یک مطالعه‌ی کوتاه دوازده‌هفته‌ای نشان داده است که بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع ۱ که تمامی غذاهای حیوانی را با رژیم گیاهی جایگزین کردند، وزن کم کردند و حساسیت به انسولین در بدن آن‌ها افزایش یافت.
رژیم گیاهی به‌جای رژیم حیوانی
دکتر هانا کاهلووا، مدیر تحقیقات بالینی در کمیته پزشکان برای پزشکی مسئولانه، در این باره می‌گوید:
«انتخاب یک برگر گیاهی به‌جای چیزبرگر، و سایر جایگزین‌های گیاهی، می‌تواند به افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ که می‌خواهند وزن کم کنند و پاسخ بدنشان به انسولین را بهبود دهند، کمک کند.»
چرا رژیم غذایی همچنان در دیابت نوع ۱ اهمیت دارد؟
اکثر افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ برای هر وعده‌ی غذایی از تزریق انسولین، پمپ یا قلم استفاده می‌کنند. انتخاب‌های غذایی هوشمندانه می‌تواند این بار را سبک‌تر کند؛ با کاهش مقدار انسولین مورد نیاز بدن، هم هزینه‌ها کاهش می‌یابد هم دردسر روزانه کمتر می‌شود.
بررسی مطالعه روی رژیم‌های مختلف
شرایط مطالعه
در این تحقیق، ۵۸ بزرگسال به‌صورت تصادفی به دو گروه تقسیم شدند:
۱. یک رژیم وگان کم‌چربی و بدون محدودیت،
۲. یک برنامه همه‌چیزخوار با کنترل اندازه‌ی وعده‌ها.
شرکت‌کنندگان تمامی وعده‌های غذایی خود را در یک اپلیکیشن تغذیه ثبت کردند، در حالی‌که روال ورزش و مصرف دارو تغییری نکرد.
در گروه وگان، روزانه به‌طور متوسط ۵ اونس (حدود ۱۴۰ گرم) پروتئین حیوانی از وعده‌ها حذف شد و به‌جای آن میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و غذاهای غلاتی جایگزین شدند.
شاخص‌های مورد بررسی
محققان وزن بدن، میزان انسولین تزریقی برای هر وعده، و نسبت کربوهیدرات به انسولین (به‌عنوان شاخصی بالینی از عملکرد انسولین) را پایش کردند.
نقش حیاتی حذف گوشت از رژیم غذایی
تحلیل با سیستم NOVA
غذاهای ثبت‌شده در این پژوهش بر اساس سیستم چهارسطحی NOVA طبقه‌بندی شدند؛ سیستمی رایج برای سنجش میزان فرآوری غذاها از تولیدات خام (رده ۱) تا تنقلات فوق‌فرآوری‌شده (رده ۴).
برخلاف تصور عمومی، گروه وگان مصرف غذاهای رده ۴ مانند غلات صبحانه، شیرهای گیاهی و جایگزین‌های گوشت را کاهش نداد.
بلکه، تغییر اساسی در حذف تقریباً کامل غذاهای حیوانی از همه‌ی دسته‌های NOVA بود.
در عوض، مصرف غذاهای گیاهی در رده‌ی ۱ حدود سه‌چهارم پوند در روز افزایش یافت و جای خالی گوشت و لبنیات را پر کرد.
کاهش وزن محسوس در گروه وگان
میانگین کاهش وزن در گروه وگان ۱۱ پوند (حدود ۵ کیلوگرم) بود، درحالی‌که وزن گروه کنترل‌شده تقریباً تغییری نکرد.
مدل‌سازی آماری نشان داد که هر کاهش ۵ اونس از غذای حیوانی فرآوری‌نشده، منجر به کاهش حدود ۲ پوند وزن می‌شود.
این کاهش وزن بدون شمارش کالری یا محدودیت کربوهیدرات اتفاق افتاد، که مزیت طبیعی غذاهای گیاهی کم‌چرب را در تراکم انرژی نشان می‌دهد.
در مطالعات قبلی نیز مشخص شد که این نوع رژیم می‌تواند متابولیسم بدن بعد از وعده‌ی غذایی را تا ۱۴ درصد افزایش دهد.
تأثیر رژیم گیاهی بر کنترل دیابت
نسبت کربوهیدرات به انسولین
در گروه وگان، این نسبت ۶ واحد افزایش یافت. یعنی ماهیچه‌ها توانستند گلوکز بیشتری را از خون جذب کنند با نیاز کمتر به انسولین تزریقی.
از نظر بالینی، این افزایش قابل توجه به معنای کاهش معنی‌دار در نیاز روزانه به انسولین است.
مزایای کلیدی رژیم گیاهی
دکتر کاهلووا تأکید کرد:
«جایگزینی تمام محصولات حیوانی با غذاهای گیاهی، چه میوه‌ها و سبزیجات فرآوری‌نشده، چه غلات صبحانه، شیرهای گیاهی و جایگزین‌های گوشتی فوق‌فرآوری‌شده، کلید موفقیت است.»
کاهش دوزهای انسولین خطر افت قند خون را کاهش می‌دهد و تنظیم انسولین را در زمان بیماری یا ورزش آسان‌تر می‌کند.
رابطه مستقیم حذف گوشت با بهبود دیابت
کاهش وزن و افزایش حساسیت انسولینی در این تحقیق به حذف غذاهای حیوانی، مخصوصاً انواع فرآوری‌نشده مانند سینه‌ی مرغ، تخم‌مرغ و ماست ساده، مرتبط بود.
نتایج قابل توجه
هر کاهش ۵ اونس از غذاهای حیوانی رده ۱ در NOVA، منجر به کاهش حدود ۲ پوندی وزن و بهبود جذب گلوکز در عضلات شد.
این یافته در تضاد با تبلیغاتی است که این غذاها را بخشی از یک رژیم سالم می‌دانند.
نقش غذاهای فرآوری‌شده در رژیم دیابتی
مطالعات مشاهده‌ای مصرف زیاد شیرینی‌های بسته‌بندی و گوشت‌های فرآوری‌شده را با افزایش خطر دیابت نوع ۲ مرتبط دانسته‌اند، اما معمولاً بین منابع گیاهی و حیوانی تفاوت قائل نمی‌شوند.
بررسی‌ای در سال ۲۰۲۳ که شامل سه گروه مختلف بود، نشان داد که نان‌ها و غلات فوق‌فرآوری‌شده خطر کمتری نسبت به بیکن یا نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر دارند.
مطالعه حاضر نیز همین نکته را تقویت می‌کند؛ یعنی منبع غذا (گیاهی یا حیوانی) ممکن است اهمیت بیشتری از میزان فرآوری آن داشته باشد.
جایگزین‌های گیاهی گوشت، اغلب پروتئینی مشابه با مرغ دارند، اما بدون کلسترول و با چربی اشباع کمتر.
محدودیت‌های مطالعه
محدودیت‌های اندازه‌گیری و نمونه
گزارش‌های غذایی خوداظهاری ممکن است در اندازه‌گیری وعده‌ها دقت نداشته باشند. همچنین استفاده از مانیتورهای مداوم قند خون اختیاری بود، که دقت نتایج را محدود می‌کند.
حدود یک‌سوم شرکت‌کنندگان از مطالعه خارج شدند، که نشان می‌دهد دنبال‌کردن چنین رژیمی در دنیای واقعی آسان نیست.
نمونه‌ی پژوهش کوچک، شهری و دارای انگیزه بالا بود؛ بنابراین نتایج ممکن است به نوجوانان یا بزرگسالانی که پشتیبانی تغذیه‌ای ندارند، قابل تعمیم نباشد.
نیاز به پژوهش‌های بیشتر
برای مشخص‌شدن پایداری کاهش وزن و بهبود عملکرد انسولین در بلندمدت، به مطالعات طولانی‌تری نیاز است.
نتیجه‌گیری نهایی
در حال حاضر پیام ساده و روشن است:
جایگزینی کامل غذاهای حیوانی با غذاهای گیاهی — حتی اگر غذاهای آماده نیز شامل شوند — موجب کاهش وزن و بهبود عملکرد انسولین در بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع ۱ می‌شود.
این مطالعه در نشریه Nutrition, Metabolism & Cardiovascular Diseases منتشر شده است.
