آنچه می‌خوریم صرفاً پاسخی به گرسنگی نیست. غذا حامل فرهنگ، عادت‌ها و ارزش‌هاست. وعده‌های غذایی نه تنها بر هویت فردی ما تأثیر می‌گذارند، بلکه بر برداشت دیگران از ما نیز نقش دارند.
رژیم غذایی ما همچنین دنیایی را که در آن زندگی می‌کنیم شکل می‌دهد. کشاورزی صنعتی حیوانی یکی از عوامل اصلی تغییرات اقلیمی، آسیب به اکوسیستم‌ها و چالش‌های اخلاقی و بهداشتی است.
چرا کاهش مصرف گوشت اهمیت دارد؟
دانشمندان متفق‌القول‌اند که کاهش مصرف گوشت و لبنیات از سریع‌ترین راه‌ها برای کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی است. با این حال، پیشرفت در این زمینه یکدست نبوده است.
به‌طور ویژه، مردان بیش از زنان در برابر رژیم‌های گیاهی مقاومت نشان می‌دهند. اما چرا؟ یک پژوهش تازه پاسخی ارائه می‌دهد: مردانگی به‌عنوان یک عامل پنهان، بر انتخاب غذایی مردان تأثیرگذار است.
پژوهش: مردان چرا در برابر تغییر مقاومت می‌کنند؟
این تحقیق با همکاری دانشگاه باث (University of Bath)، مرکز پژوهشی برایانت (Bryant Research) و دانشگاه زوریخ انجام شد.
پژوهشگران پرسشی اساسی را مطرح کردند: چطور می‌توان رژیم‌های گیاهی را برای مردان جذاب کرد بدون آن‌که با هویت مردانه آن‌ها در تضاد قرار گیرد؟
دکتر «آنایا پروسر» از دانشکده مدیریت دانشگاه باث می‌گوید:
«کشاورزی حیوانی عامل اصلی تخریب محیط‌زیست، تهدید سلامت عمومی و رنج حیوانات است. کاهش مصرف گوشت و محصولات حیوانی، یکی از کارآمدترین راه‌ها برای کاهش این آسیب‌ها به‌شمار می‌رود. با این حال، مردان همچنان گوشت بیشتری نسبت به زنان مصرف می‌کنند، کمتر گیاه‌خوار یا وگان می‌شوند و در برابر کمپین‌های کاهش مصرف گوشت مقاومت بیشتری نشان می‌دهند.»
مردانگی پشت میز غذا
این مطالعه بیش از ۱۰۰۰ مرد بریتانیایی را مورد بررسی قرار داد. نتایج نشان داد: هرچه مردان بیشتر با ویژگی‌های سنتی مردانگی هم‌ذات‌پنداری می‌کردند، مصرف گوشت آن‌ها بیشتر بود.
موضوع فقط سلیقه نبود. برای بسیاری از مردان، گوشت نمادی از قدرت، استقلال و حتی غرور فرهنگی بود. در مقابل، گیاه‌خواری به‌عنوان تهدیدی علیه این هویت تلقی می‌شد.
ویژگی‌های شکل‌دهنده رژیم غذایی مردان
پژوهشگران شش ویژگی را اندازه‌گیری کردند:
- اجتناب از زنانگی
- کنترل هیجانی
- پرخاشگری
- جایگاه و موفقیت اجتماعی
- اتکا به خود
- نگرش به روابط جنسی
اما همه این ویژگی‌ها به یک اندازه مؤثر نبودند. دو عامل اجتناب از زنانگی و موفقیت اجتماعی بیشترین نقش را در گرایش به مصرف بالای گوشت داشتند.
الیـس هنکینز، نویسنده اصلی مطالعه، توضیح می‌دهد:
«مردانی که این دو هنجار مردانه را قوی‌تر پذیرفته‌اند، گوشت بیشتری مصرف می‌کنند، به گوشت و لبنیات دلبستگی بیشتری دارند، گیاه‌خواری را تهدیدی علیه فرهنگ بریتانیا می‌بینند و گوشت را نمادی مردانه‌تر تلقی می‌کنند.»
تناقض در دیدگاه‌های مردان
گفت‌وگوهای آنلاین نشان داد موضوع پیچیده‌تر از اعداد است. بسیاری از مردان ابتدا ادعا کردند جنسیت هیچ نقشی در انتخاب غذایی آن‌ها ندارد، اما دقایقی بعد از تأثیر دوستان، خانواده یا همسالان بر منوی غذای خود سخن گفتند.
دکتر پروسر تأکید می‌کند:
«مردان در گروه‌های ما درباره نقش مردانگی در مصرف گوشت متناقض بودند. ابتدا آن را کاملاً انکار می‌کردند، اما خیلی زود به تأثیر شبکه‌های اجتماعی و همسالان مرد در انتخاب‌های غذایی خود اشاره داشتند. پژوهش ما نشان می‌دهد که حتی اگر مردان آشکارا آن را نپذیرند، مردانگی تأثیر پنهانی اما جدی بر رژیم غذایی دارد.»
مسئله طعم: چالش اصلی رژیم گیاهی
یکی از موانع دائمی، طعم غذاست. بسیاری از مردان باور داشتند که غذاهای گیاهی نمی‌توانند از نظر مزه با گوشت رقابت کنند و آن‌ها را بی‌مزه و بی‌کیفیت می‌دانستند.
پژوهشگران معتقدند تغییر این تصور حیاتی است. اگر وعده‌های گیاهی خوشمزه، متنوع و غنی معرفی شوند، مقاومت‌ها کاهش خواهد یافت.
نکته مهم دیگر، تأثیر بر سلامت و عملکرد بدنی است. نتایج نشان داد مردان به استدلال‌های مرتبط با پروتئین، قدرت جسمی و عملکرد ورزشی پاسخ بیشتری می‌دهند تا استدلال‌های صرفاً زیست‌محیطی.
بازاریابی موفق برای رژیم‌های گیاهی
- استفاده از پیام‌هایی که رژیم گیاهی را به قدرت، طول عمر و بهبود عملکرد جسمی پیوند بزنند، می‌تواند مؤثرتر از تمرکز صرف بر محیط‌زیست باشد.
- تأکید مستقیم بر «مردانه بودن» غذاهای گیاهی توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است نتیجه معکوس بدهد. ارتباط غیرمستقیم با مفاهیمی مانند ماجراجویی یا تاب‌آوری می‌تواند کارآمدتر باشد.
- استفاده از برچسب‌هایی مانند «گوشت‌مانند» (meaty) کمک می‌کند تا مصرف‌کننده این غذاها را جایگزینی واقعی بداند، نه نسخه‌ای ضعیف.
موانع اجتماعی و اقتصادی
انتخاب غذایی در خلأ اتفاق نمی‌افتد. دوستان، شریک زندگی و خانواده نقش مهمی دارند. بنابراین کمپین‌هایی که به‌جای تمرکز بر فرد، بر شبکه‌های اجتماعی او اثر بگذارند، احتمال موفقیت بیشتری دارند.
از سوی دیگر، قیمت مانعی جدی است. بسیاری از مردان محصولات گیاهی را گران‌تر می‌دانند. سیاست‌های حمایتی و مشوق‌های اقتصادی می‌توانند این اختلاف قیمت را کاهش دهند.
فرهنگ، هویت و رژیم غذایی مردان
نتایج این مطالعه نشان می‌دهد مقاومت مردان در برابر رژیم گیاهی فقط مسئله غذا نیست، بلکه ریشه در هویت، فرهنگ و احساس تعلق دارد.
مردانگی و گوشت‌خواری اغلب به‌طور پنهان در کنار هم قرار می‌گیرند. برای تغییر، باید این واقعیت‌های فرهنگی و اجتماعی در نظر گرفته شود.
این پژوهش یادآوری می‌کند که مسیر پایداری، تنها علمی و آماری نیست. تغییر عادت‌ها نیازمند درک ارزش‌هایی است که مردم به غذای خود نسبت می‌دهند. تنها در این صورت می‌توان حرکتی واقعی به‌سوی رژیم‌های سبزتر ایجاد کرد.
این مطالعه در Journal of Environmental Psychology منتشر شده است.
نتیجه‌گیری
اگر به سلامت، محیط‌زیست و آینده پایدار اهمیت می‌دهید، وقت آن رسیده که نگاه خود را به بشقاب غذایتان تغییر دهید. امتحان کردن یک وعده گیاهی در هفته می‌تواند شروعی ساده اما اثرگذار باشد.
