همه می‌دانند ورزش برای قلب مفید است. اما اگر این فایده برای زنان و مردان یکسان نباشد چه؟
پژوهشگران دانشگاه شیامن چین برای یافتن پاسخ این سؤال، از ابزاری استفاده کردند که این روزها بخشی از زندگی روزمره ماست: ردیاب تناسب اندام (Fitness Tracker).
زنان برای محافظت از قلب به ورزش کمتری نیاز دارند
در این پژوهش، بیش از ۸۵ هزار بزرگسال که از شتاب‌سنج برای اندازه‌گیری حرکات خود استفاده می‌کردند، تحت نظر قرار گرفتند. نتایج حیرت‌انگیز بود: زنان تنها با نیمی از میزان ورزش مردان، به همان اندازه خطر بیماری قلبی را کاهش می‌دهند. این یافته می‌تواند دیدگاه پزشکان نسبت به تجویز فعالیت بدنی را متحول کند.
اطلاعات از پایگاه داده بزرگ UK Biobank استخراج شد. پژوهشگران سطح فعالیت بدنی متوسط تا شدید (MVPA) را با حسگرهای مچی سنجیدند؛ دستگاه‌هایی که از پیاده‌روی سریع گرفته تا کارهای خانه را ردیابی می‌کردند.
در میان افرادی که بیماری قلبی نداشتند، زنانی که به دستورالعمل‌های جهانی فعالیت بدنی (۱۵۰ دقیقه در هفته) عمل کردند، ۲۲ درصد کمتر در معرض خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر قرار داشتند. در مقابل، این رقم برای مردان تنها ۱۷ درصد بود.
با افزایش زمان ورزش، مزیت زنان نیز بیشتر شد. زنان با ۲۵۰ دقیقه ورزش در هفته، ۳۰ درصد کاهش خطر CHD را تجربه کردند. اما مردان برای دستیابی به همین سطح از محافظت، به ۵۳۰ دقیقه فعالیت نیاز داشتند — بیش از دو برابر!
زنان فعال عمر طولانی‌تری دارند
تحقیقات تنها به پیشگیری محدود نشد. در میان افرادی که از قبل دچار بیماری قلبی بودند، زنان فعال شانس زنده ماندن بسیار بیشتری داشتند. خطر مرگ ناشی از هر علت در آن‌ها تا ۷۰ درصد کمتر بود، در حالی‌که برای مردان تنها حدود ۱۹ درصد کاهش یافت.
این یافته نشان داد که فعالیت بدنی برای هر دو جنس مفید است، اما در بدن زنان کارآمدتر عمل می‌کند.
چرا ورزش برای زنان تأثیر بیشتری دارد؟
پاسخ در تفاوت‌های زیستی نهفته است. هورمون استروژن به بدن زنان کمک می‌کند هنگام ورزش چربی بسوزاند و شریان‌ها را انعطاف‌پذیر نگه دارد. این ویژگی باعث افزایش استقامت و بهبود روند بازیابی می‌شود.
همچنین نوع فیبرهای عضلانی تفاوت ایجاد می‌کند. زنان معمولاً فیبرهای کند‌انقباض بیشتری دارند که اکسیژن را بهتر مصرف می‌کنند و برای حرکات مداوم مناسب‌ترند. در مقابل، مردان فیبرهای تند‌انقباض بیشتری دارند که برای انفجارهای قدرتی طراحی شده‌اند، اما در پشتیبانی از سلامت بلندمدت قلب، کارایی کمتری دارند.
به بیان دیگر، بدن زنان به طور طبیعی ممکن است از همان میزان ورزش، بهره بیشتری ببرد. موضوع فقط «چقدر سخت کار می‌کنید» نیست، بلکه «بدن چگونه پاسخ می‌دهد» است.
نقش فناوری‌های پوشیدنی در کشف این تفاوت‌ها
این پژوهش بر پایه داده‌های فناوری پوشیدنی انجام شد. مطالعات پیشین بر پرسش‌نامه‌های حافظه‌محور تکیه داشتند که معمولاً میزان واقعی فعالیت را دست‌کم می‌گیرند. در مقابل، شتاب‌سنج‌ها حرکات بدن را به‌طور دقیق و پیوسته ثبت می‌کنند.
چنین ابزارهایی اکنون دیدگاه تازه‌ای از عادات واقعی زندگی در اختیار دانشمندان قرار می‌دهند. سازمان بهداشت جهانی نیز استفاده از آن‌ها را برای پایش سطح فعالیت جمعیت توصیه می‌کند. یافته‌های جدید نشان می‌دهد این ابزارها می‌توانند برای تصمیم‌گیری‌های شخصی در زمینه سلامت نیز مفید باشند.
ورزش هدفمند برای هر فرد
به‌جای اهداف عمومی، ممکن است به‌زودی توصیه‌های ورزشی بر اساس جنسیت، سن یا حتی ژنتیک تنظیم شوند.
بازنگری در قانون ۱۵۰ دقیقه در هفته
برای سال‌ها، سازمان‌های معتبر مانند انجمن قلب آمریکا به همه توصیه کرده‌اند که هفته‌ای ۱۵۰ دقیقه ورزش کنند. این قانون ساده و به‌خاطر‌سپردنی است، اما شاید واقعیت را بیش از حد ساده‌سازی کند.
نتایج جدید نشان می‌دهد زمان برابر به معنای فایده برابر نیست. زنان سریع‌تر به محافظت قلبی می‌رسند، در حالی‌که مردان باید مدت بیشتری ورزش کنند تا به همان نتیجه دست یابند.
پژوهشگران بر این باورند که این آگاهی می‌تواند شکاف جنسیتی در فعالیت بدنی را کاهش دهد و باعث انگیزه بیشتر در زنان برای ورزش شود.
ورزش‌های شخصی‌سازی‌شده؛ آینده سلامت قلب
بیماری قلبی همچنان بزرگ‌ترین عامل مرگ‌ومیر در جهان است. اما راه‌حل آن به اندازه‌ای که تصور می‌شود سخت و یکسان نیست. کمی تحرک روزانه نیز تفاوت زیادی ایجاد می‌کند، اما مقدار مناسب ورزش برای هر فرد متفاوت است.
برخی با پیاده‌روی تند نتیجه می‌گیرند، برخی دیگر با دوچرخه‌سواری یا شنا. آنچه اهمیت دارد تداوم و گوش دادن به بدن است.
پژوهشگران امیدوارند با ترکیب داده‌های ابزارهای پوشیدنی و علم نوین، بتوانند برنامه‌های تمرینی شخصی‌سازی‌شده ایجاد کنند. این ابزارها قادرند ضربان قلب را بسنجند، حرکات را پیگیری کنند و بازخوردهای دقیقی ارائه دهند که پیش‌تر تنها در آزمایشگاه ممکن بود.
تمرین برای محافظت از قلب
در آینده، پزشکان می‌توانند با تکیه بر داده‌های واقعی، بفهمند بدن هر فرد چگونه به ورزش پاسخ می‌دهد و کدام نوع تمرین — کوتاه‌تر اما مکرر یا طولانی‌تر — مؤثرتر است. این ابزارها همچنین می‌توانند با تعیین اهداف روزانه ساده، انگیزه تداوم فعالیت را افزایش دهند.
نتیجه نهایی: برای محافظت از قلب، نیازی نیست مثل ورزشکاران حرفه‌ای تمرین کنید. حتی فعالیت‌های کوتاه اما منظم نیز مؤثرند — و برای زنان، این تأثیر ممکن است دو برابر باشد.
این مطالعه در نشریه Nature Cardiovascular Research منتشر شده است.
آیا از ردیاب تناسب اندام استفاده می‌کنید؟ تجربه خود از تأثیر ورزش بر سلامت قلب را در بخش دیدگاه‌ها بنویسید یا این مقاله را با دوستانتان به اشتراک بگذارید.
