زخم‌های سرد (Cold Sores) آزاردهنده، ناخواسته، و اغلب غافلگیرکننده هستند، اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد این مزاحمت‌های کوچک ممکن است نشانه‌ای هشداردهنده برای یک نگرانی بزرگ‌تر و ترسناک‌تر یعنی زوال عقل باشند.
محققان در سوئد ارتباطی میان زخم‌های سرد و افزایش خطر ابتلا به این بیماری که حافظه را از بین می‌برد، کشف کرده‌اند.
یافته‌های مطالعات طولانی‌مدت
در یک مطالعه‌ی طولانی‌مدت که بیش از هزار فرد سالمند را به مدت ۱۵ سال دنبال کرد، الگویی نگران‌کننده آشکار شد.
شرکت‌کنندگانی که به ویروس HSV-1 (ویروس هرپس که عامل ایجاد زخم‌های سرد است) مبتلا بودند، دو برابر بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به زوال عقل قرار داشتند.
اگرچه تیم تحقیقاتی نتوانست دلیل قطعی برای این ارتباط نگران‌کننده پیدا کند، اما گمان می‌رود رفتار پنهان‌کارانه‌ی ویروس علت آن باشد.
زخم‌های سرد: پیش‌قراولان التهاب؟
ویروس HSV-1 پس از ورود به بدن، در سلول‌های عصبی به صورت دائمی جای می‌گیرد. این ویروس گاهی باعث شعله‌ور شدن عفونت می‌شود که می‌تواند التهاب در سیستم عصبی را تحریک کند.
این التهاب ممکن است به بافت حساس سیستم عصبی و مغز آسیب بزند.
در طول زمان، این آسیب می‌تواند زمینه‌ساز علائم مرتبط با زوال عقل شود، از جمله گیجی، اختلال حافظه، و تخریب تدریجی بافت مغزی.
این یافته جدید پیچیدگی بیشتری به تحقیقات جاری درباره ارتباط ویروس‌های شایع و خطر افزایش زوال عقل در سال‌های بعدی زندگی افزوده است.
نقش سایر ویروس‌ها در سلامت مغز
محققان همچنین ویروس واریسلا-زوستر (عامل آبله‌مرغان و زونا) را نیز در تأثیرگذاری بر سلامت مغز مقصر دانسته‌اند.
با این حال، شواهد نشان نمی‌دهد که این ویروس‌ها قطعاً با کاهش شناختی مرتبط هستند، و برخی مطالعات این ارتباط را رد کرده‌اند.
HSV-1 و ما: رابطه‌ای ناخواسته
بر اساس داده‌های دانشگاه جانز هاپکینز، ویروس HSV-1 بین ۵۰ تا ۸۰ درصد بزرگسالان آمریکایی را تحت تأثیر قرار داده است.
این ویروس که با HSV-2 (عامل تبخال تناسلی) مرتبط است، از نظر عملکرد کاملاً متفاوت است.
HSV-1 عمدتاً از طریق تماس نزدیک مانند بوسیدن یا رابطه جنسی دهانی منتقل می‌شود و حتی می‌تواند از مادر به فرزند در دوران بارداری منتقل شود که ممکن است عوارض جدی برای کودکان ایجاد کند.
HSV-1: خطری قابل کنترل؟
پس از ابتلا، علائم اولیه معمولاً شامل تب، تورم غدد لنفاوی، گلودرد، و زخم‌های دهان و لثه است.
علائم می‌توانند پس از اولین دوره ناپدید شوند، اما به‌طور دوره‌ای دوباره به شکل زخم‌های قرمز و دردناک روی دهان یا لب بازمی‌گردند.
در چنین مواردی، پزشکان معمولاً داروهای ضدویروسی یا مسکن‌های بدون نسخه را برای کاهش ناراحتی و کنترل التهاب توصیه می‌کنند.
تا مدت‌ها تصور می‌شد که تنها اثر ماندگار HSV-1 زخم‌های سرد ناخوشایند است، اما سال‌های اخیر ارتباط نگران‌کننده‌تری را آشکار کرده است.
مطالعه سوئدی: زخم‌های سرد و خطر زوال عقل
تیمی از محققان دانشگاه اوپسالا که این ارتباط احتمالی را کشف کرده‌اند، یافته‌های خود را در دسامبر ۲۰۲۳ در Journal of Alzheimer’s Disease منتشر کردند.
مطالعه‌ی دقیق آن‌ها ۱,۰۰۲ فرد سوئدی را که ۸۰ درصد آن‌ها HSV-1 داشتند، طی ۱۵ سال بررسی کرد.
تا پایان مطالعه، ۳۲ نفر به بیماری آلزایمر مبتلا شدند و ۶۳ درصد به نوعی از زوال عقل دچار شدند که نمایانگر ۱۱ درصد از کل شرکت‌کنندگان بود.
بیشتر این افراد، حدود ۸۹ درصد، به ویروس هرپس مبتلا بودند.
با وجود بررسی عواملی مانند تحصیلات و پیش‌زمینه‌ی ژنتیکی آلزایمر، تیم تحقیقاتی نتوانست اثر سن یا مشکلات سلامتی دیگر مانند بیماری‌های قلبی و دیابت را تعدیل کند.
داستان دو مطالعه
مطالعه‌ی دانشگاه اوپسالا اولین تحقیق درباره ارتباط هرپس و زوال عقل نیست.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۴ از کره جنوبی که بیش از ۷۵۰,۰۰۰ نفر را شامل می‌شد، نیز نشان داد افرادی که HSV یا ویروس واریسلا-زوستر داشتند، احتمال بیشتری برای ابتلا به زوال عقل داشتند.
با این حال، بررسی سال ۲۰۱۹ توسط چندین دانشگاه بریتانیا، این ارتباط را غیرقطعی دانست و نتوانست رابطه‌ی قوی‌ای بین HSV-1 و زوال عقل پیدا کند.
نتیجه‌گیری
دکتر جاگان پیلالی از کلینیک کلیولند معتقد است این مطالعات هنوز برای نتیجه‌گیری کافی نیستند که هرپس می‌تواند باعث زوال عقل شود.
او بر اهمیت مطالعات با کیفیت بالاتر در آینده تأکید دارد.
همچنین دکتر مونیکا گاندی، متخصص بیماری‌های عفونی در دانشگاه کالیفرنیا سان‌فرانسیسکو، با اشاره به نرخ بالای عفونت‌های هرپس در میان جوانان، این ارتباط را مورد تردید قرار می‌دهد و می‌گوید:
«با توجه به شیوع بالای عفونت ویروس هرپس در میان جوانان، نباید این مطالعه شما را بیش از حد نگران کند.»
در حالی که ارتباط بین زخم‌های سرد و زوال عقل هنوز ضعیف است، قطعاً نیاز به مطالعات جامع‌تر و با کیفیت بالاتر احساس می‌شود.
این مطالعه به طور کامل در مجله Journal of Alzheimer’s Disease منتشر شده است.
