قرن‌ها امپراتورها و کیمیاگران در جستجوی اکسیر جوانی بودند. امروزه میلیاردرهای سیلیکون ولی سرمایه‌های هنگفتی را صرف درمان‌های پیشرفته افزایش طول عمر می‌کنند. اما رازهای واقعی یک زندگی طولانی نه اسرارآمیزند و نه وابسته به فناوری‌های پیچیده.
نقش ژنتیک و محیط در طول عمر
مطالعه‌ای که در ۱۹ فوریه در مجله Nature Medicine منتشر شد، با استفاده از داده‌های پایگاه زیستی بریتانیا (UK Biobank) بررسی کرده است که کدام عوامل ژنتیکی و محیطی بیشترین تأثیر را در کاهش سرعت پیری و افزایش طول عمر دارند.
این پایگاه داده شامل اطلاعات ژنتیکی و پزشکی نیم میلیون نفر، همراه با جزئیاتی درباره درآمد، سبک زندگی و تربیت آن‌ها است. این مجموعه داده به محققان اجازه داده تا تأثیر عوامل مختلف را بر خطر ابتلا به بیماری و مرگ‌ومیر تجزیه و تحلیل کنند.
ژنتیک نقش کمی در طول عمر دارد
نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که ژنتیک، برخلاف تصور رایج، نقش کوچکی در افزایش طول عمر ایفا می‌کند. سن و جنسیت ۴۷٪ از تغییرات در میزان مرگ‌ومیر را توضیح می‌دهند، در حالی که سهم ژنتیک پس از کنترل این عوامل تنها ۳٪ است. در مقابل، عوامل محیطی و سبک زندگی حدود ۱۷٪ از این تغییرات را تشکیل می‌دهند. (باقی‌مانده تفاوت‌ها در میزان مرگ‌ومیر قابل پیش‌بینی نیستند.)
عوامل محیطی مؤثر در مرگ‌ومیر
محققان سپس تأثیرگذارترین عوامل محیطی بر میزان مرگ‌ومیر را شناسایی کردند. برخی از نتایج بدیهی بودند:
- سیگار کشیدن خطر مرگ زودرس را حدود ۶۰٪ افزایش می‌دهد.
- تحصیلات، اشتغال و ثروت از جمله عواملی بودند که بیشترین تأثیر را در افزایش طول عمر داشتند.
- فعالیت بدنی خطر مرگ‌ومیر را حدود ۲۵٪ کاهش داد.
تأثیر شگفت‌آور روابط اجتماعی
این مطالعه نشان داد که ارتباطات اجتماعی تأثیر قابل توجهی در افزایش طول عمر دارند. زندگی با یک شریک زندگی تقریباً به اندازه ورزش کردن مفید است.
همچنین، دیدارهای منظم با خانواده یا داشتن فردی برای درد دل کردن می‌تواند خطر مرگ زودرس را کاهش دهد. در مقابل، تنهایی یک عامل خطر شناخته‌شده برای مرگ زودرس است. افراد منزوی معمولاً سطح بالاتری از التهاب سلولی دارند و سیستم ایمنی ضعیف‌تری نشان می‌دهند. البته هنوز مشخص نیست که آیا این اثر مستقیماً به دلیل تنهایی است یا اینکه افراد تنها سبک زندگی ناسالم‌تری دارند، مانند فعالیت کمتر و رژیم غذایی نامناسب.
تأثیر سلامت روان بر طول عمر
سلامت روان نیز عامل مهمی در افزایش طول عمر است. افرادی که در نظرسنجی‌های پایگاه زیستی بریتانیا احساس بی‌حوصلگی و نارضایتی را گزارش کرده بودند، در معرض خطر بالاتر مرگ زودرس قرار داشتند.
همچنین، افرادی که اغلب احساس خستگی می‌کردند—که می‌تواند نشانه افسردگی یا فرسودگی باشد—۴۵٪ بیشتر در معرض خطر مرگ زودرس بودند. تجربیات دوران کودکی نیز تأثیرات ماندگاری داشتند: افرادی که در ۱۰ سالگی اضافه‌وزن داشتند یا مادرانشان در دوران بارداری سیگار می‌کشیدند، به ترتیب ۱۶٪ و ۱۲٪ بیشتر در معرض خطر مرگ قرار داشتند.
تأثیر عوامل محیطی بر بیماری‌های مختلف
عوامل محیطی در برخی بیماری‌ها نقش پررنگ‌تری دارند. حدود ۳۵٪ از تغییرات در میزان بیماری‌های ریوی و کبدی به عوامل محیطی مرتبط است، اما در برخی سرطان‌ها، ژنتیک نقش غالب دارد. به عنوان مثال، سرطان پستان اغلب به دلیل جهش در ژن BRCA2 ایجاد می‌شود.
بیماری‌های مغزی مانند زوال عقل نیز پیوندهای ژنتیکی قوی‌تری دارند. برای مثال، جهشی در ژن APOE خطر ابتلا به آلزایمر را به شدت افزایش می‌دهد.
نکاتی درباره یافته‌های مطالعه
محققان هشدار می‌دهند که این مطالعه صرفاً همبستگی‌ها را بررسی کرده است، نه رابطه علت و معلولی را. به عنوان مثال، داشتن یک شومینه باز در خانه یا مصرف زیاد پنیر ممکن است تأثیر مستقیمی بر کاهش پیری نداشته باشد، اما هر دو عامل با ثروت بیشتر در بریتانیا ارتباط دارند که خود به طور غیرمستقیم می‌تواند بر طول عمر تأثیر بگذارد.
اما یافته‌های کلی این مطالعه نشان می‌دهد که ارتباطات اجتماعی و سلامت روان به اندازه ورزش برای جلوگیری از مرگ زودرس اهمیت دارند.
