تحقیقات جدید نشان میدهد که الگوهای رانندگی میتوانند نشانههای اولیه کاهش توانایی حافظه را بسیار زودتر از آزمونهای استاندارد شناسایی کنند. نتایج یک پژوهش گسترده روی صدها راننده سالمند نشان داد که دادههای ساده ثبتشده توسط دستگاههای GPS قادرند مشکلات شناختی اولیه را با دقت حدود ۸۷ درصد تشخیص دهند.
تغییرات رانندگی پیش از بروز دمانس
طبق این مطالعه، برخی تغییرات رانندگی سالها پیش از دمانس و در مرحله اختلال شناختی خفیف (MCI) ظاهر میشود. این مرحله معمولاً زمانی است که فرد هنوز در زندگی روزمره عملکرد نسبتاً طبیعی دارد، اما نشانههای اولیه مشکل در حافظه و تفکر بروز میکند.
مطالعه رانندگان سالمند در جامعه
در این پژوهش، رانندگان سالمندی که در دهه هفتم زندگی بودند و هر هفته دستکم یکبار رانندگی میکردند انتخاب شدند. هدف این بود که زندگی واقعی آنها ثبت و تحلیل شود، نه عملکردشان در یک محیط آزمایشگاهی.
الگوهای رانندگی چه چیزهایی را آشکار میکنند؟
این مطالعه به سرپرستی دکتر «گانش ام. بابولال» از دانشکده پزشکی دانشگاه واشنگتن انجام شد. او تمرکز پژوهشی خود را بر این گذاشته که چگونه فعالیتهای روزمره مثل رانندگی میتواند نشانههای اولیه تغییرات مغزی را بازتاب دهد.
چرا رانندگی شاخص ارزشمندی برای اندازهگیری سلامت مغز است؟
رانندگی نیازمند تصمیمگیری سریع و هماهنگی همزمان بین حافظه، توجه، بینایی و حرکت است. طبق دادههای فدرال، در سال ۲۰۲۲ حدود یک پنجم مرگومیرهای ناشی از تصادفات در آمریکا مربوط به رانندگان سالمند بوده است. این آمار نشان میدهد که موضوع فقط ایمنی نیست، بلکه سلامت شناختی نیز نقش مهمی دارد.
نصب GPS در خودروها و ثبت دادهها
در پروژه اصلی، روی ۲۹۸ سالمند با وضعیت شناختی طبیعی یا مبتلا به MCI دستگاههای GPS نصب شد.
- مدت ثبت دادهها: تا ۴۰ ماه
- اطلاعات جمعآوری شده: تعداد سفرها، مسافت طیشده، زمان رانندگی
- معیارهای شناختی: استفاده از مقیاس CDR برای سنجش میزان تغییرات حافظه
شرکتکنندگان تستهای کاغذی توجه، سرعت پردازش و برنامهریزی ذهنی را نیز در طول زمان تکرار کردند.
نتایج شناختی و ژنتیکی
بخشی از افراد بهعنوان مبتلایان به MCI طبقهبندی شدند و برخی دیگر طی دوره مطالعه شناخت طبیعی خود را حفظ کردند. همچنین بررسی شد که آیا افراد حامل ژن APOE4 هستند، ژنی که احتمال ابتلا به آلزایمر را افزایش میدهد.
الگوهایی که نشانه مشکل هستند
در آغاز مطالعه، تفاوت قابلتوجهی میان الگوهای رانندگان سالم و مبتلایان به MCI دیده نمیشد. اما با گذشت زمان، تفاوتها کاملاً آشکار شد.
مهمترین تغییرات ثبتشده
- کاهش تعداد سفرهای ماهانه
- کاهش شدیدتر رانندگی در شب
- کوتاهتر شدن مسیرها و سفرهای میانبرد
- کمتر شدن فاصله از خانه هنگام رانندگی
- کاهش تنوع مقصدها بر اساس شاخص «آنتروپی»
وقتی فقط ویژگیهای رانندگی تحلیل میشد، مدل یادگیری ماشینی با دقت ۸۲ درصد MCI را شناسایی میکرد. اما با افزودن سن، نمرات شناختی و خطر ژنتیکی آلزایمر، این دقت به ۸۷ درصد رسید. درحالیکه بدون دادههای رانندگی، دقت تنها ۷۶ درصد بود.
الگوهای رانندگی بهعنوان بیومارکر دیجیتال
این یافتهها نشان میدهند که رانندگی میتواند یک بیومارکر دیجیتال بسیار ارزشمند باشد. دادههای واقعی و پیوسته امکان شناسایی تغییرات شناختی پیش از آنکه علائم جدی ظاهر شوند فراهم میکند.
پژوهشهای پیشین چه میگویند؟
مطالعات گذشته نیز نشان دادهاند که دادههای GPS میتواند افراد سالمند با تغییرات اولیه آلزایمر را تشخیص دهد. حتی در یک مطالعه آزمایشی روی ۲۰ نفر، افراد با آلزایمر پیشبالینی کمتر رانندگی میکردند و از رانندگی شبانه پرهیز داشتند.
چالشهای مربوط به حریم خصوصی
اگرچه این نوع دادهها میتواند به تشخیص زودهنگام کمک کند، نگرانیهایی درباره میزان پذیرش نظارت دائمی مطرح است.
«شناسایی رانندگان سالمندی که در معرض خطر تصادف هستند یک اولویت بهداشت عمومی است، اما این کار دشوار و زمانبر است.» – بابولال
او تأکید میکند که جمعآوری این دادهها بهصورت کاملاً غیرفعال انجام میشود، بدون اینکه سالمندان زمان اضافی در کلینیک صرف کنند.
لزوم رعایت اخلاق و عدالت در جمعآوری داده
این پژوهش بیشتر روی افراد سفیدپوست و تحصیلکرده انجام شده و هنوز مشخص نیست نتایج تا چه حد در سایر گروهها قابل تعمیم است. هر سیستم نظارتی باید رعایت موارد زیر را تضمین کند:
- حفظ حریم خصوصی
- رضایت آگاهانه
- عدم تبعیض بر اساس سن یا موقعیت محلی
کاربردهای عملی در مراقبتهای پزشکی
در آینده، این نوع پایش میتواند پزشکان را از آغاز تغییرات شناختی باخبر کند، حتی پیش از آنکه خانواده متوجه شوند. سالمندان نیز میتوانند برنامهریزی بهتری برای بازنشستگی تدریجی از رانندگی داشته باشند و از خطر تصادفهای جدی پیشگیری کنند.
این مطالعه در مجله Neurology منتشر شده است.
اگر این موضوع برای شما جذاب بود، مقالههای مرتبط با سلامت مغز و فناوریهای پایش هوشمند را نیز از دست ندهید. تجربیات خود درباره رانندگی سالمندان را در بخش نظرات بنویسید.
