بیشتر کودکان بین شش‌ماهگی تا سه‌سالگی هر ۲۰ دندان شیری خود را کامل درمی‌آورند. البته زمان‌بندی دندان درآوردن از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. ژنتیک، موقعیت جغرافیایی، تغذیه و سلامت کودک در این روند نقش دارند.
اکنون شواهد تازه‌ای نشان می‌دهد که یک عامل مهم دیگر حتی پیش از تولد آغاز می‌شود. بر اساس پژوهش جدید، استرس دوران بارداری ممکن است باعث تسریع دندان‌درآوردن نوزاد شود.
پژوهشی تازه درباره استرس بارداری
این مطالعه روی مادرانی انجام شد که زایمان کامل داشتند و طی دو سال نخست زندگی، فرزندانشان را برای معاینات منظم دندان‌پزشکی مراجعه می‌دادند.
با مقایسه سطح هورمون‌ها در اواخر بارداری با تعداد دندان‌های نوزادان در سنین مختلف، ارتباطی مشاهده شد که پیش از این گزارش نشده بود.
عوامل مؤثر بر رشد دندان
سرپرستی این تحقیق را دکتر یینگ مِنگ، استادیار دانشکده پرستاری دانشگاه راچستر بر عهده داشت.
نتایج بر اساس ۱۴۲ مادر از خانواده‌های کم‌برخوردار در آمریکا به‌دست آمد. این زنان بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ در مرکز پزشکی دانشگاه راچستر ثبت‌نام کردند.
در اواخر سه‌ماهه دوم و سوم بارداری، از هر مادر نمونه بزاق گرفته شد.
کدام هورمون‌ها اندازه‌گیری شدند؟
- کورتیزول
- استرادیول
- پروژسترون
- تستوسترون
- تری‌یدوتیرونین (T3)
- تیروکسین (T4)
این هورمون‌ها بر رشد، سوخت‌وساز و تکامل جنین اثر می‌گذارند.
سپس گروه پژوهش هر مادر و فرزندش را در سنین یک، دو، چهار، شش، ۱۲، ۱۸ و ۲۴ ماهگی پیگیری کرد و دندان‌پزشکان تعداد دندان‌های روییده‌شده در هر ویزیت را ثبت کردند.
روندهای غیرمنتظره در دندان‌درآوردن نوزادان
نتایج نشان داد که دندان‌درآوردن کودکان طیف گسترده‌ای دارد.
- در شش‌ماهگی، ۱۵ درصد کودکان بین یک تا شش دندان داشتند.
- در ۱۲ماهگی، ۹۷.۵ درصد حداقل یک دندان داشتند.
- در ۱۸ماهگی، همه کودکان بین سه تا ۲۰ دندان داشتند.
- در ۲۴ماهگی، یک‌چهارم کودکان هر ۲۰ دندان شیری را کامل داشتند.
در تعداد کمی از کودکان رشد «جهشی» بین ۱۲ تا ۱۸ماهگی مشاهده شد. اما اغلب، روند رشد تدریجی و نامنظم بود. نتایج نشان داد تعداد دندان‌های اولیه لزوماً روند آینده را پیش‌بینی نمی‌کند.
تنوع جمعیتی مادران
- ۵۳ درصد شاغل بودند.
- ۶۰ درصد تحصیلات متوسطه یا پایین‌تر داشتند.
- ۷۶ درصد قبلاً مادر شده بودند.
- ۵۹ درصد در شش‌ماهگی شیردهی انجام نمی‌دادند.
- ۵۲ درصد کودکان آفریقایی‌آمریکایی بودند.
- ۳۶.۶ درصد مادران تشخیص اضطراب یا افسردگی داشتند.
با این حال، وجود افسردگی یا اضطراب با تفاوت هورمونی یا تعداد دندان‌ها ارتباطی نداشت.
یافته اصلی: نقش مهم کورتیزول
در میان همه متغیرها، یک الگو بسیار برجسته بود: مادرانی که در اواخر بارداری سطح بالاتری از کورتیزول داشتند، نوزادانی داشتند که در شش‌ماهگی دندان‌های بیشتری روییده بود.
کورتیزول اغلب «هورمون استرس» نامیده می‌شود. نوزادان مادرانی با بالاترین سطح کورتیزول به‌طور میانگین چهار دندان بیشتر نسبت به گروه با کمترین سطح کورتیزول داشتند.
«این نتایج نشان می‌دهد که افزایش هورمون‌های مرتبط با استرس، به‌ویژه کورتیزول، در اواخر بارداری با رویش زودتر دندان‌های شیری در نوزاد ارتباط دارد.» — دکتر مِنگ
او همچنین توضیح داد که کورتیزول ممکن است رشد جنین، سوخت‌وساز مواد معدنی و تنظیم کلسیم و ویتامین D را تحت تأثیر قرار دهد؛ عناصری که برای رشد استخوان و دندان ضروری هستند.
استرس و پیری زیستی زودرس
دکتر مِنگ اشاره می‌کند که کورتیزول بر فعالیت سلول‌های استخوان‌ساز (استئوبلاست‌ها) و استخوان‌جذب‌کننده (استئوکلاست‌ها) نیز اثر دارد. این فرآیندها بر شکل‌گیری و بازسازی استخوان تأثیر مستقیم دارند.
به‌گفته او، این یافته‌ها نشان می‌دهد استرس دوران بارداری ممکن است نوعی «تسریع پیری زیستی» در کودکان ایجاد کند.
«رویش زودهنگام دندان می‌تواند نشانه هشدار اولیه برای رشد دهانی و سلامت کلی نوزاد باشد، به‌ویژه در شرایط استرس بارداری و مشکلات اجتماعی‌اقتصادی.»
نقش سایر هورمون‌ها
هورمون‌های دیگری مانند استرادیول، پروژسترون، تستوسترون و T3 نیز در برخی سنین با تعداد دندان‌ها ارتباط‌های ضعیف‌تری نشان دادند. این هورمون‌ها نقش کلیدی در رشد جنین و وزن هنگام تولد دارند و افزایش سطح آنها ممکن است رشد سریع‌تر را تقویت کند.
چرا دندان‌های شیری مهم‌اند؟
دندان‌های شیری تنها بخشی از رشد دهانی کودک نیستند، بلکه بازتابی از توسعه زیستی پیش از تولد نیز محسوب می‌شوند. به همین دلیل، بررسی آنها می‌تواند سرنخ‌هایی درباره شرایط رشد جنین ارائه دهد.
پژوهشگران امیدوارند که با درک بهتر ارتباط میان استرس بارداری و رشد کودک، بتوانند از مادران در دوران بارداری بهتر حمایت کنند.
این مطالعه در مجله Frontiers in Oral Health منتشر شده است.
اگر به سلامت نوزادان و دوران بارداری علاقه دارید، مقاله‌های مرتبط ما را بخوانید و دیدگاه خود را در بخش نظرات بنویسید.
