فشار خون بالا معمولاً با مشکلات قلبی شناخته می‌شود اما پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که آسیب مغزی ناشی از فشار خون بالا بسیار زودتر از افزایش عدد فشار خون آغاز می‌شود. این تغییرات پنهان ممکن است سال‌ها قبل از بروز علائم، زمینه‌ساز اختلال حافظه و مشکلات شناختی شوند.
آسیب مغزی پنهان ناشی از فشار خون بالا قبل از تشخیص
بیشتر افراد هنگام شنیدن واژه فشار خون بالا به سکته، گرفتگی رگ‌ها، حمله قلبی یا آسیب به عروق فکر می‌کنند. اما مغز نخستین عضوی است که در مراحل ابتدایی بیماری تحت فشار قرار می‌گیرد.
تحقیقات جدید نشان می‌دهند تغییرات بسیار کوچکی در سلول‌های مغزی پیش از بالا رفتن فشار خون رخ می‌دهد. همین تغییرات می‌توانند مسیر اختلالات حافظه سال‌های آینده را هموار کنند.
پیوند فشار خون بالا با اختلالات شناختی
دانشمندان مدت‌ها حدس می‌زدند که فشار خون بالا خطر اختلالات شناختی را افزایش می‌دهد. ارتباط کاملاً روشن بود اما دلیل اصلی مبهم باقی مانده بود. بسیاری از بیماران فشار خون را با دارو کنترل می‌کنند اما همچنان دچار اختلال حافظه می‌شوند. این تناقض باعث شد محققان عمیق‌تر به سلول‌های مغزی نگاه کنند.
گروهی از پژوهشگران در دانشگاه Weill Cornell Medicine با بررسی سلول‌های مغز دریافتند که آسیب مغزی ناشی از فشار خون بالا خیلی قبل از افزایش خود فشار خون شروع می‌شود.
آسیب قبل از بروز هر نشانه
دانشمندان با تزریق هورمون آنژیوتانسین برای ایجاد فشار خون بالا در موش‌ها، مغز آن‌ها را پس از سه روز و سپس پس از ۴۲ روز بررسی کردند. در مرحله اولیه هنوز فشار خون افزایش نیافته بود اما مغز نشانه‌های آسیب را نشان می‌داد.
سلول‌های اندوتلیال که داخل رگ‌ها قرار دارند رفتار پیرتری از سن واقعی خود داشتند. متابولیسم انرژی آن‌ها کاهش یافته بود، همچنین نشانه‌هایی از پیری سلولی و توقف تکثیر بروز کرده بود.
در این مرحله نشانه‌هایی از تضعیف سد خونی مغز نیز مشاهده شد. این سد نقش مهمی در محافظت از مغز در برابر مواد مضر دارد.
اختلال در نورون‌ها زمینه‌ساز کاهش شناختی
این پژوهش نشان می‌دهد که نورون‌های میانجی یا Interneurons هم در مراحل ابتدایی آسیب می‌بینند. این نورون‌ها مسئول تنظیم ارتباط بین نورون‌های حسی، حرکتی هستند. اختلال در عملکرد آن‌ها باعث برهم خوردن تعادل سیگنال‌های مهاری و تحریکی می‌شود، تعادلی که در بیماری آلزایمر نیز مختل می‌شود.
آسیب به الیگودندروسیت‌ها
سومین گروه آسیب‌پذیر، الیگودندروسیت‌ها بودند. این سلول‌ها مسئول ساخت میلین هستند. میلین لایه محافظی است که سرعت ارتباط بین نورون‌ها را حفظ می‌کند.
زمانی که ژن‌های مسئول ترمیم و تولید میلین به درستی فعال نشوند، نورون‌ها توان انتقال پیام را از دست می‌دهند. این اختلال به مرور روی حافظه و تفکر اثر منفی می‌گذارد. در روز ۴۲ تغییرات ژنی بیشتری مشاهده شد همچنین عملکرد شناختی موش‌ها کاهش یافت.
تغییرات مغزی فقط سه روز پس از شروع فشار خون
محققان دریافتند مهم‌ترین سلول‌هایی که در کاهش عملکرد شناختی نقش دارند تنها سه روز پس از تحریک فشار خون دچار تغییر می‌شوند، پیش از آنکه حتی عدد فشار خون بالا برود.
«نتیجه این است که عامل دیگری غیر از افزایش فشار خون در این روند نقش دارد.» — دکتر Anthony Pacholko
او توضیح داد که گستردگی تغییرات اولیه بسیار شگفت‌انگیز بوده است. فهم سازوکارهای سلولی و مولکولی این تغییرات می‌تواند راه را برای درمان‌های جدید جلوگیری از تخریب مغز هموار کند.
افرادی که فشار خون بالا دارند بین ۱٫۲ تا ۱٫۵ برابر بیشتر در معرض اختلالات شناختی قرار می‌گیرند.
داروهایی که آسیب را معکوس می‌کنند
پژوهشگران داروی لوزارتان را نیز آزمایش کردند. این دارو گیرنده آنژیوتانسین را مسدود می‌کند.
«برخی مطالعات انسانی نشان می‌دهند داروهای مهارکننده گیرنده آنژیوتانسین ممکن است برای سلامت شناختی نسبت به سایر داروهای کاهنده فشار خون سودمندتر باشند.» — دکتر Costantino Ladecola
در این تحقیق، لوزارتان تاثیرات اولیه فشار خون را روی سلول‌های اندوتلیال همچنین نورون‌های میانجی معکوس کرد. این یافته می‌تواند پزشکان را در انتخاب دارویی که علاوه بر قلب، از مغز نیز محافظت کند، کمک کند.
دکتر Ladecola تأکید کرد که درمان فشار خون حتی مستقل از اثرات شناختی، یک اولویت مهم بهداشتی است.
نقشه‌برداری از تغییرات اولیه مغز در فشار خون بالا
هدف آینده محققان بررسی این موضوع است که چگونه پیری زودرس رگ‌های کوچک موجب آسیب نورون‌ها همچنین الیگودندروسیت‌ها می‌شود.
این تیم قصد دارد ارتباطات پیچیده این فرآیند را باز کند تا مشخص شود آیا می‌توان مغز را قبل از بروز آسیب جدی محافظت کرد یا نه.
فشار خون بالا میلیون‌ها نفر را درگیر می‌کند. بسیاری سال‌ها بدون نشانه با آن زندگی می‌کنند. این پژوهش نشان می‌دهد که مغز مدت‌ها پیش از تشخیص بیماری، بار آن را به دوش می‌کشد. چنین مطالعاتی می‌تواند به جلوگیری از کاهش شناختی در آینده کمک کند.
منبع: مجله Neuron
اگر این مقاله برایت مفید بود، آن را با دیگران به اشتراک بگذار یا نظر خود را در بخش کامنت‌ها ثبت کن تا مقالات بیشتری درباره سلامت مغز منتشر کنم.
