این روزها این پرسش بیش از همیشه مطرح است که چه مقدار زمان صرفشده با تلفن همراه «زیاد» محسوب میشود. اصطلاح «زمان استفاده از صفحهنمایش» اغلب با پیامدهایی مانند افسردگی، چاقی، اختلالات خواب، اضطراب و مشکلات روانی دیگر گره خورده است. اما آیا واقعاً باید تا این اندازه نگران باشیم؟
آیا زمان استفاده از صفحهنمایش واقعاً به سلامت آسیب میزند؟
صدها پژوهش علمی تلاش کردهاند میان مدتزمان خیرهشدن به صفحهنمایش و بروز مشکلات جسمی و روانی مختلف ارتباط برقرار کنند. با این حال، بخش قابلتوجهی از این مطالعات صرفاً همبستگی را نشان میدهند نه رابطه علت و معلولی. به بیان دیگر، هنوز مشخص نیست که آیا استفاده زیاد از صفحهنمایش باعث افت سلامت میشود یا افرادی که سلامت روانی پایینتری دارند، بیشتر به سمت صفحهنمایشها گرایش پیدا میکنند.
متاآنالیزها چه میگویند؟ بررسی رابطه علت و معلولی
برای پاسخ دقیقتر به این پرسش، پژوهشگران به سراغ متاآنالیزها رفتهاند؛ مطالعاتی که نتایج تحقیقات متعدد را بهصورت یکجا بررسی میکنند. یکی از شاخصترین نمونهها، پژوهشی است که در سال ۲۰۱۹ توسط Amy Orben و Andrew Przybylski از دانشگاه آکسفورد انجام شد.
در این تحقیق که دادههای دهها هزار نوجوان بررسی شد، مشخص گردید تأثیر استفاده از صفحهنمایش بر بهزیستی روانی نوجوانان تنها ۰٫۴ درصد است. جالب آنکه این میزان اثر، تقریباً معادل تأثیر مصرف سیبزمینی بود.
در مقابل، تجربه زورگویی و آزار تأثیری بیش از چهار برابر قویتر داشت. همچنین خواب کافی و صرف صبحانه سالم اثرات مثبت بسیار پررنگتری بر سلامت روان نوجوانان نشان دادند.
آیا نگرانی عمومی درباره زمان استفاده از صفحهنمایش اغراقآمیز است؟
این یافتهها نشان میدهد که زمان استفاده از صفحهنمایش، دستکم در سطح جامعه، آنقدرها هم مخرب نیست که معمولاً تصور میشود. با این حال، این نتیجه به معنای پایان بحث نیست.
«زمان استفاده از صفحهنمایش» دقیقاً یعنی چه؟
یکی از اصلیترین چالشها، تعریف خود مفهوم زمان استفاده از صفحهنمایش است. تماشای تلویزیون، بحثکردن در شبکههای اجتماعی، پیامدادن به دوستان، بازیکردن، مطالعه کتاب الکترونیکی؛ همگی در دسته استفاده از صفحهنمایش قرار میگیرند. اما آیا تأثیر همه این فعالیتها یکسان است؟
بیشتر مطالعات موجود، میان این فعالیتها تمایزی قائل نمیشوند. علاوه بر این، دادهها اغلب بر اساس اظهارات شخصی کاربران جمعآوری شدهاند که دقت آنها میتواند محل تردید باشد.
نحوه استفاده از شبکههای اجتماعی عامل تعیینکننده است
یک متاآنالیز منتشرشده در سال ۲۰۲۴ در مجله SSM – Mental Health نشان داد که نحوه استفاده از شبکههای اجتماعی نقش کلیدی دارد.
- ارتباط با دوستان و تقویت پیوندهای اجتماعی با اثرات کوچک اما مثبت همراه است.
- مقایسه مداوم خود با دیگران یا استفاده کنترلنشده با پیامدهای کوچک اما منفی مرتبط است.
در همین راستا، برخی کشورها بهویژه برای کودکان، رویکرد اصل احتیاط را در پیش گرفتهاند و به سمت محدودسازی شبکههای اجتماعی حرکت کردهاند. با این حال، چنین سیاستهایی ممکن است مزایایی مانند دسترسی به اطلاعات، اجتماعیشدن، سرگرمی را نادیده بگیرد.
آیا واقعاً با یک تهدید بزرگ روبهرو هستیم؟
بر اساس شواهد موجود، تصویر کلی چنین است: پژوهشها نشان میدهند که ۲ تا ۴ ساعت استفاده روزانه از صفحهنمایش بهطور کلی تأثیر منفی معناداری بر سلامت روان جامعه ندارد.
ریسکها معمولاً زمانی پررنگ میشوند که:
- مدت استفاده به ۶ ساعت یا بیشتر برسد.
- استفاده از کنترل خارج شود.
- الگوی خواب را مختل کند.
جمعبندی: چه زمانی باید نگران شد؟
در نهایت، پاسخ روشنی برای همه وجود ندارد. اگر استفاده از تلفن همراه یا رایانه بهطور محسوس زندگی روزمره شما را مختل کرده است، ایجاد تغییر رفتاری یا دریافت کمک حرفهای میتواند منطقی باشد.
اما برای اغلب افراد، بهنظر میرسد صفحهنمایشها آنقدر که تیترها القا میکنند، تهدید بزرگی نباشند.
اگر این موضوع برای شما دغدغهبرانگیز است، تجربه خود را در بخش نظرات بنویسید یا مقالههای مرتبط ما درباره سلامت دیجیتال را مطالعه کنید.
