مرگ ناگهانی نوزادان (SUID) همچنان یکی از معماهای بزرگ دنیای پزشکی است. حالا پژوهشگران مرکز سلامت راتگرز (Rutgers Health) راهکاری جدید و امیدوارکننده برای مقابله با این پدیده پیشنهاد داده‌اند: کافئین.
بعد از دهه‌ها پیشرفت اندک در این حوزه، این محققان باور دارند کافئین می‌تواند به پیشگیری از افت موقت سطح اکسیژن (آسیب هیپوکسی) کمک کند؛ رخدادی که به عقیده بسیاری از کارشناسان، نقش کلیدی در مرگ ناگهانی نوزادان (SIDS) دارد.
مرگ ناگهانی نوزادان: معضلی بدون پیشرفت در ۲۵ سال گذشته
مرگ ناگهانی نوزادان همچنان علت اصلی مرگ در میان نوزادان ۱ تا ۱۲ ماهه است. در ۲۵ سال گذشته، نرخ این نوع مرگ در آمریکا تغییری نکرده است. با وجود کمپین‌های آموزشی گسترده برای ترویج خوابیدن به پشت و ایجاد محیط خواب ایمن، همچنان هر سال بیش از ۱۵۰۰ نوزاد در آمریکا جان خود را بر اثر SIDS از دست می‌دهند.
افت سطح اکسیژن: ماشه مرگ ناگهانی نوزادان
تحلیل داده‌های دهه‌های گذشته
دکتر توماس هگی و دکتر باربارا اوستفلد با بررسی داده‌های چندین دهه، به یک عامل مشترک رسیدند. دکتر هگی در این باره می‌گوید: “ما به دنبال راه‌های جدید برای مقابله با این چالش بودیم.”
بیشتر عوامل خطر مرگ ناگهانی نوزادان مانند خوابیدن روی شکم، سیگار کشیدن مادر، یا خواب مشترک با نوزاد، با هیپوکسی间间ی (IH) مرتبط هستند؛ شرایطی که در آن سطح اکسیژن خون به‌طور موقت به زیر ۸۰ درصد کاهش می‌یابد.
آسیب‌های ناشی از افت اکسیژن
این افت‌های مکرر سطح اکسیژن باعث کاهش توانایی نوزاد در بیدار شدن از خواب می‌شود و به نواحی مغزی کنترل‌کننده تنفس آسیب می‌زند. به گفته دکتر هگی و دکتر اوستفلد، این وقایع، هسته اصلی بیماری‌شناسی SIDS هستند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از نوزادانی که بر اثر SIDS جان خود را از دست داده‌اند، نشانه‌هایی از آسیب‌های هیپوکسی پیشین داشته‌اند. این نشانه‌ها شامل گلیوز ساقه مغز، مرگ سلولی (آپوپتوز)، بزرگ شدن بطن راست قلب و تغییرات در رشد بدن کاروتید است که همگی حکایت از اختلال در تنظیم اکسیژن دارند.
آیا کافئین می‌تواند ناجی نوزادان باشد؟
کافئین و درمان آپنه در نوزادان نارس
کافئین سال‌هاست که برای درمان آپنه (وقفه تنفسی) در نوزادان نارس استفاده می‌شود. این ماده باعث تحریک تنفس و بهبود بیدار شدن از خواب می‌شود. دکتر هگی می‌گوید: “به این فکر کردم که چه چیزی می‌تواند با آسیب هیپوکسی مقابله کند؟ کافئین.”
تأثیر کافئین بر سیستم‌های مغزی
این نظریه بر اساس تجربیات موجود است که نشان داده‌اند کافئین می‌تواند به نوزادان نارس برای جلوگیری از وقفه‌های خطرناک تنفسی کمک کند.
کافئین همچنین بر سیستم سروتونین در ساقه مغز تأثیر می‌گذارد. مطالعات روی موش‌های دارای کمبود سروتونین نشان داده که کافئین می‌تواند به بهبود تنفس پس از خفگی کمک کند و کاهش ضربان قلب (برادیکاردی) را کاهش دهد. این حیوانات شانس بقای بیشتری داشتند.
نقش کافئین در رشد مغزی
علاوه بر این، مطالعات نشان می‌دهد که کافئین تأثیر مثبتی بر رشد مغز دارد. این ماده به حفظ ماده سفید مغز کمک می‌کند و عملکرد عصبی نوزادان نارس را که به‌طور مزمن با کمبود اکسیژن مواجه بوده‌اند، بهبود می‌بخشد.
چرا زمان‌بندی مصرف کافئین اهمیت دارد؟
متابولیسم کند کافئین در نوزادان
نوزادان کافئین را بسیار کندتر از بزرگسالان متابولیزه می‌کنند. در حالی که کافئین در بدن بزرگسالان در عرض چهار ساعت تجزیه می‌شود، در بدن نوزاد ممکن است تا ۱۰۰ ساعت باقی بماند.
کافئین می‌تواند هفته‌ها در بدن نوزاد حضور داشته باشد. این نکته ممکن است دلیل اوج‌گیری مرگ ناگهانی نوزادان بین دو تا چهار ماهگی باشد؛ زمانی که اثر حفاظتی کافئین دریافتی از بارداری یا شیردهی شروع به کاهش می‌کند.
نقش احتمالی شیر مادر
شیر مادر نیز به نظر می‌رسد نوعی محافظت ارائه می‌کند. تیم راتگرز این فرضیه را مطرح می‌کند که ممکن است یکی از دلایل این محافظت، وجود کافئین در شیر مادر باشد. “ما فرض می‌کنیم که یکی از دلایل محافظتی شیر مادر، حضور کافئین در آن است.”
کافئین مادر: یک سپر برای نوزادان؟
کافئین در بارداری و شیردهی
بیشتر زنان باردار کافئین مصرف می‌کنند. برآوردها نشان می‌دهد که حدود ۶۸ تا ۷۴ درصد از زنان باردار نوشیدنی‌های کافئین‌دار مصرف می‌کنند. بعد از تولد، کافئین به شیر مادر منتقل می‌شود.
یک مطالعه نشان داد که سطح کافئین در شیر مادر دو ساعت بعد از مصرف مادر به اوج می‌رسد و غلظت آن حدود ۸۰ درصد سطح کافئین خون مادر است.
حتی نوزادانی که مادرانشان روزانه ۷۵۰ میلی‌گرم کافئین مصرف می‌کردند، تا ۹ روز پس از قطع مصرف مادر، همچنان کافئین در بدنشان قابل اندازه‌گیری بود. این ماندگاری طولانی می‌تواند اهمیت بالینی داشته باشد.
هشدار در مورد مصرف زیاد کافئین
با این حال، پژوهشگران تاکید می‌کنند که نباید این نتایج اشتباه تفسیر شود. مصرف بالای کافئین در بارداری ممکن است خطر SIDS را افزایش دهد؛ اما این خطر عمدتاً زمانی مشاهده می‌شود که مادر مصرف کافئین را به‌طور ناگهانی قطع کند. کاهش تدریجی کافئین می‌تواند ایمن‌تر و حتی محافظتی باشد.
تعادل میان خطر و فایده
دکتر اوستفلد تاکید می‌کند که هدف این نظریه جایگزین کردن رفتارهای کاهش‌دهنده خطر نیست. او می‌گوید: “ایده این نیست که کافئین جای رفتارهای ایمن خواب را بگیرد.”
محیط خواب نوزاد همچنان باید ایمن باشد و از بالش، پتوهای شل و دیگر اشیاء خطرناک خالی شود.
هرچند کافئین ترکیب شیر مادر را تغییر نمی‌دهد، اما می‌تواند بر رفتار نوزاد اثر بگذارد. برخی نوزادان ممکن است تحریک‌پذیری، خواب کم یا بی‌قراری را تجربه کنند. با این حال، مطالعات تاکنون آسیب‌های بلندمدت برای مصرف متوسط کافئین توسط مادران در دوران شیردهی گزارش نکرده‌اند.
گام‌های بعدی و برنامه‌های تحقیقاتی
تیم راتگرز قصد دارد با مقایسه سطح کافئین در بدن نوزادانی که بر اثر SIDS جان خود را از دست داده‌اند با نوزادانی که به دلایل دیگر فوت کرده‌اند، فرضیه خود را آزمایش کنند. این مقایسه می‌تواند الگوهای مرتبط با میزان مواجهه با کافئین را آشکار سازد.
دکتر اوستفلد می‌گوید: “ما بیش از ۳۰ سال است که والدین نیوجرسی را درباره خواب ایمن نوزادان آموزش می‌دهیم. این تلاش‌ها باعث شده نرخ مرگ ناگهانی نوزادان در ایالت ما دومین پایین‌ترین نرخ در آمریکا باشد. با این حال، این توصیه‌های اثبات‌شده هنوز در همه‌جا رعایت نمی‌شوند.”
این نظریه، مسیر جدیدی برای مداخله فراهم می‌کند. شاید به نوزادانی که باوجود آموزش و محیط امن، همچنان آسیب‌پذیر هستند، کمک کند.
توجه داشته باشید که این فرضیه فعلاً به معنای تجویز کافئین برای نوزادان نیست؛ بلکه صرفاً دعوتی برای تحقیقات علمی بیشتر است. به گفته دکتر هگی: “هدف ما این است که تفکر جدیدی درباره مشکلی که ۲۵ سال بدون تغییر باقی مانده، شکل دهیم.”
شاید این نظریه به‌سرعت مرگ ناگهانی نوزادان را حل نکند، اما قطعاً امید تازه‌ای برای پیشگیری و نجات جان نوزادان به ارمغان می‌آورد.
این مطالعه در مجله Journal of Perinatology منتشر شده است.
