حساسیت غذایی و عدم تحمل غذا شرایطی هستند که می‌توانند باعث ایجاد ناراحتی‌های شکمی شوند، اما علل و درمان‌های آنها کاملاً متفاوت است. دانستن تفاوت بین این دو می‌تواند به شما در مدیریت علائم و داشتن یک رژیم غذایی سالم کمک کند.
در این مقاله، ما به بررسی عمیق حساسیت غذایی و عدم تحمل غذا خواهیم پرداخت. ما به علائم رایج، علل زمینه‌ای، تشخیص و گزینه‌های مدیریت برای هر دو وضعیت خواهیم پرداخت.
حساسیت غذایی چیست؟
حساسیت غذایی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن شما به‌اشتباه به یک غذای خاص یا پروتئین موجود در آن غذا واکنش بیش از حد نشان دهد. سیستم ایمنی بدن شما به طور معمول از بدن در برابر باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر مواد مضر محافظت می‌کند. اما در مورد حساسیت غذایی، سیستم ایمنی بدن شما پروتئین موجود در غذا را با یک مهاجم اشتباه می‌گیرد و آنتی‌بادی‌هایی را برای مبارزه با آن تولید می‌کند.
هنگامی که دوباره همان غذا را می‌خورید، سیستم ایمنی بدن شما آنتی‌بادی‌ها را آزاد می‌کند و مواد شیمیایی مانند هیستامین را در جریان خون شمارها می‌کند. این مواد شیمیایی باعث ایجاد علائم آلرژی مانند بثورات پوستی، تورم، گرفتگی معده، اسهال، استفراغ، خس‌خس سینه یا حتی مشکل در تنفس می‌شوند.
انواع حساسیت غذایی
حساسیت غذایی می‌تواند به انواع مختلفی از غذاها ایجاد شود، اما برخی از رایج‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- شیر گاو
- تخم‌مرغ
- بادام‌زمینی
- سس سویا
- آجیل‌های درختی (گردو، بادام، فندق و …)
- گندم
- ماهی
- صدف
علائم حساسیت غذایی
علائم حساسیت غذایی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و معمولاً طی چند دقیقه تا چند ساعت پس از خوردن غذای حساسیت‌زا ظاهر می‌شود. برخی از علائم رایج حساسیت غذایی عبارت‌اند از:
- مشکلات پوستی: کهیر، قرمزی، تورم
- مشکلات گوارشی: گرفتگی معده، اسهال، استفراغ، نفخ
- مشکلات تنفسی: احتقان بینی، خس‌خس سینه، مشکل در بلع
- مشکلات جدی: در موارد نادر، آنافیلاکسی، یک واکنش آلرژیک تهدیدکننده زندگی که باعث تورم شدید و مشکل در تنفس می‌شود، می‌تواند رخ دهد.
عدم تحمل غذا چیست؟
عدم تحمل غذا یک مشکل گوارشی است که در آن بدن شما نمی‌تواند به طور کامل یک غذای خاص را هضم کند. این بدان معناست که بدن شما یا آنزیم‌های لازم برای تجزیه کامل غذا را ندارد یا به‌اندازه کافی از آنها ندارد.
برخلاف حساسیت غذایی، سیستم ایمنی بدن در عدم تحمل غذا نقشی ندارد. بااین‌حال، علائم عدم تحمل غذا می‌تواند شبیه علائم حساسیت غذایی باشد.
انواع عدم تحمل غذا
شایع‌ترین نوع عدم تحمل غذا عدم تحمل لاکتوز است. لاکتوز قند طبیعی موجود در شیر و سایر محصولات لبنی است. برای هضم لاکتوز، بدن شما به آنزیمی به نام لاکتاز نیاز دارد. افرادی که دچار عدم تحمل لاکتوز هستند، لاکتاز کافی برای تجزیه کامل لاکتوز ندارند.
انواع دیگر عدم تحمل غذا عبارت‌اند از:
- عدم تحمل گلوتن: گلوتن پروتئینی است که در گندم، جو، چاودار و جو دوسر یافت می‌شود. افراد مبتلا به بیماری سلیاک یک بیماری خودایمنی جدی نمی‌توانند گلوتن را تحمل کنند. بااین‌حال، برخی از افراد دیگر نیز ممکن است دچار عدم تحمل گلوتن شوند که باعث ایجاد علائم گوارشی می‌شود.
- عدم تحمل فروکتوز: فروکتوز قند طبیعی موجود در میوه‌ها و برخی شیرین‌کننده‌های مصنوعی است. افرادی که دچار عدم تحمل فروکتوز هستند، به‌خوبی فروکتوز را جذب نمی‌کنند که می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی شود.
علائم عدم تحمل غذا
علائم عدم تحمل غذا می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و معمولاً چند ساعت پس از خوردن غذای مشکل‌دار ظاهر می‌شود. برخی از علائم رایج عدم تحمل غذا عبارت‌اند از:
- مشکلات گوارشی: نفخ، گاز، اسهال، یبوست، درد شکم، حالت تهوع
- خستگی: احساس خستگی و ضعف
- سردرد: سردردهای میگرنی یا سردردهای خفیف
- مشکلات پوستی: بثورات پوستی، خارش
- علائم دیگر: در برخی موارد، عدم تحمل غذا می‌تواند باعث علائمی مانند اضطراب، افسردگی، درد مفاصل و عضلات شود.
تشخیص حساسیت غذایی و عدم تحمل غذا
تشخیص حساسیت غذایی و عدم تحمل غذا می‌تواند دشوار باشد؛ زیرا علائم آنها می‌تواند شبیه به سایر بیماری‌ها باشد. پزشک شما ممکن است با پرسیدن سؤالات در مورد سابقه پزشکی و رژیم غذایی شما، معاینه فیزیکی انجام دهد و آزمایشاتی را برای کمک به تعیین علت علائم شما تجویز کند.
آزمایشات حساسیت غذایی
آزمایشات مختلفی برای کمک به تشخیص حساسیت غذایی وجود دارد. برخی از آزمایشات رایج عبارت‌اند از:
- آزمایش خون: این آزمایش‌ها می‌توانند آنتی‌بادی‌های IgE (ایمونوگلوبولین E) را در خون شما که نشان‌دهنده حساسیت غذایی است، اندازه‌گیری کنند.
- آزمایش پوستی: در این آزمایش، مقدار کمی از آلرژن به پوست شما تزریق می‌شود و واکنش شما مشاهده می‌شود.
- چالش غذایی: در این آزمایش، شما مقدار کمی از غذای مشکوک را در زیر نظر پزشک خود می‌خورید و برای واکنش مشاهده می‌شوید.
آزمایشات عدم تحمل غذا
هیچ آزمایش قطعی برای تشخیص عدم تحمل غذا وجود ندارد. بااین‌حال، پزشک شما ممکن است آزمایشاتی را برای کمک به رد سایر علل علائم شما تجویز کند. این آزمایشات ممکن است شامل آزمایش خون، آزمایش مدفوع و آندوسکوپی باشد.
مدیریت حساسیت غذایی و عدم تحمل غذا
بهترین راه برای مدیریت حساسیت غذایی و عدم تحمل غذا، اجتناب از غذاهایی است که باعث ایجاد علائم می‌شوند. خواندن دقیق برچسب‌های غذایی و پرسیدن سؤالات در مورد مواد تشکیل‌دهنده غذا در رستوران‌ها مهم است.
اگر دچار حساسیت غذایی شدید هستید، باید همیشه داروهای اپی‌نفرین را همراه خود داشته باشید. اپی‌نفرین می‌تواند در صورت بروز واکنش آلرژیک شدید جان شما را نجات دهد.
علاوه بر اجتناب از غذاهای مشکل‌دار، تغییرات دیگری در سبک زندگی نیز می‌تواند به شما در مدیریت علائم کمک کند. این تغییرات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خوردن وعده‌های غذایی کوچک و مکرر: این می‌تواند به کاهش بار دستگاه گوارش شما کمک کند.
- نوشیدن مقدار زیادی مایعات: این می‌تواند به جلوگیری از کم‌آبی بدن که می‌تواند علائم را بدتر کند کمک کند.
- مدیریت استرس: استرس می‌تواند علائم حساسیت غذایی و عدم تحمل غذا را بدتر کند. تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند یوگا یا مدیتیشن می‌تواند به شما در مدیریت استرس کمک کند.
در صورت داشتن هر گونه سؤال در مورد حساسیت غذایی یا عدم تحمل غذا، لطفاً با پزشک خود صحبت کنید.
