والدین تنها ژن‌ها را به فرزندانشان منتقل نمی‌کنند. انتخاب‌های روزمره آن‌ها به شکل‌گیری دیدگاه فرزندان نسبت به جهان نیز کمک می‌کند.
یک پژوهش تازه از دانشگاه ایالتی سائوپائولو (UNESP) برزیل نشان می‌دهد که این مسئله در زمینه فعالیت بدنی هم صدق می‌کند. کودکان عادات والدینشان را کپی می‌کنند، چه فعال باشند چه کم‌تحرک.
بررسی میدانی پژوهشگران
محققان ۱۸۲ کودک و نوجوان ۶ تا ۱۷ ساله را همراه با والدینشان زیر نظر گرفتند. آن‌ها از شتاب‌سنج‌هایی استفاده کردند که حرکت را با دقت بالا اندازه‌گیری می‌کنند.
نتیجه روشن بود:
- کودکانی که والدین کم‌تحرک داشتند، زمان بیشتری را نشسته سپری کردند.
- کودکانی که والدین فعال داشتند، تحرک بیشتری نشان دادند و کمتر دچار کم‌تحرکی بودند.
نقش پررنگ مادران در فعالیت فرزندان
پژوهش همچنین نکته‌ای جالب را آشکار کرد: مادران بیش از پدران بر سطح فعالیت کودکان تأثیر می‌گذارند. اثرگذاری آن‌ها حتی بیش از دو برابر بود.
هنوز دلیل دقیق این موضوع مشخص نیست، اما بخشی از آن به روتین روزمره بازمی‌گردد. معمولاً مادران زمان بیشتری را صرف تنظیم برنامه‌هایی مانند وعده‌های غذایی، تکالیف و تماشای تلویزیون می‌کنند.
«نتایج نشان می‌دهد سطح فعالیت بدنی والدین می‌تواند به طور مستقیم بر عادات فرزندانشان اثر بگذارد. به بیان دیگر، وقتی والدین سبک زندگی فعال‌تری دارند، احتمال اینکه فرزندانشان ساعات طولانی بی‌حرکت بمانند کاهش می‌یابد.» – دیگو کریستوفارو، استاد دانشگاه UNESP و نویسنده اصلی مقاله منتشرشده در مجله Sports Medicine and Health Science
بحران کم‌تحرکی و خطرات آن
اهمیت این یافته‌ها در شرایطی بیشتر می‌شود که بدانیم کم‌تحرکی دوران کودکی یک نگرانی جدی بهداشت عمومی است. در برزیل، بین ۱۱ تا ۳۸ درصد کودکان و نوجوانان اضافه‌وزن دارند و سبک زندگی کم‌تحرک سهم مستقیمی در این مسئله دارد.
خطرات ناشی از کم‌تحرکی تنها به اضافه‌وزن محدود نمی‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که نشستن طولانی مدت با مشکلات قلبی، کمردرد، اختلال خواب، اضطراب و افسردگی مرتبط است.
زمانی که این الگوها در کودکی آغاز شوند، تغییرشان دشوار خواهد بود. کودکی که ساعات زیادی را نشسته می‌گذراند، احتمالاً همین عادت را تا بزرگسالی ادامه خواهد داد. به همین دلیل مداخله زودهنگام ضروری است.
کودکان، آینه عادات والدین
محیط خانه بخش زیادی از این معادله را توضیح می‌دهد. کودکان اغلب عادات والدین در استفاده از صفحه‌نمایش‌ها را کپی می‌کنند. اگر والدین ساعت‌ها تلویزیون تماشا کنند، فرزندان هم همین کار را می‌کنند. نبود محدودیت در زمان استفاده از صفحه‌نمایش‌ها این مسئله را تشدید می‌کند.
اما عکس آن هم درست است. وقتی والدین به جای نشستن، ورزش می‌کنند یا به فعالیت بدنی روی می‌آورند، کودکان هم از آن‌ها پیروی می‌کنند.
در یک مطالعه کانادایی مشخص شد هر ۲۰ دقیقه فعالیت شدید والدین باعث ۵ تا ۱۰ دقیقه فعالیت متوسط در کودکانشان می‌شود. کودکان تنها به گفته‌ها گوش نمی‌دهند، بلکه اعمال را نیز مشاهده و تکرار می‌کنند.
تأثیر آموزش والدین بر فعالیت فرزندان
سطح تحصیلات والدین هم در این موضوع نقش دارد. والدینی که تحصیلات بالاتری دارند، معمولاً برنامه‌های ساختارمندتری برای خانواده تنظیم می‌کنند. آن‌ها زمان استفاده از صفحه‌نمایش‌ها را با فعالیت‌های ورزشی یا بازی در فضای باز متعادل می‌کنند.
والدین تحصیل‌کرده بیشتر از آسیب‌های ناشی از کم‌تحرکی آگاه هستند و برای پیشگیری از آن اقدام می‌کنند. آگاهی، قدرت‌آفرین است. والدینی که از خطرات نشستن طولانی‌مدت خبر دارند، احتمالاً تلویزیون را محدود می‌کنند، فرزندشان را به بازی در فضای باز تشویق می‌کنند یا همراه او به فعالیت بدنی می‌پردازند. این انتخاب‌ها در طول زمان جمع می‌شوند و سبک زندگی سالم‌تری می‌سازند.
اهمیت حمایت خانوادگی
حمایت در خانه، فعالیت بدنی را ساده‌تر می‌کند. وسایل ورزشی، فضاهای امن و فعالیت‌های مشترک نقش مهمی دارند. خانواده‌هایی که با هم ورزش می‌کنند یا پیاده‌روی می‌روند، معمولاً فرزندان فعال‌تری پرورش می‌دهند.
این روتین‌های مشترک خاطراتی مثبت خلق می‌کنند و ورزش را به تجربه‌ای خوشایند گره می‌زنند.
در مقابل، نبود حمایت حتی کودکان با انگیزه را هم با مانع روبه‌رو می‌کند. کمبود مکان امن برای بازی یا نبود تشویق والدین می‌تواند کودک را به سمت نشستن و کم‌تحرکی سوق دهد.
پیامی برای بهداشت عمومی
«عادات کم‌تحرکی نتیجه عوامل متعددی هستند، از جمله نبود دسترسی، کمبود زمان و کمبود مکان مناسب برای فعالیت بدنی.» – کریستوفارو
او اضافه می‌کند: «اما پژوهش ما نشان می‌دهد که عادات والدین می‌تواند بر سلامت فرزندان اثرگذار باشد. بنابراین این نتایج می‌تواند مبنایی برای سیاست‌ها و کمپین‌های عمومی در جهت ترویج سبک زندگی فعال‌تر در محیط خانواده باشد.»
پژوهش نشان داد که ارتباط میان کم‌تحرکی والدین و کودکان تنها زمانی آشکار می‌شود که والدین فعالیت کافی نداشته باشند. در خانواده‌هایی که والدین فعال هستند، این ارتباط ضعیف‌تر است. یعنی والدین فعال می‌توانند فرزندانشان را از به ارث بردن الگوهای کم‌تحرکی محافظت کنند.
اهداف فعالیت بدنی برای خانواده‌ها
راهنماهای بهداشتی برزیل توصیه می‌کنند:
- کودکان و نوجوانان باید روزانه دست‌کم ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط تا شدید داشته باشند.
- والدین باید حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت در هفته داشته باشند.
این اعداد صرفاً آمار خشک نیستند. آن‌ها نمایانگر عاداتی هستند که می‌توانند سلامت خانواده را در نسل‌های آینده تضمین کنند.
کودکان از آنچه می‌بینند تقلید می‌کنند. والدینی که کمتر می‌نشینند و بیشتر حرکت می‌کنند، الگوی ارزشمندی برای فرزندانشان می‌سازند. انتخاب‌های کوچک روزانه – مانند پیاده‌روی به جای نشستن، بازی به جای تماشای تلویزیون – می‌تواند در زندگی کودک موجی مثبت ایجاد کند و آینده‌ای سالم‌تر بسازد.
جمع‌بندی
پژوهش دانشگاه سائوپائولو نشان داد که فعالیت والدین نقشی کلیدی در عادات حرکتی کودکان ایفا می‌کند. خانواده‌هایی که سبک زندگی فعال‌تری دارند، فرزندان سالم‌تر و پرتحرک‌تری پرورش می‌دهند. بنابراین هر حرکت کوچکی در مسیر فعالیت بدنی می‌تواند آینده‌ای متفاوت برای کودکان رقم بزند.
🎯 اگر می‌خواهید فرزندان سالم‌تر و پرانرژی‌تری داشته باشید، همین امروز سبک زندگی فعال‌تری برای خودتان انتخاب کنید. یک پیاده‌روی ساده یا بازی خانوادگی می‌تواند نقطه آغاز تغییرات بزرگ باشد.
