آزمایش خون جدیدی ممکن است نحوه تشخیص و درمان آلزایمر را متحول کند. این آزمایش نه‌تنها می‌تواند وجود این بیماری را تأیید کند، بلکه به تعیین مرحله پیشرفت آن نیز کمک می‌کند. این پیشرفت می‌تواند به‌طور اساسی شیوه مدیریت بیماری آلزایمر توسط پزشکان را تغییر دهد.
تحولی جدید در تشخیص آلزایمر
این آزمایش توسط متخصصان دانشکده پزشکی دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیس و دانشگاه لوند در سوئد توسعه یافته است. مطالعات آن‌ها نشان داده است که یک پروتئین خاص در خون به نام MTBR-tau243 می‌تواند میزان تجمع خطرناک پروتئین تاو در مغز را نشان دهد.
تجمعات پروتئین تاو یکی از ویژگی‌های اصلی آلزایمر محسوب می‌شوند و ارتباط مستقیمی با شدت علائم این بیماری دارند.
این روش جدید بسیار ساده‌تر از اسکن‌های مغزی است، زیرا غیرتهاجمی بوده و نیازی به انجام روش‌های گران‌قیمت و پیچیده ندارد که دسترسی به آن‌ها دشوار است.
ردیابی آلزایمر با آزمایش خون
در حال حاضر، چندین آزمایش خون برای کمک به تشخیص آلزایمر در دسترس هستند. برخی از این آزمایش‌ها بر اساس کشفیات پیشین در دانشگاه واشنگتن طراحی شده‌اند.
این آزمایش‌ها علائم اولیه را شناسایی می‌کنند، اما میزان پیشرفت بیماری را مشخص نمی‌کنند. این موضوع یک خلأ مهم محسوب می‌شود، زیرا درمان‌های آلزایمر در مراحل اولیه بیشترین اثربخشی را دارند، قبل از آنکه آسیب زیادی به مغز وارد شود.
اگر پزشکان بتوانند تعیین کنند که بیماری در مراحل اولیه یا پیشرفته قرار دارد، می‌توانند مناسب‌ترین روش درمانی را انتخاب کنند. همچنین این آزمایش می‌تواند مشخص کند که مشکلات حافظه و تفکر فرد به دلیل آلزایمر است یا ناشی از یک مشکل دیگر.
دکتر رندال جی. بیتمن، یکی از نویسندگان ارشد این مطالعه، می‌گوید:
«این آزمایش خون به وضوح تجمعات تاو در آلزایمر را شناسایی می‌کند که بهترین شاخص زیستی برای اندازه‌گیری علائم و زوال عقل ناشی از این بیماری محسوب می‌شود.»
ابزاری مطمئن برای نظارت بر بیماری
بیماری آلزایمر معمولاً با تجمع پروتئین آمیلوئید در مغز شروع می‌شود. در مراحل بعدی، تجمعات پروتئین تاو شکل می‌گیرند که نقطه شروع بروز علائم بیماری را نشان می‌دهد.
تاکنون، بهترین روش برای مشاهده این تغییرات استفاده از اسکن‌های PET بوده است که تجمع آمیلوئید و تاو را ردیابی می‌کنند. اما این اسکن‌ها بسیار گران و وقت‌گیر هستند و معمولاً فقط در بیمارستان‌های بزرگ یا مراکز تحقیقاتی در دسترس قرار دارند.
به همین دلیل، دانشمندان به دنبال جایگزین‌های مبتنی بر آزمایش خون بوده‌اند.
این تیم قبلاً آزمایش‌هایی برای اندازه‌گیری تجمع پلاک‌های آمیلوئید در خون توسعه داده بود. تحقیقات قبلی نشان داده بود که سطح MTBR-tau243 در مایع نخاعی با میزان تجمع تاو در مغز مطابقت دارد.
مطالعه جدید نشان داد که می‌توان به همان نتایج دقیق از طریق نمونه‌های خون دست یافت. آزمایش خون بسیار ساده‌تر و در دسترس‌تر از گرفتن مایع نخاعی است.
بررسی دقت روش جدید
برای بررسی دقت این آزمایش، پژوهشگران داده‌های دو گروه از افراد را مورد مطالعه قرار دادند:
- گروه اول شامل ۱۰۸ داوطلب از یک مرکز تحقیقاتی در دانشگاه واشنگتن
- گروه دوم شامل ۵۵ فرد از یک مطالعه سوئدی به نام BioFINDER-2
سپس، یافته‌های خود را با داده‌های ۷۳۹ فرد دیگر از مطالعه BioFINDER-2 مقایسه کردند.
شرکت‌کنندگان این مطالعه در مراحل مختلف آلزایمر بودند:
- برخی هنوز هیچ علامتی نداشتند اما در مغز آن‌ها آمیلوئید دیده می‌شد.
- برخی علائم خفیف شناختی داشتند.
- برخی دچار زوال عقل پیشرفته بودند.
علاوه بر این، افراد مبتلا به مشکلات حافظه ناشی از بیماری‌های دیگر و کسانی که از نظر شناختی سالم بودند نیز در این مطالعه حضور داشتند.
مشخص شدن پیشرفت آلزایمر از طریق خون
نتایج بسیار امیدوارکننده بودند. سطح MTBR-tau243 در خون با دقت ۹۲٪ با میزان تجمع تاو در مغز مطابقت داشت.
در افراد سالم و کسانی که در مراحل اولیه بیماری بودند، سطح این پروتئین طبیعی بود. اما در افرادی که علائم نشان می‌دادند، سطح این پروتئین به‌طور قابل توجهی بالاتر بود – و در بیماران با آلزایمر پیشرفته، این افزایش حتی بیشتر بود.
این تفاوت‌ها امکان تشخیص آسان مراحل اولیه و پیشرفته بیماری را فراهم می‌کند. همچنین می‌تواند به تمایز آلزایمر از سایر مشکلات شناختی کمک کند.
این شفافیت می‌تواند در انتخاب بهترین روش درمانی تأثیر بسزایی داشته باشد.
ابزاری برای درمان شخصی‌سازی‌شده آلزایمر
این آزمایش جدید از فناوری‌ای استفاده می‌کند که توسط دانشگاه واشنگتن به شرکت C2N Diagnostics واگذار شده است. این شرکت قبلاً آزمایش‌های مشابهی را برای تشخیص پلاک‌های آمیلوئید توسعه داده بود.
اسکار هانسون، استاد نورولوژی دانشگاه لوند، می‌گوید:
«آزمایش خون p-tau217 احتمالاً برای تشخیص آلزایمر استفاده خواهد شد، اما MTBR-tau243 مکمل ارزشمندی در محیط‌های بالینی و آزمایشات تحقیقاتی خواهد بود.»
«زمانی که هر دو شاخص زیستی مثبت باشند، احتمال اینکه آلزایمر علت اصلی علائم شناختی فرد باشد، به‌شدت افزایش می‌یابد. این تمایز برای انتخاب مناسب‌ترین درمان برای هر بیمار حیاتی است.»
چشم‌انداز آینده برای درمان بهتر آلزایمر
در حال حاضر، دو داروی تأییدشده توسط FDA برای کاهش تجمع آمیلوئید در مغز وجود دارد که روند آلزایمر را کند می‌کنند. اما تحقیقات در حال بررسی درمان‌های بیشتری است که هدف آن‌ها پروتئین تاو و سایر مکانیزم‌های بیماری است.
با ورود این روش‌های درمانی، پزشکان نیاز به ابزارهای دقیق‌تری برای تطبیق درمان مناسب با مرحله بیماری خواهند داشت. آزمایش‌های خون ممکن است کلید این تحول به سوی درمان‌های شخصی‌سازی‌شده برای آلزایمر باشند.
دکتر کانتا هوریه، استاد نورولوژی در دانشگاه واشنگتن، می‌گوید:
«ما در آستانه ورود به عصر پزشکی شخصی‌سازی‌شده برای آلزایمر هستیم.»
«در مراحل اولیه با تجمع کم تاو، درمان‌های ضد آمیلوئید احتمالاً مؤثرتر خواهند بود. اما پس از شروع زوال عقل و افزایش تجمع تاو، درمان‌های ضد تاو یا سایر روش‌های تجربی می‌توانند نتایج بهتری ارائه دهند.»
با در دسترس بودن یک آزمایش خون دقیق برای مشخص کردن مرحله بیماری و درمان‌هایی که در مراحل مختلف مؤثر هستند، پزشکان می‌توانند برنامه‌های درمانی بهینه‌تری را برای هر بیمار ارائه دهند.
این مطالعه کامل در مجله Nature Medicine منتشر شده است.
