خنده می‌تواند متحدی قدرتمند برای سلامت جسمی و روانی باشد. در سراسر جهان، دانشمندان در حال بررسی این هستند که چگونه جلسات ساختاریافته خنده می‌توانند اضطراب را کاهش دهند و رضایت از زندگی را افزایش دهند، و دریافته‌اند که این فعالیت‌ها نتایج واقعی به همراه دارند.
خنده فقط مختص انسان نیست
خنده تنها ویژگی انسان‌ها نیست. از میمون‌ها گرفته تا موش‌ها، بسیاری از حیوانات این واکنش را نشان می‌دهند که نشان‌دهنده ریشه‌های عمیق تکاملی آن است. در انسان‌ها، خنده می‌تواند پیوندهای اجتماعی را تقویت کند، اعتماد ایجاد کند، و حتی به نوزادان کمک کند تا حس اولیه‌ای از خود داشته باشند.
خنده در محیط‌های درمانی
بیمارستان‌ها نیز پتانسیل درمانی خنده را کشف کرده‌اند. به‌عنوان مثال، کودکانی که از دیدن دلقک‌ها بهره‌مند می‌شوند، معمولاً زودتر بهبود می‌یابند و به خانه بازمی‌گردند.
مطالعه درمان با خنده
یلزین-ماوریسیو پورّاس-خیمنز از دانشگاه خاِن در اسپانیا به دنبال بهبود سلامت در تمامی ابعاد بود. او می‌گوید: «فقط بعد جسمی نه، بلکه بعد روحی و عاطفی نیز اهمیت دارد.» این نگرش او را به سمت مطالعه نقش درمان با خنده در مراقبت‌های جامع سوق داد.
پورّاس-خیمنز و تیمش ۳۳ مطالعه از ایالات متحده، اروپا، آسیا و خاورمیانه را تحلیل کردند. شرکت‌کنندگان از دانشجویان پرستاری تا بیماران در مراقبت‌های پایان زندگی، داوطلبان جراحی، بیماران IVF و افرادی که با افسردگی یا فرسودگی شغلی روبرو بودند، متنوع بودند.
روش‌های درمان با خنده متفاوت بود – برخی در کلاس‌های یوگای خنده شرکت کردند، برخی فیلم‌های کمدی تماشا کردند، در جلسات گروهی هدایت‌شده خندیدند، یا از بازدید دلقک‌های بیمارستان لذت بردند.
«برخلاف شوخ‌طبعی خودجوش، درمان با خنده یک مداخله ساختاریافته و هدفمند است که از تکنیک‌هایی مانند یوگای خنده، جلسات گروهی هدایت‌شده یا دلقک‌درمانی برای ایجاد خنده و کسب فواید روانی-عاطفی استفاده می‌کند.»
فواید درمان با خنده
هر مطالعه شامل دو گروه بود: یک گروه که درمان با خنده دریافت کرد و گروه دیگر که مراقبت استاندارد یا هیچ مداخله‌ای نداشت. داده‌ها چشمگیر بود.
در مقیاس اضطراب ۰ تا ۱۰۰، گروه کنترل میانگین حدود ۶۰ داشت. گروه درمان با خنده ۸ تا ۱۰ امتیاز کمتر داشت. رضایت از زندگی نیز داستان مشابهی داشت – گروه کنترل میانگین ۵۰ داشت، در حالی که گروه خنده ۱۰ تا ۱۲ امتیاز بالاتر بود.
سوفی اسکات از دانشگاه کالج لندن اذعان کرد که چون شرکت‌کنندگان می‌دانستند در فعالیت ویژه‌ای شرکت دارند، اثر پلاسبو ممکن است نتایج را تحت تأثیر قرار دهد. اما این موضوع، تأثیرات فیزیولوژیکی قابل اندازه‌گیری خنده را نفی نمی‌کند.
خنده می‌تواند سطح کورتیزول، هورمون استرس، را کاهش دهد و آزادسازی اندورفین‌ها – مواد شیمیایی طبیعی مغز که خلق و خو را بهبود می‌بخشند – را تحریک کند.
«سخت است گفت که آیا این اثر به خاطر خنده است یا به دلیل محیط اجتماعی که در آن احساس راحتی کافی برای خندیدن داشتید. من حدس می‌زنم هر دو عامل دخیل هستند.»
چرا درمان با خنده مفید است
تحقیقات روانشناسی مثبت نشان می‌دهند که فعالیت‌های مبتنی بر شوخ‌طبعی می‌توانند شرایط استرس‌زا را بازتعریف کنند و آن‌ها را به چالش‌هایی تبدیل کنند که کمتر طاقت‌فرسا هستند.
خنده می‌تواند خوش‌بینی را تقویت کند، که به نوبه خود با عملکرد بهتر سیستم ایمنی، سلامت قلب و تاب‌آوری بیشتر در مواجهه با مشکلات مرتبط است. با گذر زمان، عادات مبتنی بر شوخ‌طبعی می‌توانند به افراد کمک کنند تا راحت‌تر با تغییرات غیرمنتظره زندگی سازگار شوند.
کاربرد درمان با خنده در مراقبت‌های ویژه
درمان با خنده به طور فزاینده‌ای در درمان سلامت روان، مراقبت‌های تسکینی و توان‌بخشی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در محیط‌های درمانی، می‌تواند بیماران را پرانرژی کند، انگیزه آن‌ها را افزایش دهد و مشارکتشان در درمان را بهبود بخشد.
در مراقبت‌های تسکینی، این درمان لحظاتی از ارتباط و شادی در زمان‌های دشوار فراهم می‌کند. مقرون به صرفه بودن و کم‌خطر بودن درمان با خنده آن را در برنامه‌های اجتماعی، محیط‌های کاری و آموزشی قابل دسترسی می‌سازد.
برخی تحقیقات حتی نشان می‌دهند که خنده می‌تواند تحمل درد را بهبود بخشد، بخشی از آن به دلیل آزادسازی اندورفین‌ها و حالت آرام عضلات بعد از خنده خوب است. همراه با پیوند اجتماعی، این اثر یک سپر عاطفی منحصر به فرد در برابر استرس ایجاد می‌کند.
فراتر از بهبود خلق و خو
قدرت خنده ممکن است در توانایی آن برای اثرگذاری همزمان در سطوح زیستی، روانی و اجتماعی نهفته باشد.
خنده سیستم‌های کاهش استرس بدن را فعال می‌کند، روابط را تقویت می‌کند و نحوه تجربه چالش‌ها را بازتعریف می‌کند. حتی اگر بخشی از اثر آن پلاسبو باشد، فواید آن واقعی و ملموس باقی می‌مانند.
چه از طریق شوخی‌های دلقک در اتاق بیمارستان، یک نمایش استندآپ با دوستان، یا یک خنده خودجوش در خانه، درمان با خنده راهی شاد و کم‌هزینه برای حمایت از سلامت روان و عاطفی ارائه می‌دهد و شاید کمی سبک‌بالی به زندگی روزمره اضافه کند.
این مطالعه در مجله مطالعات شادی (Journal of Happiness Studies) منتشر شده است.
