رژیم غذایی غربی که سرشار از غذاهای فرآوری‌شده، گوشت قرمز، لبنیات و قند است و در عین حال مقدار کمی میوه، سبزیجات و غلات کامل دارد، تأثیر مستقیمی بر سلامت دستگاه گوارش می‌گذارد.
این سبک تغذیه، تنوع میکروب‌های مفید ساکن در روده را کاهش داده و مقاومت روده را تضعیف می‌کند. کاهش این تنوع میکروبی می‌تواند پاسخ بدن به آنتی‌بیوتیک‌ها را مختل کرده و عملکرد سیستم ایمنی را در مقابله با بیماری‌ها دشوارتر کند.
مطالعه‌ای از دانشگاه شیکاگو: تأثیر رژیم غذایی بر بازسازی میکروبیوم
در پژوهشی جدید از دانشگاه شیکاگو، دانشمندان نشان دادند که موش‌هایی که رژیم غذایی غربی داشتند، پس از درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها نتوانستند میکروبیوم سالم روده را بازسازی کنند. این موش‌ها نه‌تنها در بازیابی تنوع میکروبی ناکام بودند، بلکه در برابر عفونت‌هایی مانند سالمونلا نیز آسیب‌پذیرتر شدند.
در مقابل، موش‌هایی که رژیمی مشابه الگوی مدیترانه‌ای داشتند — غنی از فیبرهای گیاهی موجود در میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل — توانستند پس از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها به سرعت بهبود پیدا کنند.
«ما واقعاً از اینکه روند بازیابی در موش‌های با رژیم غربی تا این حد متفاوت بود، شگفت‌زده شدیم.»
— مگان کندی، نویسنده اصلی مطالعه
روده‌ای که توانایی بازسازی ندارد
آنتی‌بیوتیک‌ها: آتش‌سوزی در جنگل میکروبیوم
آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بین بردن باکتری‌های مضر طراحی شده‌اند، اما متأسفانه بسیاری از باکتری‌های مفید روده را نیز نابود می‌کنند. دانشمندان این وضعیت را به آتش‌سوزی در جنگل تشبیه می‌کنند. وقتی این آتش فروکش کرد، جنگل — یا در اینجا میکروبیوم — باید از نو ساخته شود.
«میکروبیوم روده پستانداران مانند یک جنگل است. وقتی آسیب می‌بیند، باید مجموعه‌ای از رخدادها به ترتیب خاصی اتفاق بیفتند تا سلامت قبلی بازیابی شود.»
— یوجین بی. چانگ، نویسنده همکار پژوهش
اما رژیم غذایی غربی چنین فرآیند بازیابی را ممکن نمی‌سازد. چون مواد مغذی لازم را برای رشد میکروب‌های درست، در زمان درست تأمین نمی‌کند. در عوض، تنها چند گونه خاص می‌توانند از منابع غذایی استفاده کنند و فضای رشد برای دیگر ارگانیسم‌هایی که لازمه بازسازی‌اند، فراهم نمی‌شود.
آزمایش با رژیم‌های مختلف و مصرف آنتی‌بیوتیک
مقایسه دو رژیم: غربی و فیبردار
دانشمندان آزمایشی را با دو گروه از موش‌ها آغاز کردند:
- گروهی با رژیم غذایی غربی (WD)
- گروهی دیگر با رژیم غذایی عادی موش‌ها (RC) که دارای فیبر زیاد و چربی کم است.
هر دو گروه پس از مدتی آنتی‌بیوتیک دریافت کردند. برخی از موش‌ها به رژیم اولیه خود ادامه دادند، در حالی که گروهی دیگر به رژیم مقابل منتقل شدند.
مرزهای پیوند میکروبی روده
پیوند میکروبی (FMT): راهی برای بازیابی؟
برای تسریع در بهبود میکروبی، پژوهشگران از روش پیوند میکروبی مدفوع (FMT) استفاده کردند؛ یعنی انتقال میکروب‌های سالم از یک حیوان به حیوان دیگر. اما نتایج، تفاوتی فاحش را نشان داد:
فقط موش‌هایی که رژیم RC داشتند — چه قبل، چه بعد از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها — توانستند میکروبیوم سالم و متعادلی را بازسازی کنند. در مقابل، موش‌هایی که رژیم غذایی غربی داشتند یا به آن منتقل شدند، موفق نشدند.
«مهم نیست چه میکروب‌هایی را وارد روده می‌کنید. حتی اگر بهترین و ایده‌آل‌ترین نمونه باشد، اگر رژیم غذایی اشتباه باشد، میکروب‌ها جای نمی‌گیرند، تنوع حاصل نمی‌شود و فرآیند بهبودی رخ نمی‌دهد.»
— مگان کندی
رژیم غربی حتی با وجود پیوند میکروبی، نمی‌تواند مواد مغذی لازم برای رشد جامعه میکروبی سالم را فراهم کند. این موش‌ها همچنان در برابر سالمونلا آسیب‌پذیر باقی ماندند.
آماده‌سازی روده برای بازسازی
تأثیر رژیم بر بدن در زمان درمان‌های سخت
آنچه واضح است، اهمیت نقش غذا در سلامت است. رژیمی سرشار از فیبر گیاهی نه‌تنها موجب سلامت عمومی می‌شود، بلکه می‌تواند از بدن در برابر درمان‌های سنگینی مانند شیمی‌درمانی یا پیوند اعضا — که نیازمند آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای سرکوب‌کننده ایمنی هستند — محافظت کند.
«شاید بتوانیم با کمک رژیم غذایی، میکروب‌های همزیست که در اثر درمان‌ها سرکوب شده‌اند را بازسازی کنیم. این‌گونه می‌توانیم میکروبیوم سالم را سریع‌تر احیا کرده و از بروز باکتری‌های مقاوم به دارو پیشگیری کنیم.»
— یوجین چانگ
این بدان معنا نیست که باید یک‌شبه سبک زندگی‌تان را تغییر دهید. پژوهشگران تأکید دارند که الزاماً نیاز نیست گیاهخوار شوید. اما افزودن میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل به وعده‌های غذایی، به‌ویژه پیش از عمل جراحی یا درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها، می‌تواند روده شما را برای بهبودی سریع‌تر و قوی‌تر آماده کند.
مکمل‌هایی برای حفظ سلامت روده
چانگ حتی در حال بررسی مکمل‌هایی است که بتوانند بدون نیاز به تغییرات عمده در رژیم غذایی، سلامت روده را حمایت کنند.
«من به این باور رسیده‌ام که غذا می‌تواند نقش دارو را داشته باشد. درواقع، معتقدم غذا می‌تواند تجویزی باشد. چرا که در نهایت می‌توانیم تصمیم بگیریم کدام اجزای غذایی، کدام جمعیت‌های میکروبی و عملکردها را در روده تحت تأثیر قرار می‌دهند.»
درس کلیدی درباره بهبودی روده
پیام نهایی ساده اما قدرتمند است:
آنچه می‌خورید، بنیان بهبودی بدن شما را شکل می‌دهد.
وقتی روده شما به‌دلیل آنتی‌بیوتیک، بیماری یا استرس آسیب می‌بیند، غذاهای مناسب می‌توانند کمک کنند تا به وضعیت سالم بازگردد. میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل تنها شما را سیر نمی‌کنند، بلکه شما را «می‌سازند».
بنابراین، دفعه بعدی که کسی به شما یادآوری کرد «سبزی بخور»، شاید در واقع در حال نجات دادن روده شماست!
این مطالعه در نشریه Nature منتشر شده است.
