آب مایه حیات است، اما اگر چیزی که برای کمک به ما در نظر گرفته شده، نگرانی‌های جدیدی ایجاد کند چه؟ برای دهه‌ها، دولت‌ها به منظور محافظت از دندان‌ها، فلوراید را به آب آشامیدنی اضافه کرده‌اند و این کار را راه‌حلی ساده برای پیشگیری از پوسیدگی دندان می‌دانند.
بااین‌حال، یک مطالعه جدید از مؤسسه کارولینسکا در سوئد نشان می‌دهد که قرار گرفتن در معرض فلوراید – به‌ویژه در دوران بارداری و اوایل کودکی – می‌تواند بر رشد مغز تأثیر بگذارد.
این نخستین بار نیست که این موضوع مطرح می‌شود، اما یافته‌های جدید بر شدت بحث‌های طولانی‌مدت در این زمینه می‌افزاید.
فلوراید در آب آشامیدنی
فلوراید به‌طور طبیعی در بسیاری از منابع آب یافت می‌شود، اما سطح آن اغلب آن‌قدر پایین است که تأثیر قابل‌توجهی در پیشگیری از پوسیدگی دندان ندارد.
برای حل این مشکل، کشورهایی مانند ایالات متحده، کانادا، شیلی، استرالیا و ایرلند سال‌هاست که فلوراید را به سیستم‌های آب عمومی خود اضافه کرده‌اند. میزان استاندارد مورد استفاده در این کشورها حدود 0.7 میلی‌گرم در لیتر است که به‌عنوان سطح بهینه برای سلامت دندان‌ها در نظر گرفته می‌شود.
باوجود استفاده گسترده، افزودن فلوراید به آب آشامیدنی همواره موضوعی بحث‌برانگیز بوده است. مقامات بهداشت عمومی آن را یک اقدام مقرون‌به‌صرفه برای سلامت عمومی می‌دانند، اما نگرانی‌هایی درباره عوارض جانبی احتمالی آن وجود دارد.
ماریا کیپلر، دانشیار مؤسسه کارولینسکا می‌گوید:
“با توجه به نگرانی‌ها درباره خطرات سلامتی، افزودن فلوراید به آب آشامیدنی بحث‌برانگیز بوده و در ایالات متحده و کانادا به‌طور گسترده مورد بحث قرار گرفته است.”
او همچنین افزود:
“نتایج ما از این فرضیه حمایت می‌کند که حتی غلظت‌های نسبتاً پایین فلوراید می‌توانند بر رشد اولیه کودکان تأثیر بگذارند.”
بررسی میزان قرار گرفتن در معرض فلوراید
برای درک بهتر تأثیر فلوراید بر رشد مغز، دانشمندان روی یک منطقه روستایی در بنگلادش تمرکز کردند. در این منطقه، فلوراید به‌طور طبیعی وارد منابع آب می‌شود، درست مانند بسیاری از نقاط دیگر جهان. آن‌ها ۵۰۰ مادر و فرزندانشان را در طول سال‌ها تحت نظر گرفتند.
با بررسی این خانواده‌ها در گذر زمان، محققان توانستند تأثیر مواجهه با فلوراید را بر تفکر و یادگیری مشاهده کنند.
دانشمندان با آزمایش نمونه‌های ادرار، سطح فلوراید در بدن مادران و کودکان را اندازه‌گیری کردند. برخلاف خمیردندان که بلعیده نمی‌شود، بیشتر فلوراید از طریق آب آشامیدنی و مواد غذایی وارد بدن می‌شود.
هنگامی‌که کودکان به سن پنج و ده سالگی رسیدند، پژوهشگران توانایی‌های شناختی آن‌ها را با استفاده از روش‌های معتبر روان‌شناختی آزمایش کردند. هدف این بود که ببینند آیا سطح فلوراید نقشی در شکل‌گیری مهارت‌های فکری و استدلالی آن‌ها دارد یا نه.
مواجهه با فلوراید و اثرات آن
یافته‌های این مطالعه نگران‌کننده بود. میانگین غلظت فلوراید در ادرار زنان باردار در این مطالعه 0.63 میلی‌گرم در لیتر بود. سطح بالاتر فلوراید در مادران با کاهش توانایی شناختی در کودکانشان، هم در سن پنج و هم در سن ده سالگی، مرتبط بود.
دکتر کیپلر تأکید کرد:
“محصولات مراقبت از دندان، مانند خمیردندان، معمولاً منبع مهمی از مواجهه با فلوراید نیستند، زیرا برای بلعیدن طراحی نشده‌اند.”
او همچنین افزود:
“فلوراید موجود در خمیردندان برای پیشگیری از پوسیدگی دندان مهم است، اما ضروری است که کودکان خردسال هنگام مسواک زدن خمیردندان را قورت ندهند.”
در سن ده سالگی، کودکانی که بیش از 0.72 میلی‌گرم در لیتر فلوراید در ادرار خود داشتند، در مقایسه با کودکانی که سطح پایین‌تری داشتند، نقص شناختی قابل‌توجهی نشان دادند. بیشترین تأثیر در حوزه استدلال کلامی و پردازش حسی مشاهده شد، که هر دو مهارت‌های حیاتی برای یادگیری و ارتباطات هستند.
نگران‌کننده‌تر اینکه این اثرات در سطوحی از فلوراید مشاهده شد که پایین‌تر از حد مجاز تعیین‌شده توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) و اتحادیه اروپا (EU) یعنی 1.5 میلی‌گرم در لیتر بود.
تأثیر پیچیده فلوراید بر رشد
نکته جالب‌توجه این است که سطح فلوراید در کودکان پنج‌ساله همبستگی قوی‌ای با توانایی‌های شناختی نشان نداد.
دکتر کیپلر دراین‌باره گفت:
“این ممکن است به دلیل کوتاه‌تر بودن مدت زمان قرارگیری در معرض فلوراید باشد، اما همچنین به این واقعیت مربوط می‌شود که اندازه‌گیری غلظت فلوراید در ادرار کودکان خردسال کمتر قابل‌اعتماد است، زیرا میزان جذب و ذخیره فلوراید در بدن آن‌ها، به‌ویژه در استخوان‌ها، متغیرتر است.”
شاید کودکان خردسال فلوراید را به شیوه‌ای متفاوت پردازش می‌کنند یا ممکن است مدتی طول بکشد تا اثرات آن آشکار شود. در هر صورت، این بخش از مطالعه نشان می‌دهد که تأثیر فلوراید بر رشد مغز ممکن است بسیار پیچیده باشد.
اثرات بلندمدت فلوراید
این مطالعه ارتباط قوی‌ای را نشان داد، اما نمی‌تواند ثابت کند که فلوراید مستقیماً این اثرات را ایجاد می‌کند.
برای درک کامل تأثیر فلوراید بر توانایی‌های شناختی، به تحقیقات طولانی‌مدت بیشتری نیاز است. پژوهشگران قصد دارند این مسئله را در سایر جمعیت‌ها نیز بررسی کرده و مدل‌های آزمایشی برای کشف سازوکارهای زیستی احتمالی ایجاد کنند.
دکتر کیپلر در پایان گفت:
“نیاز به تحقیقات بیشتر وجود دارد تا پایه‌ای محکم برای بازبینی خطرات سلامتی فلوراید و تعیین حد مجاز آن در آب آشامیدنی، غذاها و محصولات مراقبت از دندان، به‌ویژه برای کودکان، ایجاد شود. حتی تغییرات کوچک در شناخت در سطح جمعیت می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامت عمومی داشته باشد.”
ازآنجاکه بسیاری از مردم در معرض فلوراید قرار دارند، مهم است که خطرات آن را درک کنیم. محافظت از دندان‌ها اهمیت دارد، اما کارشناسان باید بررسی کنند که آیا فلوراید بر رشد مغز نیز تأثیر می‌گذارد یا نه.
این مطالعه با حمایت مالی شورای تحقیقات سوئد و شورای تحقیقات محیط‌زیست، علوم کشاورزی و برنامه‌ریزی فضایی سوئد (FORMAS) انجام شده و در مجله Environmental Health Perspectives منتشر شده است.
