سالم کمک کند. ورزش می‌تواند به طور مستقیم با افزایش گردش خون در ارتباط باشد، که با اینکار به سلول‌های سیستم ایمنی بدن اجازه می‌دهد تا آزادانه در بدن حرکت کنند و کار خود را به طور موثر‌تر انجام دهند.
بعضی از دانشمندان تلاش می‌کنند تعیین کنند که آیا ورزش می‌تواند به طور مستقیم بر حساسیت فرد به عفونت تاثیر بگذارد. به عنوان مثال، برخی محققان به دنبال این هستند که آیا یک ورزش شدید می‌تواند باعث بیمار شدن ورزشکاران شود یا به نحوی عملکرد آنها را کاهش دهد. به منظور انجام این نوع تحقیق، دانشمندان از ورزشکاران خواستند تا تمرینات شدید انجام دهند. آنها از ورزشکاران قبل و بعد از ورزش آزمایش خون و ادرار گرفتند تا بتوانند هر گونه تغییر در اجزای سیستم ایمنی آنها را تشخیص دهند. در حالی که برخی از تغییرات ثبت شده است، اما ایمونولوژیست‌ها (ایمنی شناسی) هنوز نمی‌دانند که در حوزه واکنش‌های ایمنی بدن انسان، معنی این تغییرات چیست.
این موضوع مربوط به ورزش شدید ورزشکاران حرفه‌ای بود. اما ورزش متوسط برای افراد متوسط چطور؟ آیا این نوع ورزش نیز سیستم ایمنی را سالم نگه می‌دارد؟ در حال حاضر، اگرچه هنوز ارتباط مستقیم مفیدی کشف نشده است، اما منطقی است که تمرین منظم متوسط می‌تواند یک حرکت مفید در یک زندگی سالم محسوب شود، که یک وسیله بالقوه مهم برای حفظ سلامتی سیستم ایمنی و دیگر ارگان‌های بدن است.
