تحلیل تازه‌ای از دانشگاه مانیتوبا نشان می‌دهد که ارتباط میان سیگار کشیدن و فشار خون بالا واقعی و قابل اندازه‌گیری است — به‌ویژه زمانی که محققان به‌جای تکیه بر گزارش‌های شخصی، از آزمایش ادرار برای سنجش ترکیبات شیمیایی حاصل از تنباکو استفاده می‌کنند.
سیگار و فشار خون: پیوندی پنهان اما قوی
همه می‌دانند که سیگار کشیدن برای قلب مضر است. اما پرسش قدیمی این بود که آیا سیگار به‌تنهایی باعث افزایش فشار خون می‌شود یا فقط همراه با عوامل خطر دیگر ظاهر می‌شود؟
به‌گفته دکتر سِتور کِی. کونوتسور از دانشگاه مانیتوبا، پاسخ روشن است: بله، سیگار کشیدن مستقیماً فشار خون را بالا می‌برد.
جزئیات پژوهش جدید
این پژوهش که با همکاری محققانی از هلند انجام شد، ۳٬۲۹۶ فرد بزرگسال بدون سابقه فشار خون بالا را برای مدت میانگین ۷٫۲ سال دنبال کرد. داده‌های خوداظهاری درباره سیگار کشیدن با آزمایش ادرار برای سنجش کوتینین – محصول تجزیه نیکوتین – تأیید شد.
شرکت‌کنندگان به چهار گروه تقسیم شدند: کسانی که هرگز سیگار نکشیده‌اند، سیگاری‌های سابق، سیگاری‌های سبک و سیگاری‌های سنگین. محققان بررسی کردند که احتمال ابتلا به فشار خون بالا در هر گروه چقدر است.
چرا آزمایش ادرار اهمیت دارد؟
آزمایش کوتینین در خون یا ادرار، روشی استاندارد برای شناسایی مواجهه اخیر با نیکوتین است. کوتینین نسبت به نیکوتین مدت بیشتری در بدن باقی می‌ماند و همین موضوع آن را به نشانگری عملی برای بررسی مصرف تنباکو تبدیل کرده است.
علاوه بر این، آزمایش ادرار می‌تواند قرار گرفتن در معرض دود دست دوم را نیز نشان دهد – حتی زمانی که فرد خودش به سیگار کشیدن اشاره نکند. این ویژگی، از بروز خطا در گزارش‌دهی جلوگیری می‌کند و دقت پژوهش را بالا می‌برد.
به‌گفته دانشمندان CDC، کوتینین سرمی «نشانگری از مواجهه اخیر با نیکوتین» است؛ همین اصل در مورد نمونه ادرار نیز صادق است.
سیگار چگونه فشار خون را بالا می‌برد؟
در مطالعه PREVEND (پیشگیری از بیماری‌های انتهایی کلیوی و عروقی)، از میان افراد تحت بررسی، ۸۳۲ نفر طی سال‌های پیگیری به فشار خون بالا دچار شدند. پس از درنظر گرفتن سن، جنس و سایر عوامل، مشخص شد که افراد دارای سطح بالاتر کوتینین در ادرار، بیشتر در معرض فشار خون بالا قرار دارند.
- ریسک ابتلا در سیگاری‌های سبک حدود ۳۰٪ بیشتر بود.
- در سیگاری‌های سنگین، این ریسک تا ۶۰٪ افزایش یافت.
این یافته‌ها هم در داده‌های خوداظهاری و هم در نتایج آزمایشگاهی تأیید شد: هرچه مواجهه بیشتر، خطر بالاتر.
دود دست دوم و خطرات پنهان
آزمایش ادرار تنها برای شناسایی سیگاری‌های فعال نیست؛ بلکه می‌تواند مواجهه پنهان با دود دیگران را هم آشکار کند. تنفس دود دیگران می‌تواند به‌تدریج باعث افزایش فشار و التهاب عروقی شود.
در یک پژوهش گسترده در شمال‌غرب چین، مشخص شد افرادی که به‌طور مداوم در معرض دود سیگار دیگران قرار دارند، با گذر زمان به‌طور قابل‌توجهی بیشتر به فشار خون بالا مبتلا می‌شوند. ترکیب دود دست دوم با سیگار فعال، این خطر را دوچندان می‌کند.
اهمیت تشخیص دقیق در کلینیک‌ها
پزشکان می‌توانند از آزمایش سریع کوتینین ادرار برای تشخیص دقیق وضعیت مصرف سیگار، شناسایی مواجهه غیرمستقیم و هدایت مشاوره‌های ترک سیگار استفاده کنند. دیدن عددی واقعی از مواجهه با نیکوتین معمولاً گفت‌وگوهای صادقانه‌تری میان پزشک و بیمار ایجاد می‌کند.
نتایج این تحقیق نشان می‌دهد حتی سیگار کشیدن سبک روزانه نیز خطر قابل اندازه‌گیری برای فشار خون به همراه دارد. بنابراین، ترک زودهنگام سیگار و ایجاد محیط‌های بدون دود باید بخشی از مراقبت‌های روتین کنترل فشار خون باشد.
تفاوت سیگاری‌های سابق و فعلی
نکته جالب این پژوهش آن بود که بسیاری از افرادی که خود را «سیگاری سابق» معرفی کرده بودند، در آزمایش کوتینین در گروه «هرگز سیگار نکشیده» قرار گرفتند. این امر طبیعی است، زیرا کوتینین فقط مصرف اخیر را نشان می‌دهد.
با این حال، سیگاری‌های سابق هنوز ممکن است ریسک قلبی‌ـ‌متابولیک بالاتری نسبت به افراد غیرسیگاری داشته باشند. طبق داده‌های ملی، کاهش این ریسک ممکن است دهه‌ها زمان ببرد تا به سطح افراد هرگز سیگاری برسد.
به همین دلیل، پزشکان باید علاوه بر نتایج آزمایش، سابقه دقیق مصرف دخانیات را نیز در نظر بگیرند. شاخصی به نام Pack-Year (تعداد پاکت‌های مصرفی در روز × سال‌های مصرف) تصویر کامل‌تری از تأثیر سیگار ارائه می‌دهد.
فناوری‌های نو در ردیابی سیگار
ابزارهای پوشیدنی جدید، مانند حسگرهای مچ‌دستی، نشانگرهای حرارتی و مانیتورهای محیطی، در حال آزمایش برای شناسایی خودکار رفتارهای مرتبط با سیگار هستند.
بر اساس مرور مطالعات سال ۲۰۲۴، این فناوری‌ها هنوز جایگزین آزمایشگاه یا مصاحبه‌های دقیق نیستند، اما می‌توانند پژوهش‌های آینده را تقویت کرده و پیشگیری را هدفمندتر کنند.
جمع‌بندی: حتی سیگار سبک هم خطرناک است
فشار خون بالا معمولاً بی‌صدا ظاهر می‌شود، اما سیگار – حتی در مقادیر کم – احتمال بروز آن را افزایش می‌دهد. نتایج این پژوهش که در Journal of Human Hypertension منتشر شده، پیامی روشن دارد: هیچ سطحی از سیگار کشیدن بی‌خطر نیست.
📢 اگر این مقاله برایتان مفید بود، آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید یا دیدگاهتان درباره تجربه ترک سیگار را در بخش نظرات بنویسید.
