تحقیقات جدید نشان می‌دهد مصرف بیشتر سبزیجات برگ‌سبز، انواع توت، مغزها و روغن زیتون می‌تواند به تقویت حافظه کمک کند. بررسی‌های اخیر حاکی از آن است که بزرگسالانی که با دقت بیشتری از رژیم غذایی MIND پیروی کرده‌اند، نسبت به دیگران با الگوهای غذایی نامناسب‌تر، احتمال بسیار کمتری برای ابتلا به بیماری آلزایمر یا سایر انواع زوال عقل داشته‌اند.
بررسی گسترده‌ای بر پایه مطالعات طولانی‌مدت
مطالعه‌ای در ایالت‌های کالیفرنیا و هاوایی
یافته‌های این پژوهش برگرفته از مطالعه‌ای چند قومیتی و بلندمدت در ایالت‌های کالیفرنیا و هاوایی است که از دهه ۱۹۹۰ آغاز شده و همچنان ادامه دارد.
بررسی رژیم غذایی و سوابق پزشکی
پژوهشگران دانشگاه هاوایی در مانوآ رژیم غذایی نزدیک به ۹۳ هزار بزرگسال ۴۵ تا ۷۵ ساله را با استفاده از پرسش‌نامه بررسی کردند، سپس با پیگیری سوابق پزشکی، موارد تشخیص آلزایمر یا زوال عقل مشابه را شناسایی کردند.
نقش رژیم غذایی در محافظت از سلامت مغز
رابطه میان رژیم MIND و کاهش ریسک زوال عقل
افرادی که در آغاز مطالعه بیشترین امتیاز را از نظر پایبندی به رژیم MIND کسب کردند، در طول دهه‌ها پیگیری، ۹ درصد کمتر در معرض خطر زوال عقل قرار گرفتند. نکته جالب توجه اینکه این اثر محافظتی در هر سنی – چه در میانسالی و چه بعد از ۶۰ سالگی – قابل مشاهده بود.
اثر بیشتر با بهبود در طول زمان
افرادی که در طول حدود ده سال بیشترین بهبود را در امتیاز رژیم غذایی خود داشتند، بیشترین بهره را نیز بردند. خطر ابتلای آن‌ها به زوال عقل در مقایسه با افرادی که کیفیت رژیمشان افت کرده بود، حدود ۲۵ درصد کاهش یافت.
رژیم غذایی چگونه از حافظه محافظت می‌کند؟
دیدگاه پژوهشگران
دکتر سونگ-یی پارک، دانشیار دانشگاه هاوایی می‌گوید:
«نتایج مطالعه ما تأیید می‌کند که الگوهای غذایی سالم در میانه و اواخر عمر، و همچنین بهبود آن در گذر زمان، می‌تواند از ابتلا به آلزایمر و دیگر انواع زوال عقل پیشگیری کند. این پیام را می‌رساند که هیچ‌وقت برای آغاز یک رژیم سالم دیر نیست.»
رژیم MIND ترکیبی از مدیترانه‌ای و DASH
رژیم MIND ترکیبی از عناصر رژیم مدیترانه‌ای و DASH است؛ شامل مصرف ماهی، غلات کامل، سبزیجات، حبوبات و روغن زیتون. اما تأکید ویژه‌ای روی سبزیجات برگ‌دار تیره و انواع توت دارد – دو گروه غذایی که مکرراً با کاهش سرعت افت عملکرد شناختی مرتبط دانسته شده‌اند.
تفاوت اثر رژیم در گروه‌های جمعیتی مختلف
کدام گروه‌ها بیشترین بهره را بردند؟
در میان شرکت‌کنندگان، افرادی که خود را آفریقایی‌تبار، لاتین‌تبار یا سفیدپوست معرفی کرده بودند، کاهش خطر ابتلا به زوال عقل را به طور میانگین ۱۳ درصد نشان دادند.
اثر کمتر در دیگر گروه‌ها
داوطلبان بومی هاوایی روندی نسبتاً ضعیف‌تر نشان دادند و در شرکت‌کنندگان آسیایی-آمریکایی، این ارتباط از لحاظ آماری معنادار نبود.
لزوم رویکردهای متناسب با فرهنگ‌ها
به گفته دکتر پارک، «شاید نیاز باشد هنگام ارزیابی کیفیت رژیم غذایی در زیرگروه‌های مختلف، رویکردی متناسب اتخاذ شود.»
عادات غذایی سنتی، روش‌های طعم‌دهی و غذاهای اصلی هر فرهنگ می‌توانند بر چگونگی تأثیر رژیم MIND اثرگذار باشند.
نقش فرهنگ غذایی در تغییر نتایج
همچنین محققان اشاره کردند که آسیایی-آمریکایی‌ها به طور کلی نرخ پایین‌تری از زوال عقل دارند، که ممکن است اثرات رژیم MIND را پنهان کند یا مزایای سایر الگوهای سنتی تغذیه را نمایان سازد – الگوهایی که در سیستم امتیازدهی MIND لحاظ نشده‌اند.
تغییرات کوچک، نتایج بزرگ
افزایش امتیاز رژیم = کاهش خطر زوال عقل
امیدبخش‌ترین نشانه‌ها از سوی افرادی گزارش شد که با امتیاز متوسط در آغاز مطالعه وارد شده بودند اما در ادامه بهبود قابل‌توجهی در رژیم خود ایجاد کردند.
افزایش امتیاز رژیم – با اقداماتی ساده مانند اضافه کردن چند عدد توت در هفته، استفاده از روغن زیتون به جای کره یا جایگزینی تنقلات فرآوری‌شده با مغزها – با کاهش ۲۵ درصدی در بروز زوال عقل همراه بود.
تأثیر مستقل از سبک زندگی
این اثر مثبت حتی پس از در نظر گرفتن فاکتورهایی مانند سیگار کشیدن، میزان تحصیلات، ورزش و سایر عوامل سبک زندگی، همچنان پابرجا بود. به گفته نویسندگان مقاله، حتی تغییرات کوچک در جهت درست می‌تواند در سطح جمعیتی حفاظت قابل‌توجهی فراهم کند.
محدودیت‌ها و مسیرهای آینده پژوهش
مشاهده‌گرایانه بودن مطالعه
از آنجایی که این مطالعه بر داده‌های مشاهده‌ای تکیه دارد، نمی‌توان رابطه‌ای قطعی میان رژیم غذایی و زوال عقل اثبات کرد. افرادی که رژیم غذایی سالم‌تری انتخاب می‌کنند، ممکن است به طور هم‌زمان به دیگر رفتارهای مفید برای مغز مانند پیاده‌روی یا تعاملات اجتماعی نیز پایبند باشند.
برنامه پژوهشی آینده
پژوهشگران قصد دارند نمونه‌های زیستی را بررسی کنند تا مشخص شود آیا نشانه‌های التهابی، سطح کلسترول یا وضعیت میکروبیوم روده، واسطه ارتباط میان رژیم و زوال عقل هستند یا خیر. همچنین انجام آزمایش‌های کنترل‌شده با اعمال تغییرات مشخص غذایی می‌تواند پاسخ‌هایی دقیق‌تر فراهم کند.
الگوی غذایی برای مقابله با زوال عقل
توصیه‌های ساده اما مؤثر
کارشناسان می‌گویند پیام این مطالعه روشن است:
- نیمی از بشقاب غذا را با سبزیجات – به ویژه سبزی‌های برگ‌سبز تیره – پر کنید
- به جای دسرهای شیرین، توت میل کنید
- برای پخت‌وپز از روغن زیتون استفاده کنید
- به جای تنقلات بسته‌بندی‌شده، از مغزها استفاده کنید
- ماهی را به عنوان یک وعده غذایی اصلی قرار دهید
رژیم غذایی برای قلب و مغز
این انتخاب‌ها نه تنها با سلامت قلب همخوانی دارد، بلکه اکنون مشخص شده برای سلامت مغز نیز مفید است.
در حالی که هیچ رژیم غذایی خاصی نمی‌تواند به تنهایی تضمین‌کننده سلامت شناختی مادام‌العمر باشد، رژیم MIND یک چارچوب شفاف و منعطف فراهم می‌کند. این رژیم، تغذیه را به سمت مواد غذایی حامی عروق خونی، کاهش‌دهنده التهاب و سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها هدایت می‌کند – عناصری که تصور می‌شود از نورون‌های آسیب‌پذیر محافظت می‌کنند.
اهمیت تأخیر در شروع بیماری
با توجه به اینکه تعداد افراد مبتلا به زوال عقل در آمریکا تا نیمه قرن آینده دو برابر خواهد شد، حتی تأخیری مختصر در شروع بیماری می‌تواند میلیون‌ها خانواده را از رنج‌های بزرگ نجات دهد و فشار بر سیستم‌های بهداشتی را کاهش دهد.
پیام نهایی: از آشپزخانه شروع کنید
یافته‌های جدید نشان می‌دهد که چنین تأخیری شاید تنها به اندازه یک تصمیم هوشمندانه غذایی فاصله داشته باشد. انتخاب‌های بهتر امروز می‌توانند مغز را برای سال‌های آینده تقویت کنند.
این مطالعه در نشریه American Society for Nutrition منتشر شده است.
