با گذر زمان، نشانه‌های کاهش حافظه به‌تدریج ظاهر می‌شوند: کلیدهایی که گم می‌شوند، قرارهایی که فراموش می‌گردند؛ نشانه‌هایی کوچک اما مهم از کاهش تدریجی توانایی‌های شناختی. هر چه بزرگسالان بیشتری از مرز ۵۰ سالگی عبور می‌کنند، اهمیت حفظ عملکرد مغزی پررنگ‌تر می‌شود.
یک انتخاب ساده، تأثیر بزرگ
پژوهشی بر پایه داده‌های ۳۲ هزار بزرگسال اروپایی
در یک مطالعه بلندمدت، پژوهشگران دانشگاه کالج لندن (UCL) اطلاعات سبک زندگی بیش از ۳۲ هزار بزرگسال بالای ۵۰ سال را در ۱۴ کشور اروپایی تحلیل کردند. این افراد در آغاز پژوهش هیچ نشانه‌ای از زوال عقل نداشتند و به‌مدت ۱۵ سال در آزمایش‌های حافظه و روانی‌کلامی شرکت کردند.
چهار رفتار کلیدی برای بررسی
پژوهشگران ۱۶ الگوی سبک زندگی از ترکیب چهار رفتار رایج طراحی کردند:
- سیگار کشیدن
- انجام ورزش متوسط یا شدید دست‌کم یک بار در هفته
- ارتباط اجتماعی هفتگی با دوستان یا خانواده
- نوشیدن الکل در حد معتدل (تا ۲ نوشیدنی در روز برای مردان، یک نوشیدنی برای زنان)
این ترکیب‌ها با یک الگوی مرجع (شامل هر چهار رفتار سالم) مقایسه شدند تا مشخص شود کدام رفتارها تأثیر بیشتری بر عملکرد مغزی دارند.
سیگار کشیدن، دشمن شماره یک مغز
کاهش حافظه و مهارت‌های زبانی در افراد سیگاری تا ۸۵ درصد بیشتر است
نتایج این پژوهش نشان داد افرادی که سیگار می‌کشیدند، بیشترین افت را در عملکرد شناختی تجربه کردند. حافظه و توانایی یافتن واژه در این افراد نسبت به غیرسیگاری‌ها تا ۸۵ درصد بیشتر در طی ۱۰ سال کاهش یافته بود.
یافته‌ای قابل‌توجه از پژوهشگران
دکتر میکائلا بلومبرگ، نویسنده اصلی مطالعه، گفت:
«این پژوهش مشاهده‌ای است و نمی‌تواند رابطه علت و معلولی را به‌صورت قطعی اثبات کند، اما شواهد قوی‌ای ارائه می‌دهد که سیگار کشیدن عامل مهمی در تسریع زوال شناختی است.»
رفتارهای دیگر در مقایسه با سیگار
در غیاب سیگار، سایر رفتارها مانند ورزش کمتر، نوشیدن کمی بیشتر یا کاهش ارتباط اجتماعی تفاوت چشمگیری در مسیر زوال شناختی ایجاد نمی‌کردند. این یافته نشان می‌دهد که اثر منفی سیگار از سایر عادات ناسالم قوی‌تر است.
علم مغز و تأثیرات زیستی سیگار
سموم دخانیات، رگ‌های مغزی را تخریب می‌کنند
دود سیگار سرشار از مواد سمی است که دیواره رگ‌های خونی کوچک در مغز را سفت می‌کند و جریان اکسیژن را کاهش می‌دهد. این مواد همچنین التهاب مزمن ایجاد می‌کنند که نورون‌ها را آسیب‌پذیرتر می‌سازد. در بلندمدت، این آسیب‌ها موجب کوچک شدن نواحی کلیدی مغز مانند مراکز حافظه و زبان می‌شوند.
تأثیر محدود رفتارهای سالم در برابر سیگار
در حالی که ورزش، نوشیدن معتدل و ارتباط اجتماعی به‌طور کلی سلامت را بهبود می‌بخشند، اما قادر به جبران آسیب مستقیم سیگار به بافت مغزی نیستند.
نقطه امید برای سیگاری‌ها
ترک سیگار، مهم‌ترین قدم برای حفظ سلامت شناختی است
دکتر بلومبرگ افزود:
«یافته‌های ما نشان می‌دهد که در میان رفتارهای سالم، ترک سیگار از همه مهم‌تر است. با این حال، افرادی که قادر به ترک نیستند، می‌توانند با حفظ سایر رفتارهای سالم مانند ورزش منظم، نوشیدن معتدل و فعالیت اجتماعی، اثرات منفی سیگار را تا حدی جبران کنند.»
سیگار، زوال شناختی و سلامت عمومی جهانی
در سراسر جهان، یک‌پنجم بزرگسالان همچنان سیگار می‌کشند
در بسیاری از کشورها، به‌ویژه مناطق کم‌درآمد، سیگار کشیدن رایج‌تر است و مراقبت‌های دمانس نیز محدودتر است. از دست دادن حافظه به کاهش استقلال فردی منجر می‌شود، بنابراین ترک زودهنگام سیگار می‌تواند هزینه‌های مراقبت بلندمدت و فشار روانی خانواده‌ها را کاهش دهد.
لزوم سرمایه‌گذاری در خدمات ترک سیگار
این پژوهش، اهمیت ارائه خدمات ترک سیگار مانند درمان جایگزین نیکوتین، مشاوره و دارو را پیش از آغاز نشانه‌های زوال شناختی نشان می‌دهد.
کنترل سایر عوامل
پژوهشگران فاکتورهایی مانند سن، جنسیت، سطح تحصیلات، وضعیت اقتصادی، بیماری‌های مزمن و کشور محل زندگی را نیز کنترل کردند و همچنان تأثیر سیگار ثابت باقی ماند.
اقدامات ساده برای آینده‌ای روشن‌تر
ترک سیگار همراه با فعالیت بدنی و ارتباط اجتماعی، بهترین ترکیب برای سلامت مغز است
قدم زدن در محله، نوشیدن یک فنجان قهوه با دوست و یک نوشیدنی آرامش‌بخش در شب، روش‌هایی ساده اما مؤثر برای حمایت از مغز هستند.
آگاهی، اولین گام به‌سوی تغییر
زوال شناختی به‌صورت ناگهانی اتفاق نمی‌افتد، اما هر سال شدیدتر می‌شود. این مطالعه اروپایی نشان می‌دهد که تنها یک عادت – سیگار کشیدن – بیش از هر رفتار دیگری سرعت کاهش عملکرد شناختی را افزایش می‌دهد.
اکنون با دانستن این موضوع، تصمیم امروز می‌تواند ذهنی شفاف‌تر در فردا بسازد:
- سیگار را کنار بگذارید
- فعال بمانید
- ارتباط اجتماعی را حفظ کنید
- از نوشیدن بیش‌ازحد پرهیز کنید
هر تصمیم کوچک، می‌تواند گامی بزرگ در مسیر داشتن آینده‌ای ذهنی روشن‌تر و مطمئن‌تر باشد.
این مطالعه در ژورنال معتبر Nature Communications منتشر شده است.
