یک پژوهش جدید نشان میدهد بازیهایی مانند Super Mario Bros. و Yoshi میتوانند خطر فرسودگی روانی را در دانشجویان کاهش دهند. این مطالعه که روی 336 دانشجوی دانشگاهی انجام شده، ارتباط معناداری میان بازیهای پلتفرمر کلاسیک و کاهش علائم فرسودگی تحصیلی پیدا کرده است.
پژوهشگران در لندن و فوکوئوکا دریافتند عاملی به نام شگفتی کودکانه – ترکیبی از کنجکاوی باز و لذت بردن از جزئیات ساده – نقش مهمی در افزایش شادی و توضیح الگوی کاهش فرسودگی دارد.
فرسودگی تحصیلی چگونه شکل میگیرد؟
فرسودگی زمانی بروز میکند که ضربالاجلها، پیامها، نگرانیهای مالی، خواب را مختل میکنند و تقریباً هیچ فضایی برای بازیابی انرژی باقی نمیگذارند.
این پژوهش به سرپرستی دکتر آندریاس بندیکت آیزینگریش در کالج امپریال لندن انجام شده است. او در حوزه بازاریابی و رفاه روانی فعالیت میکند. تیم او با دانشگاه Kyushu Sangyo ژاپن همکاری داشت و تمرکز اصلی بر بازی روزمره بود، نه مداخله درمانی.
تعریف علمی فرسودگی
سازمان جهانی بهداشت، فرسودگی شغلی را پدیدهای مرتبط با کار تعریف میکند که با خستگی شدید، بدبینی و کاهش اثربخشی همراه است. این چارچوب در این مطالعه به زندگی دانشجویی تعمیم داده شد.
«بازیهایی مانند Super Mario Bros. و Yoshi میتوانند پادزهری قدرتمند برای بدبینی و خستگی ناشی از فرسودگی باشند.» – دکتر آیزینگریش
بازیهای ویدیویی چگونه استرس را کاهش میدهند؟
بازیهای تجاری زمانی میتوانند استرس را کاهش دهند که داوطلبانه، کوتاهمدت باشند، نه اینکه به وظیفهای دیگر یا راهی برای فرار دائمی تبدیل شوند.
یک مرور نظاممند در سال 2021 نشان داد این نوع بازیها در 28 مطالعه مختلف باعث کاهش استرس و اضطراب شدهاند، بهویژه در میان بزرگسالان جوان. البته این اثرات به نوع بازی و ویژگیهای فردی بازیکن وابسته هستند.
چرا بازیها در دوران فرسودگی احساس امنتری ایجاد میکنند؟
دنیاهای رنگارنگ و اهداف ساده، بار شناختی را کاهش میدهند. بازیکن بهجای تصمیمگیریهای سنگین، روی زمانبندی و حرکت تمرکز میکند.
چالشهای پلتفرمر توجه را به لحظه حال میکشند، فضایی که در آن نگرانیهای تکرارشونده روزهای تحصیلی کمتر مجال بروز دارند. این تمرکز میتواند بدون فشار اضافی، حالوهوای ذهنی را بهبود دهد.
شگفتی کودکانه چگونه اندازهگیری شد؟
از آنجا که شگفتی مفهومی انتزاعی است، پرسشنامه از بازیکنان درباره توجه به جزئیات کوچک پس از بازی سؤال میکرد.
پاسخها با مقیاس هفتدرجهای لیکرت، از «کاملاً مخالفم» تا «کاملاً موافقم» ارزیابی شدند. در این مطالعه، شگفتی کودکانه احساسی تلقی شد که میتواند به زندگی روزمره سرریز شود، نه صرفاً لذت درون بازی.
پیوند میان بازیهای ویدیویی و فرسودگی تحصیلی
پژوهش با رویکرد ترکیبی انجام شد؛ ابتدا مصاحبههای عمیق، سپس پیمایش گستردهتر.
- در ماههای ژوئیه و اوت 2025، با 41 دانشجو مصاحبه انجام شد
- مدت هر مصاحبه بین 25 تا 40 دقیقه بود
- احساس رهایی و نوستالژی بهطور مکرر گزارش شد
البته پژوهشگران تأکید کردند روش جذب داوطلبان احتمالاً نمونه را به سمت افرادی سوق داده که از ابتدا علاقهمند به بازی بودهاند.
بازیها چگونه فرسودگی را کاهش میدهند؟
سؤالات مربوط به فرسودگی بر تقاضاهای روزمره و بدبینی تمرکز داشتند. پژوهشگران بررسی کردند آیا شادی میتواند رابطه میان شگفتی و فرسودگی را توضیح دهد.
نتایج نشان داد افرادی که هنگام بازی شگفتی کودکانه بیشتری احساس میکردند، سطح شادی بالاتری نیز گزارش میدادند. این شادی بالاتر، بهطور معناداری با کاهش خطر فرسودگی مرتبط بود.
زمانی که شادی در تحلیل لحاظ شد، شگفتی بهتنهایی دیگر ارتباط مستقیمی با فرسودگی نداشت. این موضوع نشان میدهد حال خوب عامل کلیدی اثرگذاری است.
چرا شادی نقش محوری دارد؟
در این مطالعه، شادی صرفاً به معنای سرگرمی نبود. مفاهیمی مانند قدردانی و رضایت از مسیر زندگی نیز در نظر گرفته شدند.
«وقتی یوشی کنارت است، دیگر همهچیز از دسترفته به نظر نمیرسد.» – یکی از شرکتکنندگان
بازیهایی که حالوهوا را بهبود میدهند، زمانی بیشترین اثر را دارند که بهعنوان وقفههای کوتاه استفاده شوند، نه ماراتنهای شبانه.
چه زمانی بازیکردن میتواند مضر باشد؟
پرشهای سریع و واکنشهای فوری ذهن را درگیر میکنند، فرصت نشخوار فکری را کاهش میدهند، مغز را از نگرانیها رها میکنند.
بازخورد شفاف برای حرکت درست، حس کوچکی از شایستگی ایجاد میکند. اما اگر بازی بیش از حد تنبیهکننده یا رقابتی باشد، همین چرخه میتواند نتیجه معکوس داشته باشد.
بازی وسواسی میتواند جای خواب، ورزش، روابط اجتماعی را بگیرد. ابزاری که یک روز کمککننده است، روز بعد ممکن است آسیبزا شود.
پژوهشگران هشدار میدهند استفاده از بازی صرفاً برای فرار از مشکلات واقعی، بهویژه زمانی که عوامل استرسزا تغییر نکردهاند، میتواند احساس درماندگی را تشدید کند.
نقش طراحی بازی در تجربه روانی
شخصیتهای آشنا و موسیقی شاد، احساس امنیت را فعال میکنند. قوانین قابل پیشبینی و اهداف شفاف، فشار تصمیمگیری را کاهش میدهند.
همین ویژگیها توضیح میدهند چرا بازیهای پلتفرمر ملایم برجسته شدند، در حالی که عناوین شدیدتر ممکن است چنین اثری نداشته باشند.
پیشنهادهایی برای دانشگاهها
دانشجویان اغلب زمان کافی برای برنامههای بلندمدت رفاهی ندارند. وقفههای کوتاه بازی میتوانند در کنار درس و کار پارهوقت قابل اجرا باشند.
مشاوران دانشگاهی میتوانند بازیهای آشنا را بهعنوان ابزار اختیاری استراحت معرفی کنند، برای آن حد و مرز بگذارند، الگوهای ناسالم را زیر نظر بگیرند.
در مجموع، مصاحبهها و پیمایش نشان میدهند بازیهای ملایم و آشنا میتوانند شگفتی را فعال کنند، حالوهوا را بهبود دهند. با این حال، مطالعات بلندمدتتری لازم است تا ماندگاری این اثرات بررسی شود.
این پژوهش در نشریه علمی JMIR Serious Games منتشر شده است.
جمعبندی نهایی
بازیهای سادهای مانند Super Mario میتوانند با افزایش شادی، خطر فرسودگی تحصیلی را کاهش دهند، البته تنها زمانی که آگاهانه و محدود استفاده شوند.
نظر شما چیست؟ آیا تجربه مشابهی از تأثیر بازیهای ویدیویی بر استرس داشتهاید؟ دیدگاه خود را در بخش کامنتها بنویسید یا این مقاله را با دوستانتان به اشتراک بگذارید.
