برای دههها، علم قلب و عروق بر عوامل شناختهشدهای مانند کلسترول، فشار خون، دیابت و مصرف سیگار تمرکز داشته است. این عوامل اگرچه مهم هستند، اما تنها بخشی از واقعیت را توضیح میدهند.
یک تحلیل گسترده از سوی مایو کلینیک نشان میدهد آنچه در وضعیت مالی افراد و میزان دسترسی آنها به غذا وجود دارد، میتواند حتی نقش پررنگتری در سرعت «پیر شدن» قلب ایفا کند.
بر اساس نتایج این پژوهش، فشار مالی و ناامنی غذایی بهعنوان قویترین محرکهای پیری شتابگرفته قلب و افزایش خطر مرگ شناسایی شدهاند.
این نتیجهگیری صرفاً یک دیدگاه اجتماعی یا نظری نیست، بلکه حاصل تحلیل دادههایی است که صدها هزار پرونده پزشکی را با روشی نوین برای تفسیر نوار قلب معمولی (ECG) ترکیب کرده است.
سن زیستی؛ معیار واقعی پیری قلب
با افزایش طول عمر، تمرکز نظام سلامت از صرف درمان بیماریها به کمک به سالم پیر شدن تغییر یافته است. پیشبینی میشود تا سال 2050، تقریباً از هر چهار آمریکایی یک نفر 65 سال یا بیشتر سن داشته باشد.
چالش اصلی اینجاست که سن تقویمی معیار دقیقی برای سلامت بدن نیست. آنچه اهمیت بیشتری دارد، سن زیستی است؛ یعنی این که بدن در عمل تا چه حد پیر عمل میکند.
در این مطالعه از یک الکتروکاردیوگرام مبتنی بر هوش مصنوعی برای تخمین «سن قلبی» استفاده شد و سپس این عدد با سن واقعی افراد مقایسه گردید.
اختلاف میان این دو که «شکاف سن قلبی» نامیده میشود، یک علامت هشدار محسوب میشود. زمانی که قلب فرد پیرتر از سن واقعی او به نظر میرسد، معمولاً پیامدهای منفی در ادامه مسیر سلامت ظاهر میشوند.
چه عواملی بر پیری قلب اثر میگذارند؟
تیم پژوهشی بیش از 280 هزار فرد بزرگسال را که بین سالهای 2018 تا 2023 به مراکز درمانی مراجعه کرده بودند، مورد بررسی قرار داد.
شرکتکنندگان یک پرسشنامه کوتاه درباره عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت تکمیل کردند که 9 حوزه زندگی روزمره را شامل میشد: استرس، فعالیت بدنی، ارتباطات اجتماعی، وضعیت مسکن، شرایط مالی، دسترسی به غذا، حملونقل، کیفیت رژیم غذایی و سطح تحصیلات.
نوار قلب معمول هر فرد با استفاده از مدل هوش مصنوعی تحلیل شد تا سن قلبی محاسبه شود و سپس نقش عوامل اجتماعی در کنار شرایط پزشکی و ویژگیهای جمعیتشناختی بررسی گردید.
پژوهشگران بهجای تمرکز بر روابط ساده علت و معلولی، از مدلسازی معادلات ساختاری استفاده کردند تا نشان دهند چگونه فشارهای اجتماعی بهصورت تجمعی بر ریسکهای بالینی اثر گذاشته و روند پیری قلب را تسریع میکنند.
یافتههای اصلی پژوهش
اثر عوامل اجتماعی بسیار قابلتوجه بود. در مجموع، این عوامل سهم بیشتری در توضیح تفاوتهای پیری قلب داشتند تا بسیاری از ریسکفاکتورهای کلاسیک پزشکی.
دو عامل بیش از همه تکرار شدند: فشار مالی و ناامنی غذایی. افرادی که در پرداخت هزینههای زندگی با مشکل مواجه بودند یا دسترسی مطمئنی به غذای کافی نداشتند، قلبهایی پیرتر و خطر مرگ بالاتری داشتند، حتی پس از در نظر گرفتن بیماریهایی مانند فشار خون بالا یا دیابت.
بیثباتی مسکن و سطح پایین فعالیت بدنی نیز با پیامدهای نامطلوب سلامت قلب ارتباط قوی نشان دادند.
بهطور خلاصه، استرس ناشی از کمبود پول یا غذا تنها یک تجربه ذهنی نیست، بلکه اثرات زیستی قابل اندازهگیری بر قلب برجای میگذارد.
رابطه پول، غذا و سلامت قلب
این ارتباط منطق روشنی دارد. زمانی که منابع مالی محدود است، مصرف داروها نامنظم میشود، ویزیتهای پزشکی به تعویق میافتد و غذاهای ارزان، شور، شیرین و فوقفرآوریشده جایگزین مواد غذایی مغذی میشوند.
ناامنی غذایی همچنین الگوهای غذایی نامنظم ایجاد میکند که تعادل قند خون و فشار خون را بر هم میزند.
ترکیب این شرایط با استرس مزمن، افزایش هورمونهای استرس و التهاب پایدار، در نهایت به فرسایش تدریجی عروق منجر میشود.
این مسیرها نظری نیستند، بلکه واقعیتهای روزمرهای هستند که بهمرور زمان انباشته میشوند و بهنظر میرسد نوار قلب مبتنی بر هوش مصنوعی قادر به شناسایی این اثرات تجمعی است.
پیرشوندگان خاموش تحت فشار
بیشتر افراد در طول زندگی حداقل یکبار نوار قلب میگیرند. استخراج نشانههای پیری زیستی از یک آزمایش سریع و کمهزینه اهمیت بالایی دارد.
از آنجا که سن قلبی مستقل از سن واقعی محاسبه میشود، این روش میتواند افرادی را شناسایی کند که شاخصهای بالینی آنها طبیعی است، اما قلبشان تحت فشارهای اجتماعی و فیزیولوژیک قرار دارد.
این روش تشخیص بیماری محسوب نمیشود، اما توجه پزشکان را به ریسکهایی جلب میکند که معمولاً نادیده گرفته میشوند و امکان مداخله درباره آنها وجود دارد.
این پژوهش یک مطالعه مقطعی است و رابطه علت و معلولی قطعی را اثبات نمیکند. همچنین مدل هوش مصنوعی در یک مرکز خاص آموزش داده شده و ترکیب جمعیتی شرکتکنندگان محدود بوده است، بنابراین بررسیهای تکمیلی برای تعمیم نتایج ضروری است.
با این حال، با نمونهای بیش از یکچهارم میلیون نفر و نتایج مشابه در زنان و مردان، پیام این یافتهها بهسختی قابل نادیده گرفتن است.
تبدیل یافتهها به مراقبت عملی
اگر فشار مالی و ناامنی غذایی روند پیری قلب را تسریع میکنند، بررسی این عوامل باید به اندازه اندازهگیری فشار خون به یک اقدام روتین تبدیل شود.
هدف صرفاً آگاهسازی بیماران نیست، بلکه طراحی مراقبتهایی است که واقعیتهای زندگی روزمره را در نظر بگیرند؛ از دسترسی به غذا و حملونقل گرفته تا هزینههای درمان.
در سطح کلان، این نتایج نشان میدهد تثبیت شرایط مالی و امنیت غذایی میتواند بخشی اساسی از پیشگیری مؤثر بیماریهای قلبیعروقی باشد.
این مطالعه در نشریه علمی Mayo Clinic Proceedings منتشر شده است.
اگر این مقاله برایتان مفید بود، آن را با دیگران به اشتراک بگذارید یا دیدگاه خود را در بخش نظرات بنویسید.
